Kamil insan - İmam Əli (ə)

Bizim Əlini (ə) özümüzə örnək və imam seçməyimiz bütün insani dəyərləri mütənasib və bərabər şəkildə özündə inkişaf etdirmiş kamil bir insanı özümüz üçün rəhbər seçməyimiz deməkdir.
Axşamlar, gecənin sakit qaranlıqlarında heç bir arif Əliyə çata bilməz. İnsan müəyyən bir məsələdə coşduğu kimi, Əli də haqqa doğru cəzb edilərək çəkilir və Allaha doğru seyrdə təlatümə gəlir. Döyüş meydanında, bədəninin yaralanmasına və hətta bəzən bədənindən bir parça ətin qopmasına baxmayaraq, diqqətini mübarizə nöqtəsində cəmləyərək heç bir şeyə əhəmiyyət vermir. İbadətdə elə qərq olur və ilahi eşq, vücudunda elə şölələnir ki, sanki bu dünyada deyil. O, bəzilərini belə vəsf edir: «Onlar xalqla olmalarına baxmayaraq, ruhları çox ali məqamlara bağlıdır».
İbadət edəndə bədəninə batmış oxu dartıb çıxarırlar, amma diqqəti haqq və ibadətə elə cəzb olur ki, heç nə hiss etmir. İbadət mehrabında elə ağlayır və elə sızlayır ki, misli görünməyib.
Gündüz olanda isə elə olur ki, sanki həmin adam deyil. Səhabələri ilə oturanda çox təbəssümlü və gülərüz olur. Gülərüzlülük Əlinin mühüm sifətlərindən olub. Onun olduğu məclislər o qədər xoş və o qədər incə zarafatlı olub ki, Əmr As İmam Əli (ə) əleyhinə təbliğat apararaq belə deyirmiş: O, xəlifəliyə yaramaz, çünki çox gülərüzdür. Gülərüz adamdan xəlifə olmaz! Xəlifə qaşqabaqlı və qaraqabaq adam olmalıdır ki, camaat ondan qorxsun.
Əli (ə) bu barədə «Nəhcül-bəlağə»də belə deyir: «Nabiqənin oğluna təəccüb edirəm ki, mənim camaatla çox səmimi olmağıma, gülərüz və zarafatcıllığıma irad tutur.»
Müharibə və döyüş meydanında düşmənlə mücahid kimi üzləşdikdə də gülərüz olub. Əlinin bu xüsusiyyəti barəsində belə deyiblər:
«O, ibadət mehrabında çox ağlayan, döyüş meydanında isə çox gülən və şaddır.»
«Bəkka» çox ağlayan, «Zəhhak» isə çox gülən mənasındadır. Əli (ə) necə mövcud olub? O, Quranın istədiyi insan olub. Quran, belə bir insan istəyir.
«Şübhəsiz ki, gecə [namaz qılmaq üçün yataqdan] qalxmaq [çox çətin olsa da] daha əlverişli və [o zaman] söz demək [Quran oxumaq, dua etmək] daha münasibdir.
Çünki gündüz [ya Peyğəmbər!] sənin uzun-uzadı davam edən [dünyəvi] işlərin vardır...» (Muzzəmmil 6-7.)
Gecəni ibadət, gündüzü isə şəxsi məişət işləri və ictimai məsələlərlə məşğul olmaq üçün nəzərdə tut. Əli (ə) sanki gecə bir şəxsiyyət, gündüz isə digər bir şəxsiyyət olub.
Bizim kamil insan barəsində işlətdiyimiz ziddiyyətlər toplumu ifadəsi Əlinin (ə) min il bundan qabaq tanındığı sifətlərdəndir. Hətta Seyyid Rəzi «Nəhcül-bəlağə»nin müqəddiməsində belə deyir: «Həmişə, dostlarımla söhbət zamanı irəli sürərək onları təəccübləndirdiyim mövzulardan biri Əlinin (ə) sözlərinin çoxcəhətli olmasıdır. Əlinin (ə) sözləri elə bir xüsusiyyətə malikdir ki, insan onun sözlərinin hansı hissəsinə daxil olursa, yeni bir dünyaya daxil olduğunu görür. O, bəzən abidlər, bəzən zahidlər, bəzən filosoflar, bəzən ariflər, bəzən əsgər və zabitlər, bəzən adil hökmdarlar, bəzən qazilər, bəzən də fitva verən alimlər dünyasındadır. Əli (ə) bütün dünyalarda var və heç bir dünyada qaib deyildir.
Həm həlimlik və yumşaqlığın son həddində, həm şücaətin son dərəcəsindədir. Lazım olan yerdə sənin çirkin qanları tökməyin də, qan tökməyin son dərəcəsindədir. Digər tərəfdən, ibadətin son dərəcəsinə çatmış bir abidsən. Həm yoxsul və həm də səxavətlisən! Heç nəyin yoxdur, amma bağışlayırsan. Heç nəyin yoxdur və əlinə gələni bölüşdürürsən. Bəzi yerlərdə rəftar və davranışın o qədər lətif və mülayimdir ki, meh bu əxlaqın lətifliyindən xəcalət çəkir. Həmçinin ruhunda o qədər şücaət və mücahidlik vardır ki, daş, filiz və cansız əşyalar onun müqabilində əriyirlər. Sənin ruhun o lətafətli mehdir, yoxsa bu qüdrət və möhkəmliyin? Sən necə varlıqsan?!
Deməli, kamil insan bütün insani dəyərlərdə qəhrəman olan şəxsdir. Kamil insan insanlığın bütün meydanlarında qəhrəmandır!
Biz, nə dərsi öyrənməliyik? Biz, bir dəyərdən yapışaraq digər dəyərləri unutmaq xəstəliyinə tutulmamaq dərsini öyrənməliyik. Biz bütün dəyərlərdə qəhrəman ola bilmərik. Amma imkan daxilində mümkün olan qədər bütün dəyərləri bərabər şəkildə əldə etməyə çalışmalıyıq. Tam kamil insan olmasaq da, orta və mütənasib insan olmalıyıq. Belə olan surətdə, biz bütün meydanlarda həqiqi müsəlman kimi görünə bilərik. Deməli, kamil insanın mənası və onun ən bariz nümunəsi budur və biz də belə olmalıyıq.

