زنان، جايگاه و حقوق

(زمان خواندن: 14 - 27 دقیقه)

در این مجال به  احاديثى در باره جايگاه زن و خاستگاه‏اجتماعى او می پردازیم  و نخست رواياتى در زمينه ارزش فرزنددختر و مبارزه اسلام با افكار جاهلى در اين خصوص، بازگو مى‏شود. ذكراين روايات، از دو نظر براى ما قابل توجه است، يكى تاكيد بر بطلان اين‏تفكر جاهلى كه هنوز رسوبات آن در گوشه و كنار مشاهده مى‏شود; يعنى‏تفاوت گذاشتن ميان فرزند دختر و پسر، و ديگر اينكه نشان‏دهنده تلاش‏جدى و پى‏گير اسلام و اولياى عظيم‏الشان آن در دفاع از ارزشهاى انسانى‏زن، و طرد فرهنگ منحط دوران جاهلى است. اسلام كوشش كرده است‏اين واقعيت در جامعه تثبيت‏شود كه داشتن فرزند دختر يك ارزش است ونه ضد ارزش، و زن و مرد از نظر حقيقت انسانى داراى يك منزلت هستندو تفاوتى ميان آن دو نيست.
بهترين فرزندانتان
1. پيامبر اكرم(ص):
خير اولادكم البنات; (1) .
دختران، بهترين فرزندان شما هستند.
خوش‏قدمى زن
2. پيامبر اكرم(ص):
من المراة ان يكون بكرها جارية; (2) .
از ميمنت و خوش‏قدمى زن، اين است كه اولين فرزندش دختر باشد.
دختر، چه خوب فرزندى است!
3. پيامبر اكرم(ص):
نعم الولد، البنات; ملطفات مجهزات، مؤنسات، مباركات،مفليات; (3) .
دختران چه فرزندان خوبى هستند! چرا كه گرم و با لطافتند، آماده‏به خدمتند، انس‏گير و با الفتند، با بركتند، و پاكيزه‏اند.
نعمت‏يا حسنه
4. امام صادق(ع):
البنات حسنات و البنون نعمة و انما يثاب على الحسنات ويسال عن النعمة; (4) .
دختران، حسنه و نيكى‏اند، و پسران، نعمتند. و همانا بر حسنات‏ثواب و پاداش داده مى‏شود ولى از نعمت‏سؤال و بازخواست‏مى‏گردد.
يكى از جنبه‏هاى حسنه بودن دختران، خود وجود آنان و بها دادن به‏آنهاست، چرا كه مبارزه‏اى عملى با فرهنگ جاهلى است. از جانب ديگرحسنه شمردن آنها اين توهم غلط را نفى مى‏كند كه آنان سربار زندگى‏اند، بااين گمان كه اين فرزندان پسر هستند كه مى‏توانند بارى را از دوش پدر ومادر بردارند. در روايت‏بعدى، بهشت، پاداش كسانى معرفى شده است كه‏داراى فرزند دخترند. واضح است كه صرف داشتن فرزند دختر نمى‏تواندچنين پاداشى را به دنبال داشته باشد بلكه در يك فضاى اسلامى و در يك‏زندگى سالم با شرايط مورد توجه اسلام، چنين ارزشهايى نيز معنا پيدامى‏كند و داشتن فرزند دختر و حضور او يك ارزش به شمار خواهد رفت.
در مسير بهشت
5. پيامبر اكرم(ص):
من عال ثلاث بنات او ثلاث اخوات وجبت له الجنة.
قيل: يا رسول الله! واثنتين؟
قال: واثنتين.
قيل: يا رسول الله! و واحدة؟
قال: و واحدة; (5) .
كسى كه سه دختر يا سه خواهر را سرپرستى كند; بهشت‏بر اوواجب گردد.
گفته شد: اى رسول خدا! دو تا نيز؟
فرمود: دو تا نيز.
گفته شد: اى رسول خدا! يكى نيز؟
فرمود: يكى نيز.
مبارزه با يك پديده فرهنگى غلط در جامعه كه سالها ريشه دوانده وزدودن آثار آن، طبيعى است كه نيازمند سالها تلاش و كار مستمر فرهنگى‏و علمى است. و چندان جاى شگفتى نيست كه هنوز در ميان جامعه‏اسلامى و اصحاب پيامبر اكرم(ص) و حتى ياران امامان(ع) كسانى باشند كه‏رگه‏هايى از فرهنگ غلط دوران جاهليت در باره زن و دختر درباورهايشان جاى داشته باشد و آثار آن در گوشه و كنار، ميان گفتار وكردارشان ظاهر گردد. روايات بعدى نشان دهنده اين واقعيت است.
گل خوشبو
6. اين مژده به پيامبر اكرم(ص) داده شد كه داراى دخترى شده است.حضرت(ص) به چهره اصحابش نگاه كرد و آثار كراهت و ناخشنودى را درآنها مشاهده نمود; فرمود:
ما لكم! ريحانة اشمها و رزقها على الله عز و جل. و كان(ص) ابابنات; (6) .
