Həqiqətə gedən yol “Bağdad alimlərinin toplantısı” kitabının tərcüməsi 1- bölüm
- Ətraflı
- Baxış sayı: 322
Həqiqətə gedən yol
“Bağdad alimlərinin toplantısı” kitabının tərcüməsi
Müəllif: Muqatil ibn Ətiyyə əl-Kubra
Allahın adı ilə
İslam Peyğəmbərinin (s) canişinlik və imamət məsələsi, ötən on dörd əsr boyu həmişə müsəlmanların diqqətində olmuş mühüm məsələlərdən biridir. Şiə və sünni kimi iki böyük təriqətin – məzhəbin təşkil olunması, onun ardınca qarşıya çıxan əqidəvi, fiqhi və s. məsələlərdə fikir ayrılığı, həmçinin çoxsaylı müharibə və qarşıdurmaların baş verməsi, hər iki tərəfin öz iddia və haqlılıqlarını sübut etmək üçün elmi yığıncaqlar keçirməsi, yaxud çoxlu kitab və məqalələrin yazılmasının hamısı Peyğəmbərin (s) canişinlik məsələsi üzərində olan ixtilafın nəticəsidir.
Bir dəstə bu fikirdədir ki, Peyğəmbərin (s) canişini – hansı ki, Allahın xəlifəsi, nümayəndəsi də hesab olunur, – mütləq Allahın öz tərəfindən təyin olunmalıdır. Eyni zamanda başqa bir dəstə bildirir ki, Peyğəmbərin (s) canişini camaatın rəyinə əsasən seçilməlidir. Bütün bu söz-söhbət, çəkişmə və ixtilafların başlanğıc nöqtəsi də elə budur. Haqqı tanıyıb batildən ayırmaq, ideoloji əsaslardan agah olmaq və bəzən aldadıcı cümlələrə qarışmış zəhərli təbliğatlar qarşısında onu qoruyub gücləndirmək üçün bu cür mövzular haqqında araşdırma aparmağın zəruriliyini daha da artırır. Fikirlərin döyüş meydanında, batil və tərəfdarlarının aktivləşdiyi vaxtlar haqq əhlinin öz əqidəsini bir kənara qoyaraq şeytanlara xoş gəldin deyib ağızlarına su almalarını gözləməməliyik. Əksinə, onların olduqca ağır vəzifələri vardır, o vəzifə haqqın haqlı olmasını möhkəm və sarsılmaz sübutlarla başqalarının qulağına çatdırmaqdır.
Qarşınızdakı kitab Muqatil ibn Ətiyyənin “Bağdad alimlərinin toplantısı” adlı kitabının tərcüməsidir. Muqatil o yığıncaqda iştirak etmiş və o iclasda olanları nəql edənlərdən biridir.
Tərcümə olunmuş bu kiçik həcmli kitab yuxarıdakı mövzuların mühüm hissələrinə şərh və aydınlıq gətirərək mövcud suallara, qaranlıq məsələlərə cavab vermiş, Allahın razılığını qazanıb əbədi səadət arzusunda olan və təəssübkeşlikdən uzaq duran haqq axtaranlara yol göstərmişdir. Bu müxtəsər kitabda bəzən elmi diskusiyaların, geniş arqumentlərin əhatə dairəsi onlarla, yaxud yüzlərlə cild kitaba bərabər olur. Hansı ki, alim və mütəfəkkirlər öz növbəsində bu haqda danışıb və bu mövzular haqqında saysız-hesabsız kitablar yazmışlar. Amma bu kitab ixtisar və xülasə ilə yazıldığı üçün tərcümədə də onunla kifayətlənirik ki, hamı istifadə edə bilsin. Təbiidir ki, daha dərin və ətraflı mütaliə etmək istəyənlər daha geniş yazılmış kitablara müraciət edəcək.
Ümidvarıq, Allah-taala öz mərifətinin sonsuz zülalından faydalanmağımız, həmçinin öz sonuncu Peyğəmbərinin (s) haqq canişinlərini tanıyıb onlara itaət etməyimiz üçün bizim hamımıza yardımçı olsun!
Mütərcim
***
Bismillahir Rəhmanir Rəhim
Həmd olsun tək olan Allaha!
Allahın salamı olsun elçilər içərisindən aləmlərə rəhmət göndərilən həzrət Məhəmməd (s) peyğəmbərə, onun pak ailəsinə və ona itaət edən dostlarına!
Qarşınızdakı bu kitab, Məlik şah Səlcuqinin öz vəziri olan görkəmli alim Nizamulmülkün nəzarəti altında təşkil etdiyi Bağdad alimlərinin toplantısından verilən bir məlumatdır. Bu yığıncağın baş tutma səbəbi aşağıda qeyd edəcəyimiz şəkildə baş vermişdir:
Məlik şah Səlcuqi, azad düşüncəli və həqiqət axtarışında olan bir gənc idi. O, öz atalarının getdiyi yolu kor-koranə getmir, elmi və elm əhlini çox sevərdi. Bununla yanaşı, əyləncəni, şikar və ova çıxmağı da xoşlayardı. Onun vəziri Nizamulmülk də alim, fəzilətli, zahid və güclü iradəyə malik bir şəxsiyyət idi. Yaxşılığı və yaxşılıq edənləri sevər, daima həqiqət axtarışında idi. O, Peyğəmbər (s) ailəsini də sevərdi. Bağdadın “Nizamiyyə” mədrəsəsini də o tikdirmiş, alim və tələbələr üçün də aylıq təqaüd ayırmışdı. Həmçinin, kasıb təbəqəli insanlara da məhəbbətini əsirgəmirdi.