“Qardaş, məni yandırmaq istəyirsən?”

Əlinin (ə) ədaləti

Həzrət Əlinin (ə) qardaşı Əqil öz aylıq məvacibini artırmaq üçün Əlini (ə) öz evinə dəvət etdi. Həzrət Əli (ə) gözləri kor olan qardaşının görüşünə getdi. Əqil sadə bir süfrə açdı, öz dolanışığından həzrətə şikayətləndi. Onun ürəyindən keçirdi ki, həzrət onun dolanışığını görüb aylıq məvacibini artırsın. Əmirəlmömininə (ə) dedi ki, beytül-maldan aldığım məvacib xərclərimi ödəmir, xahiş edirəm mənə daha artır məvacib verəsən. Həzrət buyurdu: “Belə görünür ki, imkanın çox olduğundan qonaq çağırırsan.” Sonra həzrət dəmir parçasını odda qızdırıb Əqilə tərəf uzatdı. Əqil elə düşündü ki, həzrət ona pul vermək istəyir. Razılıqla pulu almaq üçün əlini uzadanda əli qızmış dəmirə dəydi və Əqil əlini geri çəkdi. O dedi: “Qardaş nə edirsən?! Məni yandırmaq istəyirsən?!” Həzrət buyurdu: “Sən insanın yaratdığı oddan qorxursan. Bəs mən necə cəhənnəm odundan qorxmayım, nalə çəkməyim?! Sən dünya oduna dözə bilmirsən, necə razılaşırsan ki, qardaşın cəhənnəm odunda yansın?! Beytül-maldan istifadədə səninlə başqası arasında fərq yoxdur.” Bu hadisədən sonra Əqil öz yaşayış səviyyəsinə dözməyib Şama kömək almaq üçün Müaviyənin görüşünə getdi.

Bayram vaxtı...