شما را چه مى‏شود! گياه خوشبويى است كه آن را مى‏بويم و روزى اوهم، بر عهده خداوند عز و جل است. و حضرت(ص) پدر چندين‏دختر بود.
7. جارود بن‏منذر:
قال لي ابوعبدالله(ع): بلغني انه ولد لك ابنة فتسخطها; و ماعليك منها؟ ريحانة تشمها و قد كفيت رزقها، و كان رسول‏الله(ص) ابا بنات. (7) .
حضرت صادق(ع) به من فرمود: به من خبر رسيده كه داراى دخترى‏شده‏اى، اما براى آن ناراحت و خشمناكى; چه ضررى به تو دارد؟گياه خوشبويى است كه آن را مى‏بويى و روزى‏اش هم كه به عهده تونيست; رسول خدا(ص) پدر چندين دختر بود.
از همين روايات مى‏توان به درجه بى‏مهرى و تحقير زن و دختر دردوران ظهور اسلام از همين روايات پى برد چرا كه بعد از حدود يك قرن‏از پيدايش اسلام و مبارزه عليه ظلمى كه در حق زنان مى‏رفت، هنوز نيزآثار آن حتى در ميان برخى مؤمنانى كه با معارف اهل‏بيت(ع) نيز آشنايى‏داشتند مشاهده مى‏شد. طبيعى است كه در چنين بينشى، آن مادرى نيز كه‏چنين فرزند مغضوبى را به دنيا آورد مورد سرزنش و تحقير باشد. روايت‏بعدى گوياى همين امر است.
به من خيانت كرده!
8. يكى از اصحاب امام صادق(ع):
تزوجت‏بالمدينة فقال لي ابوعبدالله(ع): كيف رايت؟
فقلت: ما راى رجل من خير في امراة الا و قد رايته فيها، ولكن خانتني.
فقال: و ما هو؟
قلت: ولدت جارية!
فقال: لعلك كرهتها; ان الله عز و جل يقول: «آباؤكم و ابناؤكم‏لا تدرون ايهم اقرب لكم نفعا (8) »; (9) .
در مدينه ازدواج كردم. پس از آن، امام صادق(ع) از من در باره‏همسرم پرسيد: او را چگونه ديدى؟
عرض كردم: هيچ مردى، خيرى را در زنى نديد مگر اينكه من آن رادر همسرم ديدم، اما به من خيانت كرد!
حضرت(ع) فرمود: چه خيانتى؟
عرض كردم: دخترى زاييد!
حضرت(ع) فرمود: شايد تو اين دختر را خوش ندارى [ولى بدان كه]خداوند عز و جل مى‏فرمايد:
«پدرانتان و فرزندانتان، شماها نمى‏دانيد كدام يك از آنان براى شماسودمندترند».
اين گونه برخوردها ناشى از ضعف ايمان و غفلت از ارزشهاى انسانى‏و اسلامى است، و همان گونه كه در وايت‏بعدى آمده اين خداى متعال‏است كه به هر كس بخواهد پسر مى‏دهد و به هر كس بخواهد دخترمى‏بخشد; چنان كه مى‏فرمايد:
«يهب لمن يشاء اناثا و يهب لمن يشاء الذكور». (10) .
انتخاب خداوند تعالى
9. حسين بن‏سعيد:
ولد لرجل من اصحابنا جارية فدخل على ابي‏عبدالله(ع) فرآه‏متسخطا، فقال له: ارايت لو ان الله اوحى اليك ان اختار لك‏او تختار لنفسك، ما كنت تقول؟
قال: كنت اقول: يا رب! تختار لي.
قال: فان الله عز و جل قد اختار لك ... (11) .
مردى از اصحاب ما داراى فرزند دخترى شد. پس از آن به خدمت‏امام صادق(ع) رسيد; حضرت(ع) او را خشمناك ديد; به او فرمود: بگوببينم، اگر خداوند به تو وحى مى‏كرد كه من براى تو انتخاب كنم ياتو براى خودت انتخاب مى‏كنى، چه مى‏گفتى؟
عرض كرد: مى‏گفتم: اى پروردگار! تو برايم انتخاب كن.
حضرت(ع) فرمود: خوب، خداى عز و جل براى تو [دختر را]برگزيده است ... .
ارزش‏گذارى قرآن
10. هنگامى كه اسماء بنت‏عميس، به همراه شوهرش، جعفرابن‏ابى‏طالب از حبشه برگشت، وارد بر زنان پيامبر اكرم(ص) شد و گفت:
هل فينا شى‏ء من القرآن؟
قلن: لا.
فاتت رسول الله فقالت: يا رسول الله! ان النساء لفي خيبة وخسار!
فقال: و مم ذلك؟
قالت: لانهن لا يذكرن بخير كما يذكر الرجال. فانزل الله «ان‏المسلمين والمسلمات و المؤمنين و المؤمنات و القانتين والقانتات و الصادقين و الصادقات و الصابرين و الصابرات والخاشعين و الخاشعات و المتصدقين و المتصدقات و الصائمين والصائمات و الحافظين فروجهم و الحافظات و الذاكرين الله‏كثيرا و الذاكرات اعد الله لهم مغفرة و اجرا عظيما (12) »; (13) .
