Cümə03292024

Son yeniləməÇr.ax, 29 Dek 2020 3pm

Burdasız: Əsas səhİfə

Əxlaq

Gözəl əxlaq barədə nurani və dəyərli kəlamlar

 İmam Baqir ələyhis-salamın şəhadəti►►

Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «İslam gözəl əxlaqdır».(Kənzul-ummal, hədis 5225) Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Gözəl əxlaq dinin yarısıdır». (əl-Xisal, səh.30, hədis 106) Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Gözəl əxlaq möminin kitabının sərlövhəsidir». (Biharul-ənvar, c.71, səh.392, hədis 59)

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Gözəl xasiyyət bütün yaxşılıqların mənşəyidir». (Ğurərul-hikəm, hədis 4857)

İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur: «Gözəl əxlaqdan ləzzətli həyat yoxdur». (İləluş-şərayi, səh.560, hədis 1)

     GÖZƏL ƏXLAQIN SƏMƏRƏLƏRİ

     Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Bəndə, hərçənd ibadətdə zəif olsa da, özünün gözəl əxlaqı ilə axirətdə böyük dərəcələrə və ali məqamlara çatar». (Məhcətul-beyza, c.5, səh.93)

     Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Həqiqətən, xoşxasiyyət insan gündüzlər oruc tutan və gecələr ibadət edən kəsin savabına sahibdir». (əl-Kafi, c.2, səh.100, hədis 5)

     Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Əməllər tərəzisində gözəl əxlaqdan ağır bir şey yoxdur». (Uyuni-əxbari Rza (ə), c.2, səh.37, hədis 98)

Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Sizlərdən mənə ən sevimli və Qiyamət günü ən yaxın olan şəxs ən xoşxasiyyətliniz və ən çox təvazökar olanınızdır». (Biharul-ənvar, c.71, səh.385, hədis 26)

     Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Əxlaqı daha gözəl olan möminin imanı daha kamildir».(Əmali, Tusi, səh.140, hədis 227)

       GÖZƏL ƏXLAQIN MƏNASI

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Gözəl əxlaq üç şeydədir: haram işlərdən uzaqlaşmaqda, halal dalınca getməkdə, ailənin asayişini və rifahını təmin etməkdə». (Biharul-ənvar, c.71, səh.394, hədis 63)

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Salam vermək gözəl əxlaqdan irəli gəlir». (Ğurərul-hikəm, hədis 3404)

       İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam gözəl əxlaqın mənası barədə verilən sualın cavabında buyurdu: «Gözəl əxlaqlı insan yumşaq xasiyyətli, mehriban, danışığında saf və ədəbli olan, qardası ilə mehriban rəftar edən kəsdir». (Məanil-əxbar, səh.253, hədis 1)

       ALİ ƏXLAQİ SİFƏTLƏR

     Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Allah-Taala gözəl xasiyyətləri sevər və alçaq xasiyyətlərdən xoşlanmaz». (Kənzul-ummal, hədis 5225)

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Sizə, əxlaqi kəramətləri kəsb etməyi tövsiyə edirəm. Çünki onlar yüksəliş və başıucalığın mənşəyidir. Pis xasiyyətlərdən uzaqlaşın, Çünki onlar şərəfli insanları alçaq edər, əzəmət və alicənablığı aradan götürər». (Biharul-ənvar, c.78, səh.53, hədis 79)

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Əxlaqi kəramətləri əldə etmək yolunda ciddi və sabitqədəm olun». (Ğurərul-hikəm, hədis 4712)

       ƏXLAQİ KƏRAMƏTLƏRİN İZAHI

Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Həqiqətən, mən əxlaqi kəramətləri kamilliyə çatdırmaq üçün göndərilmişəm». (Kənzul-ummal, hədis 2517)

     İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Allah-Taala öz peyğəmbərinə (s) əxlaqi kəramətləri ilə imtiyaz verdi. Beləliklə, siz də özünüzü imtahan edin. Əgər bu xoş xasiyyətlərdən sizdə varsa, Allaha şükr edin və bu kəramətlərin artmasını diləyin». Sonra onlardan onunu saydı: əminlik, qənaət, səbr, şükr, dözümlülük, xoş xasiyyət, səxavət, qeyrət, şücaət, mərdlik».(Əmali, şeyx Səduq, səh.118, hədis 8)

       İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam  əxlaqi kəramətlər barədə buyurdu: «Sənə zülm edən kəsə güzəştə getmək. Səninlə əlaqəni kəsən şəxslə əlaqəni bərpa etmək. Səndən bir şeyi əsirgəyənə bəxşiş etmək. Haqqı danışmaq, hərçənd sənə zidd olsa da». (Məanil-əxbar, səh.191, hədis 1)

       ƏN GÖZƏL ƏXLAQİ KƏRAMƏTLƏR

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Ən gözəl əxlaqi kəramət isardır». (Ğurərul-hikəm, hədis 4953)

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Ən yaxşı əxlaqi kəramət güclünün (intiqam almaqdan) güzəştə getməsi və özünün ehtiyacı olan şəxsin bəxşiş verməsidir». (Ğurərul-hikəm, hədis 3165)

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Ən üstün kəramət və səxavət, neməti (bir kəsə) tamamlamaqdır».(Ğurərul-hikəm, hədis 2983)

       GÖZƏL ƏXLAQIN NƏTİCƏLƏRİ

     Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Gözəl əxlaq dostluq ipini möhkəmlədər». (Biharul-ənvar, c.77, səh.148, hədis 71)

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Əxlaqını gözəl et ki, Allah sənin hesabını asan etsin». (Əmali, Şeyx Səduq, səh.174, hədis 9)

     İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Gözəl əxlaq ruzini artırar». (Biharul-ənvar, c.71, səh.396, hədis 77)

İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Yaxşılıq etmək və gözəl əxlaq evləri abad, ömürləri uzun edər». (Biharul-ənvar, səh.395, hədis 73)

İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Günəş buzu əridən kimi, gözəl əxlaq da günahları əridər». (əl-Kafi, c.2, səh.100, hədis 9-7)

       PİS ƏXLAQ

Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Pis əxlaq, bağışlanmayan günahdır». (Məhcətul-Beyza, c.5, səh.93)

 Sevimli peyğəmbərimiz həzrət Muhəmməd səllAllahu əleyhi və alih buyurur: «Həqiqətən, bəndə özünün pis əxlaqına görə Cəhənnəmin ən aşağı dərəcəsinə enər». (Məhcətul-Beyza, səh.93)

       «Peyğəmbərə (s) ərz etdilər: «Filan qadın gündüzləri oruc tutur, gecələr ibadət edir, amma bədrəftardır. Qonşularına (acı) dili ilə əziyyət verir». Həzrət buyurdu:«Onda bir xeyir yoxdur, o, Cəhənnəmlikdir». (Biharul-ənvar, c.71, səh.394, hədis 63)

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Pis əxlaq ruzinin azalmasına və ruhun işgəncəyə məruz qalmasına səbəbdir». (Ğurərul-hikəm, hədis 5639)

     İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Sirkə balı xarab etdiyi kimi, pis əxlaq da əməli xarab edər».(əl-Kafi, c.2, səh.321, hədis 1)

  PİS ƏXLAQIN AQİBƏTİ

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Pis əxlaq sahibinin ailəsi onun əlindən sıxıntıya düşüb bezar olar». (Ğurərul-hikəm, hədis 8595)

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Hövsələsiz (və tündxasiyyət) olanın rahatlığı az olar». (Ğurərul-hikəm, hədis 9192)

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Əxlaqı pis olanın ruzisi az olar». (Ğurərul-hikəm, hədis 8023)

     İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Ət, ət gətirər. Kim qırx gün ət yeməsə, əxlaqı pis olar». (əl-Kafi, c.6, səh.309, hədis 1)

  ƏN ÜSTÜN ƏXLAQ

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Ən çox ehtirama layiq olan xasiyyət səxavət, faydası daha əhatəli olan xasiyyət isə ədalətdir». (Ğurərul-hikəm, hədis 3219)

     Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Ən şərafətli xasiyyətlər təvazökarlıq, dözümlülük və mehribanlıqdır».