Bayram günlərində qadınlar öz cəvahiratlarını taxır, bəzənirdilər. Həzrət Əlinin (ə) qızı Ümmü-Gülsüm xəzinədara sifariş göndərdi ki, ona müvəqqəti olaraq beytül-maldan bəzək əşyası versin. Həzrət Əliyə (ə) böyük sevgisi olan xəzinədar dərhal Ümmü-Gülsümə bir boyun bağı göndərdi. Həzrət Əli (ə) evə daxil olanda Ümmü-Gülsümün boynunda qiymətli boyunbağını görüb təəccüblə soruşdu: “Onu haradan gətirmisən?” Ümmü-Gülsüm dedi ki, beytül-maldan əmanət götürmüşəm. Həzrət etiraz etdi, dərhal boyunbağını geri alıb xəzinəyə qaytardı. Ümmü-Gülsümü gördüyü işə görə məzəmmət etdi və buyurdu: “Əgər qızım bu boyun bağını əmanət götürməmiş olsaydı onun əlini kəsərdim.”

Həzrət Əlinin (ə) zirehi

Həzrət Əli (ə) Kufədə xəlifə olduğu zaman onun zirehi itdi. Sonradan həmin zirehi bir məsihidə tapdılar. Həzrət Əlini (ə) bu məsələnin həlli üçün qazinin yanına çağırdılar. Həzrət buyurdu ki, bu zireh mənimdir, onu kimsəyə satmamışam, bağışlamamışam. Qazi məsihidən soruşdu: “Xəlifə sözünü dedi, sənin sözün nədir?” Məsihi dedi: “Bu zireh mənim özümündür, amma xəlifənin də sözünü inkar etmirəm, olsun ki, o səhvə yol verir.” Qazi Həzrət Əliyə (ə) üz tutub dedi: “Sizin dediyinizi bu şəxs inkar edir. Öz sözünüzə şahid göstərməlisiniz.” Həzrət Əli (ə) gülümsəyib buyurur: “Qazi düz deyir ki, mən şahid göstərməliyəm. Amma mənim şahidim yoxdur.” Şahid olmadığından qazi məsihinin xeyrinə hökm çıxarır, o da zirehi götürüb yola düşür. Amma kimdə bilməsə, məsihi bilirdi ki, zireh kimindir. Bir neçə addım atandan sonra vicdanı oyandı, geri dönüb dedi: “Belə hakimlik adi insanın işi deyil, peyğəmbərlərin hakimiyyətindəndir.” Qaziyə etiraf etdi ki, zireh İmam Əliyə (ə) məxsusdur. Çox keçməmiş həmin məsihi islamı qəbul etdi, böyük həvəslə Həzrət Əliyə (ə) qoşulub, Nəhrəvan savaşında düşmənlə vuruşdu.

Pul bölgüsü

İki şəxs mühakimə üçün Həzrət Əliyə (ə) müraciət etdi. Onlardan biri dedi: “Birimizin üç, o birimizin beş çörəyi vardı. Bir şəxs bizə qonaq oldu. Gedəndə yediyi çörəklərə görə 8 dirhəm verdi. İndi pulu bölə bilmirik, aramızda ixtilaf yaranıb. Beş çörəyi olan dostum deyir ki, pulun 5 dirhəmi mənim, 3 dirhəmi sənindir. Amma mən razılaşmıram. Deyirəm ki, 8 dirhəmi yarı bölməliyik, hərə 4 dirhəm götürməlidir. Çünki qonaq hər ikimizin çörəyindən istifadə edib.” Həzrət buyurdu: “Əgər haqqını istəyirsənsə, beş çörəyi olan şəxs 7 dirhəm götürməli, sənə 1 dirhəm verməlidir.” Kişi etiraz edib səbəbini soruşdu. Həzrət buyurdu: “Sizin ikinizin birlikdə səkkiz çörəyiniz vardı. Üç nəfər əyləşib həmin çörəkləri yediniz. Əgər hər çörəyi 3 hissəyə bölsək 24 hissə edir. Siz hərəniz 8 hissə çörək yemisiniz. Beş çörəyi olanın çörəkləri 15 hissəyə bölünür. O 15 hissədə 8 hissəsini yeyib 8 hissəsi qonağa qalıb. Sən isə cəmi 9 hissə olan üç çörəyinin səkkiz hissəsini yemisən, bir hissəsini qonağa vermisən. Əgər qonaq 8 dirhəm veribsə yediyi hər tikə üçün 1 dirhəm verib. Ona yeddi tikə çörək verənə 7 dirhəm, bir tikə çörək verənə 1 dirhəm çatır.” Həzrətin bu izahından sonra həmin şəxs səsini çıxarmadı.

