163   «هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللّه‏ِ وَاللّه‏ُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ»
ترجمه:
163. اين‏ها درجاتى هستند نزد خدا و خدا بيناست به آنچه عمل مى‏كنند.
تفسير:
[در دفع توهّم مفسرين در تقدير و تأويل]
مفسرين گفتند «هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللّه‏ِ» مضاف محذوف است ؛ يعنى «هُمْ ذو دَرجات» و مراد درجات بهشت است براى مؤنين و دركات جهنم است براى كافرين و اطلاق درجات بر دركات مجاز است و به نوعى از عنايت[1].
و بعضى گفتند مراد از درجات مراتب و طبقات است در بهشت و جهنم، لكن اين كلام خلاف ظاهر آيه است، بلكه نصّ آيه و ظاهر اين است كه خود مؤنين كه متابعت رضوان الهى مى‏كنند و كفارى كه «باؤ بسخط » الهى[ اند ] در متابعت رضوان و موجبات سخط درجات و مراتبى هستند : هر چه ايمانش قوى‏تر و اخلاقش نيكوتر و عبادت و اعمالش بيشتر باشد درجه او بالاتر و بالعكس، هر چه كفر و عنادش شديدتر و اخلاقش خبيث‏تر و معاصى او بيشتر باشد درجه كفرش بالاتر است . و احتياج به تقدير مضاف نيست و مربوط به درجات بهشت و دركات جهنم نيست و مجاز هم نيست كه اطلاق درجه بر دركه شود و شاهد قوى بر اين دعوى جمله «وَ اللّه‏ُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ» است كه
خداوند به مراتب ايمان و اخلاق و اعمال هر يك بيناست. و از شواهد بزرگ اين دعوى حديث شريف است از كافى از حضرت صادق  عليه‏السلام كه به عمار ساباطى فرمود: «الذين اتّبعوا رضوان اللّه‏ هم الأئمّة، وهم واللّه‏ِ يا عمار درجات للمؤنين...»[2]
الخبر ، كه شخص ائمّه  عليهم‏السلام را درجات اطلاق فرموده. و از تفسير عياشى همين حديث را از آن حضرت روايت كرده، به ضميمه اين جمله كه فرمود:
«وأمّا قوله يا عمار: «كمن باء بسخط من اللّه‏...» إلى قوله: «المصير» فهم واللّه‏ الذين جحدوا حقّ علي بن أبي طالب وحقّ الأئمّة منّا أهل البيت»[3].
و مراد بيان مصداق اتمّ طرفين است و منافى با عموم آيه نيست چنانچه مكرر تذكر داده‏ايم.
---------------------------------------------
[1] .  به نوعى مجاز است .
[2] .  كافى: ج1، ص430، ج84 و تفسير البرهان: ج2، ص128، ح1. در ضمن آيه 162 گذشت.
[3] .  تفسير عياشى: ج1، ص229، ح167 و تفسير البرهان: ج2، ص129، ح2. در ضمن آيه 162 گذشت.