       İmam Muhəmməd Baqir əleyhissalam buyurur: «ən üstün əxlaqi kəramət hansıdır?» sualının cavabında buyurub: «Səbr və səxavət». (Biharul-ənvar, c.36, səh.358, hədis 228)

  ƏXLAQİ KEYFİYYƏTLƏRİN ƏLAQƏLİLİYİ

Əmirəlmöminin Əli əleyhissalam buyurur: «Əgər kimsədə bir gözəl xasiyyət olarsa, ondan digər gözəl xasiyyətlərin də üzə çıxmasını gözləyin». (Nəhcül-bəlağə, hikmət 445)

İmam Cəfər Sadiq əleyhissalam buyurur «Gözəl əxlaqi xüsusiyyətlər bir-birinə bağlıdır». (Əmali, Tusi, səh.301, hədis 597)

"Əxlaqi Dəyərləri Yayma mərkəzi" saytından əxz olunub

 

İslamda evlilik

Evlənməyə həvəsləndirmək
«Subaylarınızı, əməli saleh qullarınızı və kənizlərinizi evləndirin. Əgər onlar yoxsuldurlarsa, Allah Öz fəziləti ilə onları varlı edər. Allah geniş lütf və elm sahibidir.» (Nur, ayə 32)

«…Və Onun (qüdrət) nişanələrindən biri də ünsiyyətdə olmağınız üçün sizə zövcələr yaratmasıdır. Sizin aranızda məhəbbət və mərhəmət yaratdı. Həqiqətən, bunda nemət barədə düşünən insanlar üçün böyük ibrətlər vardır.» (Rum, ayə 21)

Allahın Peyğəmbəri (s):«Kim Allahla pak və təmiz halda görüşmək istəyirsə, ailəli halda Onun görüşünə getsin.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 220, hədis 18)

Allahın Peyğəmbəri (s):«İslamda evlənmək qədər Allaha sevimli və əziz olan heç bir bina qurulmamışdır.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 222, hədis 40)

Allahın Peyğəmbəri (s):«Evlənmək mənim sünnəmdir. Kim mənim sünnəmdən üz döndərərsə mənim ümmətimdən deyil.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 220, hədis 23)

Allahın Peyğəmbəri (s):«Gənc çağında evlənən elə bir cavan olmadı ki, onun şeytanı belə fəryad qoparmasın:«Vay olsun ona! Vay olsun ona! Dininin üçdə ikisini mənim şərrimdən qorudu.» Buna görə də, insan digər üçdə biri qorumaq üçün ilahi təqvanı qazanmalıdır.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 221, hədis 34)


Allahın Peyğəmbəri (s):«İnsan evlənən zaman dininin yarısını kamilləşdirmiş olur. Digər yarısını qorumaq üçünsə İlahi təqvanı qazanmalıdır.» (Kənzul-Ummal, hədis 44403)

Allahın Peyğəmbəri (s):«Yuxuda olan evli şəxs, Allah yanında gündüzlər oruc tutan, gecələr ibadət edən subaydan üstündür.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 221, hədis 25)

Allahın Peyğəmbəri (s):«Ailə qurun! Çünki bu iş sizin ruzinizi artırar.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 217, hədis 1)

Allahın Peyğəmbəri (s): «Öz subaylarınızı evləndirin. Bu əməllə Allah-taala onların əxlaqını gözəlləşdirər, ruzilərini artırar və mərdliklərini çoxaldar.» (Biharul-Ənvar, c.103,səh. 272, hədis 38)

İmam Sadiq (ə): «Evlinin qıldığı iki rəkət namaz, subayın qıldığı yetmiş rəkət namazdan üstündür.» (Biharul-Ənvar, c.103, səh. 219, hədis 15)

Qarğış, nifrin kimi tutur?-qəsa mülahizə

Bəziləri lənətləməyə, qarğışa adət edib. Birindən azca inciyən kimi ona dua etmək əvəzinə lənət yağdırırlar. Maraqlıdır ki, bu lənətlər yerinə yetirmi?