Qazinin hüzurunda

Bir şəxs Ömərin vaxtında ona şikayət etdi. O Həzrət Əlidən (ə) şikayət etmişdi. Ömər hər iki tərəfi dəvət etdi mühakiməyə başladı. İslam göstərişlərinə görə münaqişə tərəfləri yanaşı oturmalıdır ki, hakim qarşısında bərabərlikləri qorunsun. Ömər iddiaçını adı ilə çağırıb ona yer göstərdi. Sonra Həzrət Əliyə (ə) “Ya Əbəlhəsən” deyə müraciət edərək müttəhimin yanında oturmasını istədi. Həzrət Əli (ə) onun bu fərqli müraciətinə etiraz etdi. Əvvəlcə bu etirazın səbəbini başa düşməyən xəlifə düşündü ki, Həzrət Əli (ə) şikayətçi ilə yanaşı oturmağa etiraz edir. Sonra həzrət buyurdu: “Mən onunla yanaşı oturmağa narazı deyiləm. Ona görə narazıyam ki, sən onu adı ilə çağırdı, mənə hörmət əlaməti olaraq “Ya Əbəlhəsən” dedin. Mənim narazılığım bu ayrıseçkiliyədir!

Heyrət doğuran ədalət

Bu necə ədalətdir ki, dünya bu ədalətə heyrətdədir! Bu ədalət sahibini Allahın razılığından başqa bir şey düşündürmür. O öz ədaləti ilə qardaşının istəyinə yox deyir, mühakimə zamanı münaqişə tərəfi ilə eyni cür, adi adla çağırılmamasına etirazını bildirir. Bəli, mühakimə ləyaqəti olan şəxs yalnız Əmirəlmöminin Əli ibn Əbi Talibdir (ə). Buna görə həzrət buyurur ki, salam olsun sizə və sizin şiələrinizə, lənət olsun sizin düşmənlərinizə və düşmənlərinizin ardıcıllarına...

Üç qardaşın əhvalatı

Üç qardaş arasında dəvə bölgüsündə mübahisə düşdü. Nəhayət onlar mühakimə üçün Həzrət Əlinin (ə) yanına gəldilər. Qardaşlara atalarından 17 dəvə irs qalmışdı. Böyük qardaşa dəvələrin yarısı, ortancıl qardaşa dəvələrin 1/3, kiçik qardaşa dəvələrin 1/9 çatmalı idi. Amma dəvələri parçalamaq mümkün olmadığından onları bölə bilmirdilər. Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Mən sizin icazənizlə dəvələrinizə öz dəvələrimdən birini qatıram. Sonra onları bölürəm. İmam 17 dəvəyə bir dəvə əlavə edəndə dəvələrin sayı 18 oldu. Həzrətin göstərişi ilə böyük qardaş 18 dəvədən yarısını, yəni 9 dəvə götürdü. 1/3 paya malik olan ikinci qardaş 18 dəvənin 1/3, yəni 6 dəvə götürdü. 1/9 paya malik olan kiçik qardaş 18 dəvənin 1/9, yəni 2 dəvə götürdü. Beləcə böyük qardaşa 9, ortancıl qardaşa 6, kiçik qardaşa 2 dəvə düşdü. Bu isə 17 dəvə edirdi. Beləcə həzrətin əlavə etdiyi dəvə yerində qalırdı.

