3  «إِنّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيّاً لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»

ترجمه:
3. محققاً ما قرار داديم اين كتاب مُبين را قرآن به لسان عرب، باشد كه شما تعقّل
كنيد[1].
 
تفسير:
[عربى بودن قرآن، يكى از وجوه معجزه بودن آن]
«إِنّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيّاً» كه رسول ما بر شما قرائت فرمايد به لسان عربى فصيح
بليغ كه تمام فُصحا و بُلغاى[2] زَبَردست عاجز باشند از آوردن مثل آن، بلكه مثل ده
سورؤ آن، بلكه مثل يك سورؤ آن. وَلَو با جنّ و اِنس همدست شوند كه مى‏فرمايد: «قُلْ
لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الاْءِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ
لِبَعْضٍ ظَهِيراً»[3] و مى‏فرمايد: «أَمْ يَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَياتٍ وَ ادْعُوا
مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللّه‏ِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ»[4] و مى‏فرمايد: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ مِمّا نَزَّلْنا
عَلى عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللّه‏ِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ»[5] و
جهات معجزه بودن قرآن را ما در مجلّد اول اين تفسير، در مقدمات بيان كرده‏ايم.
مراجعه كنيد[6].
 
[حقيقت عقل و تعقّل]
«لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» بايد و باشد تعقّل كنيد. تعقّل، عقل را به كار زدن است و از او
بهره برداشتن. و عقل لطيفه ربّانى است و جوهر ملكوتى است و موهبت الهى است كه
خداوند ـ تبارك و تعالى ـ به انسان افاضه فرموده كه به منزله آينه است كه در آن حقايق
امور مشاهده مى‏شود. خوب و بد، نفع و ضرر، خير و شر، سعادت و شقاوت، حسن و
قبح، نجات و هلاكت و[غيره]. تعقّل به كار زدنِ عقل است و رفتن [به سوى آن] شرايط
بسيارى دارد:
اولاً، محتاج به چراغ علم است [و] با تاريكىِ جهل، درك نمى‏كند.
و ثانياً، بايد چشم قلب كور و كر و لال نباشد، به كبر و عِناد[7] و عَصَبيّت و
نَخوت[8] و ساير صفات خبيثه كه مى‏فرمايد: «صُمٌّ بُكْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لا يَعْقِلُونَ»[9].

و ثالثاً، بايد درِ چشمِ عقل بسته نباشد به هواهاى نفسانى و حبّ شهوات وغرق
محبت دنيا، كه بايد دعا كند: «اللّهُمَّ أخْرِجْ حُبَّ الدُنيا مِنْ قَلبِي»[10].
و رابعاً، روىِ آينؤ قلب كه عقل باشد سياه نشده باشد به كثرت معاصى. واى به حال
كسى كه تمام اين موانع اربعه را داشته باشد، چگونه مى‏تواند تعقّل كند؟
*    *    *

[1] .  ترجمه ديگر: ما آن را قرآنى عربى قرار داديم، باشد كه بينديشيد.
[2] .  فصحا و بلغا: گشاده زبانان و شيوا سخنان.
[3] .  بگو: «اگر انس و جنّ گرد آيند تا نظير اين قرآن را بياورند، مانند آن را نخواهند آورد؛ هر چند برخى از آن‏ها پشتيبان برخى ديگر باشند». سوره اسراء: آيه 88.
[4] .  ... يا مى‏گويند: «اين قرآن را به دروغ ساخته است». بگو: «اگر راست مى‏گوييد، ده سوره بر ساخته شده مانند آن بياوريد و غير از خدا هر كه را مى‏توانيد فرا خوانيد». سوره هود: آيؤ 13.
[5] .  و اگر در آنچه بر بنده خود نازل كرديم شك داريد، پس اگر راست مى‏گوييد سوره‏اى مانند آن بياوريد؛ و گواهان خود را غير خدا فرا خوانيد. سوره بقره: آيؤ 23.
[6] .  ر.ك: همين تفسير: ج1، گفتار ششم، ص131 ـ 153.
[7] .  عِناد: ستيزه كردن و لجبازى.
[8] .  نَخوت: خودبينى و جاه‏طلبى.
[9] .  ...[آرى،] كرند، لالند، كورند و در نمى‏يابند. سوره بقره: آيؤ 171.
[10] .  خداوندا، دوستى دنيا را از قلبم بيرون ران. صحيفه سجاديه، ضمن دعاى سحر شب‏هاى ماه
رمضان، اقبال الأعمال: ج1، ص167 و بحارالأنوار: ج95، ص88.