"Lənət" sözü qovmaq, uzaqlaşdırmaq mənasını bildirir. Yəni Allah birinə qəzəblənib onu özündən uzaqlaşdırır. (Qamusi-Quran). Şübhəsiz ki, bu xoş bir hal deyil. Şəriətdə insanı lənətləmək caiz sayılmır. Yalnız istisna hallarda, istisna şəxsləri lənətləmək icazəlidir. Cameus-səadət kitabında yazılır ki, kafirləri, fitnəkarları, zalımları lənətləmək olar. Zülm və küfr başçılarını lənətləmək müstəhəb sayılır. Başqalarına lənət oxumaq haramdır. Şübhəsiz ki, müsəlman bir insanı qarğımaq onu lənətləmək kimidir. Yalnız müsəlmanın şəri dözülməz həddə çatanda və insan çıxılmaz vəziyyətə düşdükdə onu lənətləyə bilər. Hədisdə nəql olunur ki, bəzən məzlum zalıma o qədər lənət göndərir ki, onun cəzası bu lənətlər olur, hələ artıq da qalır. Bu halda zalım qiyamət günü artıq qalmış lənətin əvəzini istəyir.

Əli ibn Əbuhəmzə İmam Sadiqin (ə) belə buyurduğunu nəql edir: "Lənət ağızdan çıxandan sonra bir müddət ünvansız qalır. Əgər lənət göndərilən şəxs lənətə layiq olsa ona gedir, layiq olmasa lənət edənin özünə qayıdır." İmam Baqir (ə) buyurur: "Lənət ağızdan çıxandan sonra lənətləyənlə lənətlənən adamın arasında qalır. Əgər lənətlənən şəxs layiq olmasa öz sahibinə qayıdır. Mömini lənətləməkdən qorxun, bu lənət özünüzə qayıdar." (Səvabul-əmal).

İmam Səccad (ə) heç vaxt valideynlərinin yanında bir şey yeməzdi. Səbəbi soruşulanda buyurdu: "Qorxuram ki, onların götürmək istədiyi tikəni qabağa düşüb götürəm və onlardan qabağa keçəm."

  İmam Həsən Əsgərinin (ə) təfsirində deyilir ki, iki nəfər arasında mübahisə düşəndə bir-birlərini lənətləsələr lənət yuxarı qalxar və layiq şəxsə çatmaq üçün Allahdan izn istəyər. Allah mələklərinə buyurar: "Əgər onlardan biri lənətə layiq deyilsə hər iki lənəti o birinə göndərin. Əgər hər ikisi lənətə layiqsə hər birinin lənətini o birinə çatdırın. Əgər heç biri lənətə layiq olmasa onların lənətlərini Peyğəmbər və Əlinin ilahi sifətlərini inkar edən yəhudi və məsihilərə ünvanlayın." (Biharul-ənvar).

  Dünyasını dəyişmiş adamları lənətləməyə icazə verilmir. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur ki, ölüləri lənətləməyin, onlar cəzalarına çatıblar. Bitki və heyvanları lənətləmək də pis sayılır.

  Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: "Atanızın sizi lənətləməsindən qorxun. Belə bir lənət buludları parçalayar və ərşə qalxar. Allahın qarşısına gələndə Allah buyurar ki, onu yerinə yetirəcəyəm. Atanızın sizə lənətindən qorxun, bu lənət qılıncdan itidir." (Əl-Nəvadir).