Köhnə ayaqqabı

İbn Abbas deyir: “Həzrət Əli (ə) Mədinədən Bəsrəyə gələndə Rəbəzədə məskunlaşdı. Yoldan ötən hacılar onun görüşünə gəlib sual verirdilər. O zaman həzrət ayaqqabısını yamayırdı. Görüşə gələnlərdən biri dedi ki, bu işdənsə, xalqın müşküllərini həll etmək yaxşıdır. Həzrət cavab verməyib, işinə davam etdi. Nəhayət o ayaqqabısını yamayıb qurtardı, onu o biri ayaqqabı ilə çütlədi. Sonra buyurdu: “Məndən bu ayaqqabının qiymətini soruşdular, dedim ki, heç nə qədər! Soruşdular ki, necə yəni heç nə? Dedim, yaxşı, dirhəmin bir hissəsi. Həzrət buyurdu ki, əgər haqqı bərpa edib, batili aradan qaldırmasaydım, xəlifəlik mənim nəzərimdə bu ayaqqabıdan da dəyərsiz idi.”
Mədinədə əhali Əmirəlmömininə (ə) beyət edəndən sonra həzrətin göstərişi ilə beytül-malı xalq arasında böldülər. Bu iş başa çatandan sonra həzrət iki rəkət namaz qıldı, sonra bel və külüngü götürüb həmişəki quyu qazma işinin dalınca getdi...

İmamın qonağı

Həzrət Əlinin (ə) xilafəti dövründə qardaşı Əqil ona qonaq gəldi. Həzrət Əli (ə) İmam Həsənə (ə) işarə etdi ki, əmisinə bir libas hədiyyə etsin. İmam Həsən (ə) bir köynək, bir rida gətirdi, onu əmisinə bağışladı. Gecə düşdü, hava isti idi. Həzrət Əli (ə) Əqillə birlikdə evin damında uzanıb söhbət edirdilər. Əqil özünü xəlifənin qonağı kimi hiss edirdi. Gözləyirdi ki, onun üçün yaxşı süfrə açılacaq. Amma çox yoxsul bir süfrə açıldı. Əqil təəccübünü gizlətmədi. Soruşdu ki, elə olan budur? Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Məgər bunlar Allahın neməti deyil?! Mən bu nemətlərə görə Allaha şükür edirəm.” Əqil dedi: “Yaxşısı budur öz istəyimi deyim, tez gedim. Mənim borcum var, göstəriş ver borcumu ödəsinlər. Qardaşına kömək et, evimə qayıdım.” Həzrət soruşdu ki, nə qədər borcun var? Əqil dedi ki, 100 min dirhəm. Həzrət Əli (ə) buyurdu: “100 min dirhəm?! Nə çox! Təəssüf edirəm əziz qardaş, bu qədər vermək imkanım yoxdur. Səbr et, məvacibinin vaxtı çatsın. O zaman öz məvacibimdən də sənə verərəm. Əgər az olsa bütün ailəmin xərcini sənə çatdıraram.” Əqil dedi: “Gözləyim ki, məvacib vaxtı çatsın?! Ölkənin beytül-malı, xəzinəsi sənin əlindədir, məni məvacib gözləməyə dəvət edirsən?! Sən xəzinədən istədiyin qədər götürə bilərsən. Nə üçün bu işi maaş vaxtına saxlayırsan? Bir də sənin məvacibin nə qədərdirki? Sənin maaşın mənim ehtiyacımı ödəmir!” Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Mən sənin təklifinə təəccüb edirəm! Dövlət xəzinəsində pulun olub-olmamasının bizə nə aidiyyatı?! Biz də başqa müsəlmanlar kimi bir fərdik. Sən mənim qardaşım olduğun üçün öz payımı sənə verə bilərəm. Amma müsəlmanların malına toxuna bilmərəm.” Mübahisə uzandı. Əqil israr edirdi ki, Həzrət Əli (ə) beytül-maldan ona pul versin. Onların əyləşdiyi yerdən Kufə bazarı görünürdü. Tacirlər sandıq-sandıq pul daşıyırdı. Əqil bu mənzərələri seyr edə-edə israr göstərirdi. Həzrət Əli (ə) buyurdu ki, birdə israr etsən, gərək mənim sözümü qəbul edəsən, bu zaman bütün borcunu ödüyə bilərsən.” Əqil soruşdu ki, bu necə olur? Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Bazardakı pul sandıqlarını görürsən, ora xəlvətdir. Bandan enək, həmin sandıqlardan istədiyin qədər pul götür!” Əqil soruşdu ki, bu pul sandıqları kimindir? Həzrət Əli (ə) buyurdu ki, xalqındır, onlar nağd pullarını bu sandıqlarda saxlayır. Əqil dedi: “Sən mənə təklif edirsən ki, xalqın sandıqlarını yarım, min zəhmətlə qazandıqları pulu götürüm?! Onlar Allaha təvəkkül edib sandıqları qoyub gediblər!” Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Bəs təklifin nədir?! Təklif edirsən ki, müsəlmanların beytül-mal sandığını sənin üçün açım? Əgər o sandıqdakı pulların sahibi varsa, bu xəzinədəki pulların da sahibi var. Onlar da bu pulu bizə etibar edib evlərində rahat yatırlar. Bu təklifi qəbul etmədinsə başqa təklifim var.” Əqil başqa təklifin nə olduğunu soruşdu. Həzrət Əli (ə) buyurdu: “Gəl sən də qılıncını götür, mən də qılıncımı götürüm. Kufə yaxınlığında qədim Hirə şəhəri var. Orada varlı tacirlər var. Gecə yarı basqın edək onların var-dövlətini əlindən alaq!!” Əqil dedi: “Qardaşcan! Mən oğurluq üçün gəlmişəm ki, mənə belə təklif edirsən?! Mən ölkənin büdcəsindən, beytül-maldan, sənin ixtiyarında olan puldan istəyirəm. Həmin puldan ver, borcumu ödəyim.” Həzrət buyurdu: “100 minlərlə insanın malını oğurlamaqdansa bir nəfərin malını oğurlamaq yaxşıdır. Necə olur ki, bir nəfərin malını oğurlamaq pis olur, xalqın malını oğurlamaq yaxşı olur?! Sən elə düşünürsən ki, oğurluq yalnız birinə hücum edib, var-yoxunu əlindən almaqdır?! Ən çirkin oğurluq elə sənin mənə təklif etdiyin oğurluqdur!