Bir gün şiənin böyük alimlərindən olan Hüseyn ibn Əli Ələvi, Məlik Şahın yanına gələrək onunla söhbət etdi. Məclisi tərk etdikdən sonra orada olanlardan biri şiə alimini məsxərə etdi.
Məlik Şah soruşdu: – Nə üçün onu məsxərə edirsən?
O kişi cavabında dedi: – Ey mənim şahım! Bilmirsinizmiki, o, Allahın qəzəb etdiyi kafirlərdəndir?
Məlik Şah təəccüblə soruşdu: – Nə üçün? O, müsəlman deyilmi?!
–Xeyr, o şiədir.
–Şiə nə deməkdir? Məgər, şiələr müsəlman firqələrindən biri deyilmi?
–Xeyr, çünki onlar Əbubəkr, Ömər və Osmanın xəlifəliyini qəbul etmirlər.
–Elə bir müsəlman varmı, o üç nəfərin xilafətini qəbul etməsin?
–Bəli, şiələr qəbul etmir.
–Əgər onların xilafətini qəbul etmirlərsə, nə üçün camaat onları müsəlman adlandırır?
–Elə mən də buna görə dedim ki, onlar kafirdir...
Məlik Şah uzun müddət fikrə gedəndən sonra dedi: – Vəzirimiz Nizamulmülkü çağıraq ki, həqiqət bizim üçün aydın olsun.
***
Məlik Şah vəziri Nizamulmülkü çağırıb ondan bu barədə soruşdu:
–Şiələr müsəlmandırmı?
–Əhli-sünnənin bu barədə fikri müxtəlifdir. Bir dəstə onları müsəlman bilir, çünki onlar Allahın təkliyinə və həzrət Məhəmmədin (s) peyğəmbərliyinə şəhadət verir, namaz qılıb oruc tuturlar. Başqa bir dəstə isə onları kafir bilir.
–Şiələrin sayı nə qədərdir?
–Onların dəqiq sayını bilmirəm. Amma müsəlmanların təqribən yarısını şiələr təşkil edir.
–Belə çıxır ki, müsəlmanların yarısı kafirdir?
–Bəziləri onları kafir bilir. Amma mən onların kafir olmasına inanmıram.
–Sən şiə və sünni alimlərini elmi diskusiya və həqiqətin bizə aydın olması üçün bir yerə yığa bilərsənmi?
–Bu iş çox çətindir, onun nəticəsindən məmləkət və Şah üçün qorxuram.
–Nə üçün?
–Çünki, şiə-sünni məsələsi sadə məsələ deyil, əksinə haqq və batil məsələsidir. Belə ki, onun uğrunda çoxlu qanlar axıdılıb, kitablar yandırılıb və qadınlar əsir götürülüb. Həmçinin, buna görə çoxlu kitablar yazılıb, saysız müharibələr baş vermişdir.
Cavan şah bunu eşidəndə təəccüb edib fikrə getdi. Bir müddət sükutdan sonra dedi: – Ey vəzir! Çox yaxşı bilirsən ki, Allah bizə geniş bir məmləkət, saysız-hesabsız ordu əta etmişdir. Buna görə də bu nemətin şükrünü yerinə yetirmək üçün həqiqəti tapıb sonra da azğınları doğru yola hidayət etməliyik.
Şübhəsiz, bu iki dəstədən biri batildir. Çarə yoxdur, haqqı tapıb onun ardınca getməli, batili də tanıyıb ondan uzaqlaşmalıyıq. Tez bir zamanda yığıncaq təşkil et. Şiə və sünni alimlərini bir yerə topla ki, bir-biri ilə elmi diskusiya edib haqqı tanıtdırsınlar. Sərkərdələri, katib və ölkə böyüklərini də bu məclisə dəvət et. Əgər görsək haqqı əhli-sünnə ilədir, o zaman şiələri güclə onların təriqətinə – məsləkinə vadar edərik.
–Əgər şiələr onların məzhəbini qəbul etməzsə, nə edək?
–Onların hamısını qətlə yetirəcəm.
–Müsəlmanların yarısını öldürmək mümkündürmü?
–Bəs bu müşkülün həlli nədir?
–Bu işdən çəkinin!
Şah və elm əhli olan vəziri arasında danışıq bitdi. Amma Məlik Şah o gecəni səhərə qədər aramlıq tapa bilmədi və hey düşünürdü ki, bu problemi necə həll etsin.
ARDI 2-Cİ BÖLÜMDƏ