  İmam Həsən Əsgərinin (ə) təfsirində qeyd olunur ki, lənət kimin ağzından çıxsa da layiq olana çatar. Ənkəbut ayəsinin 8-ci ayəsində oxuyuruq: "Biz insana ata-anasına yaxşılıq etməyi (onlarla gözəl davranmağı) tövsiyə etdik. (Ey insan!) Əgər (valideynlərin) bilmədiyin bir şeyi Mənə şərik qoşmağına cəhd göstərsələr, onlara itaət etmə. Hamınız (qiyamət günü) Mənim hüzuruma qayıdacaqsınız. Mən də (dünyada) nə etdiklərinizi sizə bir-bir xəbər verəcəyəm!" Ayədən aydın olur ki, valideynin buyruqlarından qaçırmaq olmaz. Yalnız şirk və küfr təklifləri qarşısında övlad ata-anaya itaət etməməlidir.

  Valideynlə ünsiyyətdə səbirli olmaq, güzəştə getmək tapşırılır. Onlar sənin zəhmətini çox çəkib. İndi kiçik əziyyətlərinə dözmək vəzifəndir. Valideyn yaşlaşdıqca onunla mehriban olmaq, çətinliklərinə dözmək lazımdır. Səsi valideynin səsindən yuxarıya qaldırmaq olmaz. Valideynə yaxşılıq Allaha yaxşılıqdır. Əgər valideynə mehriban olsan Allah da səninlə mehriban olar. Bu nöqtələrə riayət etmədikdə insan valideynin narazılığı ilə üzləşir. Narazılığın lənətə çevrilməsi təhlükəsi böyükdür. Əvvəlcə kiçik diqqətsizliklə özünü göstərən münasibət sonradan kobudluğa çevrilir və insan valideynin lənətinə düçar olur. Bundan qorxun!

E y insan, məzlumun lənətindən qorx! Onun lənəti gecənin qaranlıqlarından ox kimi ötüb sənə sancılar. Sən yuxudasan, zülm etdiyin şəxs oyaqdır. Allah da oyaqdır və onun lənətlərini eşidir. (Divani-Əmirəlmöminin)

Yaxşılıq haqqında hədislər

İmаm Sаdiq (ә) buyurur:




“Hәr kәsin еvi оlsа (оnа еhtiyаcı оlmаsа) vә bir möminin еvә еhtiyаcı vаrsа, birini möminә vеrmәsә, Аllаh mәlәklәrinә buyurаr: Ey mənim mələklərim. İzzәtimә vә cәlаlımа аnd оlsun! О, bәndәmә pахıllıq еdib оnа dünyаdа еv vеrmәdiyinә görә оnu hеç vахt cәnnәtdә sаkin еtmәyәcәyәm.

İmаm Sаdiq (ә) buyurur:

“Hәr kәs müsәlmаn kаsıblаrındаn birinә еhtiyаcı оlаn pаltаrı vеrsә və yaxud yаşаyışını tәmin еdən bir şey əta etsə, Аllаh yеtmiş min mәlәyә әmr vеrәr ki, qiyаmәt gününә qәdәr оnun hәr bir günаhı üçün istiğfаr еtsin.”

İmаm Sәccаd (ә) buyurur:

Bir kişi Rasulullahın (s.ə.ə.v) yаnınа gәlib dеdi : Ya Rasulullah ( s.ə.ə.v ) mәnim еtmәdiyim bir günаh qаlmаyıb. İndi mәnә tövbә yеri qаlıbmı? Rasulullah ( s.ə.ə.v ) cavabında buyurdu: Valideynlərindən hansısa biri sаğdırmı? Dеdi: Yаlnız аtаm sаğdır. Buyurdu: Аtаnа hörmәt vә yахşılıq еt ki, Аllаh günаhlаrını bаğışlаsın. О kişi gеdәndәn sоnrа Rasulullah ( s.ə.ə.v ) buyurdu: Kаş, аnаsı sаğ оlаrdı.

Qeybət haqqında nə bilirik?

