سیمای شیعه در نگاه امام صادق(علیه السلام)

(زمان خواندن: 4 - 7 دقیقه)

امام صادق(ع) در سفارش ‏های خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار شیعیان به دام‏ های شیطان، ویژگی‏ های برجسته دوستان حقیقی خود رابر می‏شمرد و سپس خصلت‏ های دیگر شیعیان را بیان می‏کند. دو ویژگی ‏ممتاز شیعیان از نگاه امام صادق(ع) عبارت است از:
1- آخرت
«لقد جلت الاخره فی اعینهم حتی ما یریدون بها بدلا... و انماکانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم‏»; آخرت‏در نگاه آن ها بسیار بزرگ است، به اندازه ‏ای که چیزی را با آن ‏عوض نمی‏کنند... و دنیا نزد آن‏ها همانند مارگزنده و دشمن بی ‏زبان‏ است.
پیروان حقیقی و دوستان واقعی خاندان نبوت علیهم السلام به چیزی‏ جز آخرت نمی‏اندیشند و تمام کردارها و رفتارهای خود را با نگاه‏ به آخرت می‏سنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیله ‏ای است ‏برای رسیدن به ‏هدفی بزرگ که همان زندگی جاودان آخرت است. دوستان حقیقی اهل‏بیت‏ علیهم السلام از مواهب دنیوی بهره می‏برند، اما هرگز زندگی‏ جاودان را با زندگی گذرای دنیا عوض نمی‏کنند.
2- انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون‏»; آن‏ها باخدا انس گرفته‏ اند و از آن‏چه که مال اندوزان به آن انس ‏گرفته ‏اند، در هراسند.
مومنان از نعمت‏های الهی بهره می‏برند اما به آن‏ها وابسته ‏نمی‏شوند. وابستگی به مال دنیا موجب بندگی انسان در برابر مادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابسته ‏اند.شیعیان واقعی با یاد خدا آرامش می‏ یابند نیستند.
حضرت صادق(ع) پس از برشمردن این دو ویژگی مهم، فرمود: «اولئک ‏اولیائی حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه‏»; آن‏ها دوستان‏ حقیقی من هستند. به وسیله آن‏ها فتنه شکست می‏خورد و هرگرفتاری‏ ها بر طرف می‏شود.
حسابرسی خود
«حق علی کل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فی کل یوم ولیله علی‏ نفسه فیکون محاسب نفسه فان رای حسنه استزاد منها و ان رای‏سیئه استغفر منها، لئلایخزی یوم القیمه‏»; بر هرمسلمانی که مارا می‏شناسد، سزاوار است که کردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آن‏ها بپردازد، تا اگر کار نیکی در آن‏هادید، برآن‏ها بیفزاید و اگر کردار بدی در اعمال خود مشاهده کرد،از آن‏ها توبه کند، تا دچار ذلت و خواری روز قیامت نگردد.
سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتی: بالسخاء و البذل‏ للاخوان‏»; ای پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلت‏ شناخته ‏می‏شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
خواندن پنجاه رکعت نماز و رعایت وقت نماز
«وبان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون علی‏الزوال‏»;شیعیان ما در شبانه روز پنجاه رکعت نماز می‏خوانند و توجه به‏وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
دوری از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریرالکلب‏»; شیعیان ما همانند سگ وزوزه نمی‏کشند.
دوری از طمع
«ولایطمعون طمع الغراب‏»; شیعیان ما همانند کلاغ طماع و حریص‏نیستند.
دوری از دشمنان
«و لایجاورون لنا عدوا و لا یساءلون لنا مبغضاولوماتوا جوعا»;شیعیان ما با دشمنان همسایگی نمی‏کنند و اگر از گرسنگی بمیرند،چیزی از آن‏ها نمی‏خواهند.
دقت در خوراک
«شیعتنا لایاءکلون الجری... و لا یشربون مسکرا»; شیعیان ما مارماهی نمی‏خورند... و شراب نمی‏نوشند.
برگزیده‏ای از سایر سفارش‏ها
آثار استقامت
«یابن جندب لو ان شیعتنا استقاموا لصافحتهم الملائکه و لاظلهم‏الغمام و لاشرقوا نهارا و لا کلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم ولما ساءلوا الله الا اعطاهم‏».
اگر شیعیان ما استقامت کنند، فرشتگان دست در دست آن‏هامی‏گذارند، ابرهای سفید(رحمت) برآن‏ها سایه می‏افکند، چون روزدرخشنده و تابناک می‏شوند، از زمین و آسمان روزی می‏خورند و آنچه‏از خدا بخواهند، خداوند به آن‏ها عطا می‏کند.
