63 «قالَ اذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزاوُكُمْ جَزاءً مَوْفُوراً»

ترجمه  :
63. خداوند فرمود به شيطان: دور شو پس كسانى كه متابعت تو را كردند از اولاد آدم پس محققاً جهنم جزاى شماست آن هم جزاى وافر كافى.

تفسير :
[جزاى شيطان و پيروانش جهنم است ]
(قالَ اذْهَبْ) دورى از رحمت و مقام قرب است كه معناى لعن است كه فرمود: (وَ إِنَّ عَلَيْکَ لَعْنَتِى إِلى يَوْمِ الدِّينِ)[1] .
(فَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ) مراد «غاوين» هستند كه فرمود: (إِنَّ عِبادِى لَيْسَ لَکَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ إِلّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغاوِينَ)[2] .
(فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزاوُكُمْ) خطاب «كم» به شيطان و تابعين آن از جن و انس است كه بدون ايمان از دنيا روند آن هم (جَزاءً مَوْفُوراً) «وفر» به معنى تمام و كمال است جزاى آن‌ها جزاى تام كامل است، چون خداوند ارحم الراحمين است در موضع عفو و رحمت و اشدّ المعاقبين است در موضع نكال و نقمت، غاية الأمر مراتب عذاب مختلف است به اختلاف مراتب شقاوت و عصيان و شيطان علاوه بر عقوبت كفر خود عقوبت تمام تابعين خود را هم دارد، زيرا فاعل بالتسبيب است و گفتگوى او را با تابعين خود در قيامت خداوند در قرآن فرموده: (وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمّا قُضِىَ الاَْمْرُ إِنَّ اللهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ)[3]  الآية.

______________________________________________________________________

[1] .  و به درستى كه بر تو است لعنت من تا روز جزا. سوره ص: آيه 78.
[2] .  محققاً بندگان مرا نيست براى تو بر آن‌ها سلطه و قدرتى مگر كسانى كه متابعت تو را كنند از فريب خوردگان. سوره حجر: آيه 42.
[3] .  و گفت شيطان به اين كفار و ظلمه و فسّاق پس از اينكه كار گذشت كه به درستى كه خداوند وعده داد به شما وعده حقّى كه هيچ تخلف‌پذير نبود و من وعده دادم به شما وتخلف كردم. سوره ابراهيم: آيه 22.