 Qeybətin çirkin və ağrılı nəticələri var. Bu nəticələr həm qeybət edəni, həm də qeybəti eşidəni hədələyir. Fərdi və ictimai zərərlərinə görə qeybət böyük günahlardan (günahi-kəbirə) sayılır.

 Əxlaq elmində qeybət deyəndə bir kəsin arxasınca onu narahat edəcək sözlər nəzərdə tutulur. Fərqi yoxdur ki, qeybəti edilən şəxsin fiziki və ya mənəvi qüsurları dilə gətirilsin. Hətta onun libası haqqında xoşuna gəlməyəcək bir söz demək qeybətdir.

 İmam Sadiq (ə) buyurur: "Qeybət din qardaşı haqqında deyilən helə bir sözdür ki, Allah onu pərdələyib. Amma bir şəxsin hamıya məlum olan tələskənlik kimi xüsusiyyətini dilə gətirmək qeybət deyil. Böhta budur ki, insanda olmayan bir xasiyyəti ona aid edəsən."

 Qeybət nə zaman haram olur? Bunun şərtləri var:

1.Arxasınca danışılan şəxs müsəlman olsun;

2.Daldada deyilən söz yaxşı yox, pis sifət olsun;

3.Bu eybi cəmiyyət pis saysın;

4.Qeybəti olunan şəxsin yada salınan eybindən xalq xəbərsiz olsun;

5.Qeybət edənin məqsədi həm şəxsi aşağılamaq olsun;

6.Qeybət eşidən olsun.

  Qeybətin müxtəlif növləri var. Qeybət bir neçə qismə bölünür.

 Qeybətin bir növü budur ki, insan mömin qardaşının eybini başqasına desin. Bu qeybət danışıqda qeybətdir.

 Yazı ilə də qeybət olur. Bir müsəlmanın eybini yazıb yayırlar. Məsələn qəzet və jurnalda, saytda şəxs aşağılanır.

 Əməldə də qeybət var. İnsan öz hərəkəti ilə kiminsə tərzini çıxarır. Məsələn, axsaq adamı lağa qoymaq üçün qəsdən axsayır.

 Kinayə ilə də qeybət olur. Məsələn bir adamın alverdə baha satmasına işarə ilə "çox insanflı adamdır" deyirlər. Bu sözü elə deyirlər ki, eşidən onun kinayə olduğunu anlayır.

 Bəzən bir insan müqayisə yolu ilə qeybət edir. Deyir ki, şükür Allaha, filan kəsdə olan filan xasiyyət məndə yoxdur.

 Qeybətin bir növü də işarə ilədir. Rəvayətə görə Aişə bəsdə boylu bir xanıma işarə ilə onun boyunu göstərdi. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu ki, sən onun qeybətini etdin.

 Qeybəti dinləmək də günahdır. Bütün fəqihlər qeybəti dinləməyi haram, qeybətdən də pis sayır. Qeybəti dinləyən onu dinləyəndə şad olmasa da etiraz etmir, hətta qəlbində narazı qalmır. Bəzən də qeybətdən xoşhal olur, amma zahirdə özünü təqvalı göstərib bəzən etiraz da edir. Bəziləri "ola bilməz" deməklə qeybət edəni daha da qızışdırır.

Həzrət Əli (ə) buyurur: "Qeybətə qulaq asan şəxs qeybətin iki tərəfindən biridir." Demək, qeybət dinləyən insan ixlasla rədd etməsə bu günaha şərikdir.

Qeybəti eşidən şəxs onu rədd etməlidir. İmkan olan yerdə bu işi görmək vacibdir. Zahirən qeybətin rəddi ona qadağa qoymaqdan fərqlidir. Məqsəd qeybəti olunan şəxsi himayə etməkdir.

Qeybətin rədd olunması onun növünə uyğun olmalıdır. Əgər bir şəxsin nəfsə aid eybini deyirlərsə, etiraz edin ki, bir insanın daxilindən necə xəbər tutursan?