شیوه برخورد با گناهکاران
1- گفتن خوبی ‏ها و پرهیز از سخن ناروا
«یابن جندب لاتقل فی‏المذنبین من اهل دعوتکم الا خیرا»; ای پسرجندب! به گناهکاران از همکیشان خود جز خوبی و نیکویی چیزی مگو.
در برخورد با گناهکاران باید با سخنان نیکو و گفتن خوبی‏ های‏ آنان، امید مرده در آن‏ها را زنده کرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزش‏های آن‏ها پرهیز کرد; زیرا چنین برخوردهایی‏ مجرمان را از پیمودن راه درست ناامید و نسبت‏به دین و آموزه ‏های‏ آن گریزان می‏سازد.
2- در خواست توفیق برای گناهکاران
«واستکینوا الی الله فی توفیقهم‏»; توفیق آن‏ها را خاضعانه ازخداوند بخواهید.
3- در خواست توبه برای گناهکاران
توبه از حالات سازنده انسان است که انجام دهنده آن محبوب خداونداست:
«ان الله یحب التوابین‏»; خداوند کسانی که بسیار توبه می‏کنندرا دوست دارد. (1)
توبه روشی است که امام صادق(ع) برای پاکسازی گناهکار توصیه‏ کرده است. شیعیان واقعی باید از خدا بخواهند که گناهکاران ازکردار ناشایست‏ خود پشیمان شوند و به سوی خدا بازگردند، زیراخداوند بسیار توبه ‏پذیر و بخشنده است; «اناالله هوالتواب‏ الرحیم‏» (2)
راه بهشتی شدن
حضرت امام جعفر صادق(ع) سه راه را فراروی جویندگان بهشت قرارداده است:
1- پیروی از ائمه علیهم السلام .
2- برائت از دشمنان.
3- سخن گفتن آگاهانه و سکوت هنگام نا آگاهی.
«فکل من قصدنا و تولانا و لم یوال عدونا و قال ما یعلم و سکت‏عما لایعلم او اشکل علیه فهو فی‏الجنه‏»
هر کس جویا و پیرو ما باشد و از دشمنان ما پیروی نکند و چیزی‏که می‏داند، بگوید و از آن‏چه که نمی‏داند، یا بر او مشکل (مشتبه)است، سکوت کند، در بهشت است.
ارزش سکوت
«علیک بالصمت، تعد حلیما، جاهلا کنت او عالما، فان الصمت زین‏لک عندالعلماء و سترلک عندالجهال.»
عالم باشی یا جاهل، خاموشی را برگزین تا بردبار به شمار آیی;زیرا خاموشی نزد دانایان زینت و در پیش نادانان پوشش است.
دوری جستن از عقاید منحرف
خطر بدعت‏ها، گرایش ‏های منحرف و قرائت ‏های ناصواب از دین، همیشه ‏متوجه جوامع شیعی بوده است.
«یابن جندب! بلغ معاشر شیعتنا و قل لهم: لاتذهبن بکم‏المذاهب‏»; ای پسر جندب! به شیعیان ما بگو; مبادا را عقاید منحرف، شما را از مذهب خودتان بیرون برد.
نشانه‏ های ناتوانی
«قد عجز من لم یعد لکل بلاء صبرا و لکل نعمه شکرا و لکل عسری سرا»; ناتوان است کسی که برای هر بلایی صبری، برای هر نعمتی‏شکری و برای هر سختی آسانی آماده نکند.
کردارهای برتر
«یابن جندب! صل من قطعک، واعط من حرمک، و احسن الی من اساءالیک، و سلم علی من سبک، و انصف من خاصمک، واعف عمن ظلمک، کماانک تحب ان یعفی عنک، فاعتبر بعفوالله عنک، الاتری ان شمسه‏اشرقت علی الابرار و الفجار و ان مطره ینزل علی الصالحین والخاطئین.»
ای پسر جندب! با کسی که از تو بریده، وصل کن; به کسی که چیزی‏به تو نداده، چیز بده; باکسی که به تو بدی کرده، خوبی کن; به‏ کسی که به تو دشنام داده، سلام کن; باکسی که با تو دشمنی کرده،انصاف داشته باش و از کسی که به تو ظلم کرده، در گذر، همچنان‏ که دوست داری از تو در گذرند. پس از گذشت‏ خداوند از خودت عبرت‏بگیر. آیا نمی‏بینی خورشید خداوند برخوبان و بدان می‏تابد وبارانش بر صالحان و مجرمان نازل می‏شود؟
اساس اسلام
آخرین جمله از سفارش‏های امام صادق(ع) به ابن جندب درباره اهمیت‏و ارزش محبت اهل‏بیت علیهم السلام است.
«لکل شیی‏ء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل‏البیت‏»; هرچیزی راپایه ‏ای است و پایه اسلام، محبت ما، اهل بیت علیهم السلام است.