Abdullah Rizayi

Həzrət Əlinin (ə) məhəbbəti və cazibəsi

Həzrət Əli (ə) ehtiyaclılar üçün böyük bir sığınacaq idi. O, yetimlərə ata, dul qadınlara yardımçı, zəiflərə arxa idi
Hər bir cəmiyyətin möhkəmliyi ondakı fərdlər arasındakı məhəbbət və cazibədən asılıdır. Məhəbbət və cazibə isə pak və sağlam qəlbdə tərbiyə oluna bilər. Bu sifətlərə malik olan insan başqalarına canıyananlıq göstərir, hətta onların asayişini öz rahatlığından üstün tutur. Həzrət Əli (ə) məhəbbət və cazibə məzhəri idi. O əzab-əziyyət çəkir, işləyir, alın təri axıdır, nəhayətdə öz zəhmətinin qazancını yoxsullara və imkansızlara sərf edirdi.
Həzrət Əli (ə) ehtiyaclılar üçün böyük bir sığınacaq idi. O, yetimlərə ata, dul qadınlara yardımçı, zəiflərə arxa idi. Xilafət dövründə gecələr evdən çıxar, qaranlıqda miskinlərə və kimsəsiz qadınlara xurma və çörək aparardı. Həzrət götürdüyü azuqə və pulu özünü tanıtdırmadan paylayırdı. Bu xeyirxah insanı kimsə tanımazdı.
Həzrət harada bir yetim görərdisə, mehriban ata tək nəvazişlə onun başını sığallayar, yemək və geyim alardı. Həzrət bir gün küçə ilə getdiyi vaxt çiynində məşk aparan bir qadın görür. Məşkin ağırlığından qadın ikiqat əyilmiş vəziyyətdə olur. Həzrət bu səhnəyə dözə bilməyib, məşki qadından alıb onun yanına düşür və bu ağır yükü mənzil başına çatdırır. Həzrət qadından dolanışıq vəziyyəti barədə soruşur. Qadın isə həzrəti tanımdan deyir: «Ərimi Əli (ə) döyüşə göndərdi, o da şəhadətə çatdı. Mən özümü və balalarımı saxlamaq üçün camaatın qapısında işlməyə məcburam». Qadının sözləri həzrət Əlini (ə) silkələyir. Sübh açılan kimi böyük bir zənbili buğda və xurma ilə doldurub qadının evinə aparır və deyir: «Mən dünən sənin məşkini götürən adamam». Qadın azuqəni alıb həzrətə təşəkkür edir və deyir: «Mənim övladlarım, yetim, başsız qaldılar. Əli (ə) ilə mənim aramda Allah özü hesab çəksin!» Həzrət evə daxil olub deyir: «Mən sənə xidmət üçün, savab qazanmaq üçün hazıram. Mən uşaqları saxlayım, sən çörək bişir». Qadın çörək bişirməklə məşğul olur, həzrət Əli (ə) isə dizi üstə oturub yetim uşaqları dalına mindirir və xəfif-xəfif ağlayır. Həzrət onların ağzına xurma qoyaraq deyir: «Ey mənim balalarım, əgər Əli (ə) sizin işinizə yaramasa, onu halal edin. Onun pis məqsədi olmayıb». Təndir hazır olduqdan sonra həzrət özünə deyir: «Ey Əli (ə), atəşin istiliyini hiss et, cəhənnəm odundan qorx. Yetimlərin və kimsəsiz qadınların halına yanmayanların vəziyyətindən xəbərdar ol». Bu vaxt qonşu qadın həyətə daxil olur. O, həzrəti tanıyıb, ev sahibəsinə onun kim olduğunu bildirir. Həzrəti tanıyan ev sahibəsi ona yaxınlaşıb peşimançılığını bildirir və üzr istəyir. Həzrət buyurur: «Sənin bu işdə təqsirin yoxdur. Yetimlərin və kimsəsizlərin halına yanmaq mənim vəzifəmdir». («Biharul-ənvar» 41-ci cild, səh. 52.)
Həzrət xalqla ünsiyyətdə hədsiz dərəcədə sadə və mehriban idi. Onun böyüklüyü və təvazösü dillər əzbəri idi. Hətta düşmənlər həzrətin bu fəzilətlərini e’tiraf edirlər. Həzrətin qatı düşmənlərindən olan Müaviyə deyir: «Əgər mən məğlub olsam və Əli (ə) qalib gəlsə qorxum yoxdur. Çünki ondan üzr istəmək kifayətdir. O, böyük və mərhəmətli insandır».
Həzrət öz qoşununa daim belə deyərdi: «Heç vaxt qaçan düşmənin ardınca getməyin, yaralılara dərman verin, əsirlərlə xoş rəftar edin». Həzrət Cəməl döyüşündə qalib gəldikdən sonra Ayişəni böyük hörmətlə Mədinəyə göndərdi. Bu fitnəni törətməkdə payı olan Abdullah ibn Zübeyr, Mərvan ibn Həkəm və bir çox başqaları bağışlandılar.
Həzrətin məhəbbətindən pay almayan yoxdu. O, qatili haqqında belə buyurur: «Onunla keçinin, ac və susuz saxlamayın». Əlbəttə ki, bu sayaq hisslər yalnız həzrətin pak qəlbində yer tapa bilərdi. İbn Əbil-Hədid deyir: «Sübhanəllah! Bir insanda bu qədər fəzilət?! Əlinin (ə) şəxsiyyətinin bəyanı kimsənin gücü çatası iş deyil».