Əgər insanın bədəni haqqında qeybət olunursa cavab verilməlidir ki, Allahın eyb saymadığı şey eyb deyil. Bəzən insanın dinində, imanında eyb tuturlar. Bu halda cavab verilməlidir ki, Məsumlardan başqa bütün möminlərin eybi ola bilər və tövbə olunmalıdır.

Qeybəti rədd etməyin müsbət təsirləri var. Rəvayətlərdə bu təsirlər barədə danışılır. Dünya və axirət xoşbətxliyi, behişt müjdəsi qeybəti rədd etməin bərəkətlərindəndir. Qeybət eşidəndə onu rədd edən insan öz dünya və axirət xoşbəxtliyinə təzmin alır.

Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: "Bir məclisdə din qardaşının qeybətini eşidib onu müdafiə edən, qeybətin qarşısını alan şəxsdən dünya və axirətdə min növ şər uzaqlaşdırılar. Qeybətin qarşısını almasa, xoşhal olsa, qeybət edənin günahı qədər günah qazanar."

Əgər qeybət edən şəxs peşman olubsa bunun kəffarəsi var. Qeybətin tövbəsində iki haqq nəzərdə tutulmalıdır. Biri Allahın haqqı, digəri qeybəti olunan insanın haqqı. Əgər insan peşman olub tövbə edirsə Allah qarşısında vəzifəsini yerinə yetirir. Amma qeybəti etdiyi şəxs xəbərsiz qalıbsa, ondan halallıq alınmalıdır. Xəbər tutanda qəzəblənsə və ya dünyasını dəyişibsə, qeybət edən şəxs öz ibadətlərinin savabına onu şərik etməli, günahını yumaq üçün həmin şəxs tərəfindən ehsan etməlidir.

İmam Sadiq (ə) buyurur: Peyğəmbərdən qeybətin kəffarəsi haqda soruşdular. Həzrət (s) buyurdu: "Nə vaxt yadına düşdüsə Allahdan qeybətini etdiyin şəxs üçün rəhmət istə."

Hansısa məqamlarda qeybət etmək olarmı? Bəli belə məqamlar var:

1.Xalqdan çəkinmədən cəmiyyətdə açıq günah edən şəxsin qeybəti icazəlidir;

2.Zülmə düçar olmuş şəxs zalımın qeybətini edə bilər;

3.Pis əməli aradan qaldırmaq üçün qeybət etmək olar;

4.Bir insan haqqında izdivac, şəriklik məqsədi ilə soruşulanda pis nəticənin qarşısını almaq üçün danışmaq olar.

5.Məhkəmənin hökmünə təsir imkan olan şəxsin eybini demək olar;

6.Allahın razılığına xatir haram işə şahidlik etmək;

7.Xalq arasında "topal", "kor" kimi ləqəblərlə tanınan adamın haqqında danışarkən bu sözləri işlətmək olar;

8.Qeybət vasitəsilə özünü şərdən qorumaq zərurəti yarananda;

9.Yalan nəsil iddiasını, xüsusilə yalandan seyidlik iddiasını inkar etmək;

10.Əsassız iddianın inkarı üçün;

11.Əgər məqsəd nəhy əz münkər, yəni pis işin qarşısını almaqdırsa, qeybət olar;

12.Ad çəkmədən, ünvan bildirmədən danışmaq olar.

Həzrət İmam (r) buyurur ki, qeybət vacib olan yerdə şeytana uymadan qeybət etmək olar, amma bu işi görməmək daha yaxşıdır; hər caiz işi görmək vacib deyil, xüsusilə nəfs və şeytanın hiylələri meydandadırsa.

Qeybətin acı nəticələri var. Onun dünya ağrıları arasında hörmətsizlik, düşmənçilik, inamsızlıq, pisliyin yayılması, birliyin pozulması kimi halları qeyd etmək olar.

Xeyir əməllərin qəbul olmaması, savabın başqasına verilməsi, cəzanın tezləşməsi, qəbir əzabı, qiyamətdə çirkinliklərin təcəssümü, xeyir əməllərin puça çıxması, behiştdən məhrumluq qeybətin axirətə aid nəticələridir.

