Tövhidin üç əsası
- Ətraflı
- Baxış sayı: 1015
Tövhid ərəb dilindəki v-h-d kökündən meydana gəlmiş bir məfhumdur. Mənası “tək və bir olmaq”, yəni daha geniş mənada-bir şeyin tək və bir olduğunu qəbul etmək deməkdir. Termin mənasında isə tövhid qulun ibadətləri əsnasında, ibadətlərini yalnızca Allaha etməsi və ona ortaq qoşmamasıdır.
Qurani-Kərimdə bir çox peyğəmbər qövmünə xitabında belə demişdir: “Ey qövmüm! Allaha ibadət edin, sizin üçün Ondan başqa ilah yoxdur. (əl-Əraf 7/59)
Hər bir peyğəmbərin dəvəti və davası bu uca həqiqətlə başlayıb onunla da bitər. Bir birindən ayrı zaman və məkanlarda yaşayan peyğəmbərlərin hamısının tövhid nöqtəsində birləşmələri, bizə göstərir ki, bu onların özlərinə aid fikir və düşüncə olmayıb Rəblərindən aldığı bir əmrdir. Peyğəmbər gətirdiyi və bəşəriyyətə təqdim ettiyi “tövhid əqidəsi” ilə Allahdan başqa ilah olmadığını Allah Təalanın hər yöndən -Əhəd- yəni bir olduğunu şərik və ortağı olmadığını açıq və qəti bir dillə elan etdi. Bütün insanları hər şeydən öncə Allahı birləməyə, Onun Zatında və Sifətində bir və bənzərsiz olduğuna, yəni mütləq tövhidə dəvət etdi. Allahın ibadətə layiq tək Məbud olduğunu yalnız Ona ibadət edilməsi lazım olduğunu insanlara anlatmışdır.
Qurani-Kərimdə belə buyurulub: “Hamınızın İlahı (ortağı və bənzəri olmayan) bir tək Allahdır. Ondan başqa ilah yoxdur. Rəhman və Rəhimdir”. (əl-Bəqərə 2/163)
Allah Təalanı birləmənin üç rüknü vardır:
Bunlardan birincisinə “Tövhidi Ubudiyyət” deyilir ki bu Allahın Uca Zatı və Müqəddəs sifətləri yönündən bir olduğunu, nə Zatında nə də Sifətində ortağı və bənzəri olmadığını ifadə etməkdir.
İkincisinə “Tövhid-i Mabudiyyət” deyilir ki bu Uca Allahın ibadətə layiq Tək Məbud olduğuna, ondan başqa qulluq və ibadət ediləcək bir varlıq olmadığına inanmaq və bu həqiqəti iradəli olaraq edilən ibadətlərlə feli olaraq göstərməkdir. Bu baxımdan “Tövhid-i Əməli” adı verilən bu Tövhid Allahı əməli olaraq birləməyi, yəni bir tək Allaha ixlas və sevgi ilə ibadət etməyi, yalnız Ona istiqamətlənərək, yalnız Ondan kömək istəməyi və Ona ibadətdə heç bir şeyi şərik qoşmamağı ifadə edir.
Qurani-Kərimdə belə buyurulur: “Ey insanlar siz də sizdən öncəkilər də yaradan Rəbbinizə ibadət edin. Ta ki təqva sahibi olasınız”. (əl Bəqərə 2/21)
“Allaha ibadət edin; Ona heç bir şeyi şərik qoşmayın” (ən Nisa 4/36)
Üçüncüsü “Tövhid-i Uluhiyyət dediyimiz; Allahın Zatında və Sifətində bir olmasının təbii nəticəsi olan “Tövhidi Xaliqiyyət”dir. Yəni Uca Allahın kainatın və hər şeyin yeganə Xaliqi, tək yaradıcısı olduğuna inanmaqdır. Buna “təkvin və inşa” da, yəni “yaratmada vəhdəniyyət” adı da verilir. Allahın yerlərin, göylərin və hər şeyin yaradıcısı olduğuna dəlalət edən bir çox ayələri vardır. Qurani-Kərimdə belə buyurulur: “De ki: Əgər onların dedikləri kimi Allah ilə bərabər ilahlar olsaydı, (o zaman) onlar arşın sahibinə gedən bir yol axtararlardı. O, onların dediklərindən çox uzaq, çox böyük bir yüksəkliklə yüksəkdir”. (əl İsra 17/42-43)
Rəbbim bütün müsəlmanlara daima tövhid əqidəsi üzərində yaşamağı və daima onunla əməl etməyi nəsib etsin. Amin!