HƏZRƏT ƏLİ (Ə) HAQQINDA NAZİL OLMUŞ QURAN AYƏLƏRİ

1. «Təbliğ» ayəsi: «Ya Peyğəmbər, Rəbbin tərəfindən sənə nazil olanı bəyan et. Əgər etməsən, Allahın risalətini yerinə yetirməmiş olarsan. Allah səni insanlardan qoruyacaq. Allah kafir camaatı düz yola yönəltməz». Təfsirçi və tarixçilərin həzrət Əliyə (ə) aid etdikləri üç yüz Quran ayəsindən biri olan bu ayənin həzrət Əliyə (ə) aid olmasını Əbu-İshaq Sələbi, Təbəri, İbn-Səbbağ Maliki və bir çox başqa alimlər təsdiqləyirlər.
2. «Vilayət» ayəsi: «Sizin ixtiyar sahibiniz Allah, Onun rəsulu və iman gətirib namaz qılan, rüku halında zəkat verənlərdir». Bu ayənin həzrət Əliyə (ə) aid olduğunu Fəxr Razi, Nişaburi, Zəməxşəri kimi böyük alimlər təsdiqləyirlər.
3. «Nisa» surəsi, ayə 59: «Ey iman gətirənlər, Allaha, Peyğəmbərə və özünüzdən olan ixtiyar sahiblərinə itaət edin».
«Mübahilə» ayəsi: «Sənə göndərilən bilikdən sonra buna dair səninlə mübahisə edənlər olsa, onlara de ki, gəlin biz də oğlanlarımızı, siz də oğlanlarınızı, biz də qadınlarımızı, siz də qadınlarınızı, biz də özümüzü, siz də özünüzü çağıraq. Sonra isə Allaha yalvarıb, yalançılara Allahdan lənət istəyək». Tarixçilər və təfsirçilər bildirirlər ki, həzrət Peyğəmbər (s) öz yaxınlarını sadaladıqda Əlini (ə), Fatiməni və Həsənlə Hüseyni nəzərdə tutmuşdur.
4. «Təthir» ayəsi: «Evlərinizdə qərar tutun. İlkin cahiliyyət dövründəki kimi açıq-saçıq olmayın. Namaz qılın, zəkat verin, Allaha və Onun rəsuluna itaət edin. Siz ey ev əhli! Allah sizdən çirkinliyi yox etmək və sizi pak etmək istəyir». Təbəri, Fəxr Razi və bu kimi digər böyük sünni alimləri də uyğun ayənin həzrət Əli (ə) haqqında nazil olduğunu təsdiqləyirlər.
5. «Bəraət» surəsi: Müxtəlif firqə alimlərinin bildirdiyinə görə «Bəraət» surəsinin ayələri nazil olduqda həzrət Peyğəmbər (s) həmin surəni müşriklərə oxumaq üçün Əbu-Bəkri Məkkəyə göndərdi. Əbu-Bəkr yola düşdükdən sonra Cəbrail nazil oldu və Peyğəmbərə (s) salamdan sonra ərz etdi ki, bu işi sənin özündən olan bir kəs görməlidir. Həzrət Peyğəmbər (s) dərhal Əlini (ə) çağırdı və öz dəvəsini verib Əbu-Bəkrə çatmasını tapşırdı. Həzrət Əli (ə) Peyğəmbərin göstərişi əsasında Əbu-Bəkrə çatıb «Bəraət» ayəsini ondan aldı və özü müşriklərə oxumaq üçün Məkkəyə yola düşdü.
6. «Məvəddət» ayəsi: «Allah iman gətirib yaxşı əməllər edən bəndələrinə bununla müjdə verir. Ya Peyğəmbər (s), de ki, mən sizdən risalətim müqabilində Əhli-beytimə məhəbbətdən başqa bir şey istəmirəm». Zəməxşəri, Gənci Şafei və başqa alimlər nəql edirlər ki, ayə nazil olduğu vaxt Peyğəmbərdən Əhli-beyt haqqında soruşdular. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: «Həzrət Əli (ə), Fatimə və onların iki oğlu mənim əhli-beytimdir».
7. «Rəd» surəsinin 43-cü ayəsi: «Onlara belə cavab ver: «Mənimlə sizin aranızda Allahın və kitabı bilənin şahid olması yetər». Əbu-Səid Xidri deyir: «Həzrət Peyğəmbərdən kitabı bilən kəsin kim olduğu haqqında soruşdum. Həzrət buyurdu: «Həmin şəxs qardaşım Əli (ə) ibn Əbi-Talibdir».
Bəli, həzrət Əli (ə) haqqında nazil olmuş ayələrin sayı üç yüzü keçir.