Qeybətin mənəvi baxımdan da nəticələri var: imanın əldən çıxması, ilahi vilayətdən kənarlıq, möminlər sırasından uzaqlaşmaq.

Qeybət islamda ona görə böyük günah sayılıb ki, onun mənfi fərdi və ictimai təsirləri çoxdur.

Qeybətdən necə qaçmaq olar? Bundan ötrü insanı qeybətə vadar edən səbəbləri öyrənməliyik:

1.Qəzəblənən insan qəzəbini soyutmaq üçün qeybət edir;

2.Başqalarının dediyini təsdiqləmək adəti;

3.İnsan onun haqqında deyilən sözü yalanlamaq üçün qeybət edir;

4.İttihamdan qaçmaq üçün;

5.Qeybətin əsas səbəblərindən biri təkəbbürdür. Bəzən insan özünü qaldırmaq üçün başqalarını qeybətlə alçaldır;

6.Ətrafdakı insanların hörmətinə paxıllıqdan qeybət;

7.Zarafata qeybət;

8.Məsxərə məqsədi ilə qeybət;

9.İnsan bəzən birinə can yandırdığından onun haqqında qeybət edir;

10.Bəzən insan bir başqasının pis əməlindən qəzəbləndiyi üçün qeybət edir.

Bəs qeybətin müalicəsi necə aparılır? Qeybət psixoloji xəstəliyə çevrilir. Başlanğıcada qeybət onu narahat edirsə, sonradan qeybətsiz yaşaya bilmir, ondan ləzzət alır. Bu çox təhlükəli mərhələdir. Belə bir xəstənin ciddi müalicəyə ehtiyacı var. Xülasə şəkildə müalicə budur ki, insan qeybət haqqında ayə və hədisləri oxusun, qeybətin cəzası haqqında düşünsün. Əvvəlcə qeybətin səbəbi tapılır, sonra bu səbəblə mübarizə aparılır.

Unutmayaq ki, qeybət edən şəxs Allahın qəzəbinə gəlir. İnsan Allahın bəndələrini sevindirməklə onu razı sala bilər. Qəzəb o zaman məqbuldur ki, Allah yolunda olsun. Allahın razılığını düşünən insan onun bəndələrini gözdən salmaz.

Unutmayaq ki, Allahla düşmənçilik insanla düşmənçilikdən çox ağırdır. İnsan qeybət etməklə Allahın qəzəbini qazanır və insanların münasibəti bu qəzəbə təsirsizdir.

Əvvəli üfunətli nütfə olan insan sonda da üfunətli cəsədə çevrilir. Axı sən nə ilə öyünürsən?! Əgər sən möminsəsə, mömin insan aqibətinə görə narahatdır. O yalandan, böhtandan, qeybətdən, günahlardan qaçır ki, Allahın qəzəbindən uzaq olsun.

Əgər bir insanı rüsvay etmək istəyirsənsə bil ki, Allah və peyğəmbərlər qarşısında özünü rüsvay edirsən. Əgər öz rüsvayçılığın haqqında düşünsən heç vaxt başqalarını hörmətdən salmaq ağlına gəlməz. Unutma ki, şeytan sənə həsəd aparır və qeybət vasitəsilə savabları əlindən alır.

Mənbələr

Üsuli-Kafi

Müctəba Tehrani, Əxlaqi-ilahi

Ətyabul-bəyan

Biharul-ənvar

Nəraqi, Elmi-əxlaq

Xansari, Şərhi-bər ğurərul-hikəm

Dəstğeyb, Qonahani-kəbirə

Əxlaqi-ilahi

Məhdəvi Kəni, Əxlaqi-əməli

Şeyx Hürr Amili, Adabi-muaşirət

Deyləmi, İrşadul-qulub

Musəvi Xomeyni, Şərhi 40 hədis