آيا چيزى از آيات قرآن در باره ما نازل شده؟
گفتند: نه.
لذا اسماء به محضر رسول خدا(ص) آمد و عرض كرد: اى رسول خدا!زنان در ناكامى و خسارتند!
پيامبر(ص) فرمود: به چه خاطر؟ عرض كرد: زيرا آن گونه كه مردان‏به خوبى و خير ياد مى‏شوند، از آنان ياد نمى‏شود.
پس از آن بود كه خداوند اين آيه را نازل فرمود:
«همانا مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردان مؤمن و زنان مؤمن،و مردان اطاعت‏پيشه خاضع و زنان اطاعت‏پيشه خاضع، و مردان‏راستگو و زنان راستگو، و مردان بردبار و زنان بردبار، و مردان‏باخشوع و زنان باخشوع، و مردان صدقه‏دهنده و زنان صدقه‏دهنده،و مردان روزه‏دار و زنان روزه‏دار، و مردان خودنگه‏دار، و زنان‏خودنگه‏دار، و مردانى كه فراوان به ياد خدايند و زنان اين گونه،خداوند براى آنان مغفرت و پاداشى بزرگ را آماده كرده است‏».
ملاحظه مى‏شود كه زن و مرد در پيشگاه خداوند تعالى در اوصاف‏ستوده و ارزشهاى انسانى يكسانند و ملاك برترى، عبارت از فضايل واعمال شايسته‏اى است كه هر كدام دارا هستند و بر همين اساس است كه رروايت‏بعدى، ارزش يك زن، بيشتر از هزار مرد به شمار رفته است.
بهتر از هزار مرد ناصالح
11. امام صادق(ع):
الامراة الصالحة خير من الف رجل غير صالح; (14) .
زن صالح، به از هزار مرد ناصالح است.
نشانه ايمان
12. پيامبر اكرم(ص):
كلما ازداد العبد ايمانا ازداد حبا للنساء; (15) .
بنده هر چه ايمانش را فزونى دهد، محبتش بر بانوان بيشتر خواهدشد.
محبوب انبيا(ع)
13. امام صادق(ع):
من اخلاق الانبياء حب النساء; (16) .
محبت‏به زنان از اخلاق انبيا است.
بيشترين خير
14. امام صادق(ع):
اكثر الخير فى النساء; (17) .
بيشترين خير و خوبى در زنان است.
در تاكيد بر اين سخن شريف، مناسب مى‏نمايد پاسخ امام صادق(ع) به‏پرسش فضيل را بازگو كنيم. او مى‏گويد: به امام(ع) عرض كردم: مردم سخنى‏مى‏گويند و آن اينكه بيشتر اهل آتش در روز قيامت، زنان هستند! امام(ع) دررد اين حرف به پاسخى نقضى استناد جستند و فرمودند: اين چه سخن‏بيجايى است؟! در حالى كه يك مرد در آخرت، گاه با هزار نفر از زنان دنيادر كاخى از در يك پارچه ازدواج مى‏كند!
قلت له: شى‏ء يقوله الناس: ان اكثر اهل النار يوم القيامة النساء. قال:و انى ذلك؟! و قد يتزوج الرجل في الآخرة الفا من نساء الدنيا في قصرمن درة واحدة. (18) .
مصونيت اجتماعى
15. امام صادق(ع):
قال رسول الله(ص): لا حرمة لنساء اهل الذمة ان ينظر الى‏شعورهن و ايديهن; (19) .
به نقل از رسول خدا(ص): نگاه كردن به موها و دستان زنان اهل ذمه‏مانعى ندارد.
مساله حرمت نگاه به زنان نامحرم تنها ناشى از اين نيست كه شخص‏ناظر دچار مفسده و انحراف مى‏شود بلكه يك دليل مهم آن احترامى است‏كه زن مسلمان دارد و بايد از ديده بيگانه مصونيت داشته باشد; حتى اگرنگاه عادى باشد. از اين‏رو زنان غيرمسلمان كه حتى به عنوان اهل ذمه درجامعه اسلامى زندگى مى‏كنند چنين حرمتى را دارا نيستند و نگاه به مواضع‏عادى بدن آنان حرمتى ندارد. البته اين احتمال نيز هست كه چون زنان‏غير مسلمان معمولا احساس وظيفه‏اى در پوشاندن سر و دست نمى‏كنند،نگاه معمولى به آنان منعى ندارد. ولى به هر حال مصونيتى كه زن مسلمان‏از اين جهت دارد حاكى از احترام و حرمتى است كه اسلام براى او قايل‏شده است، تا جايى كه حتى چشم دوختن به او، از پشت‏سر نيز موردنكوهش قرار مى‏گيرد. به روايت‏بعدى توجه كنيد.
حرمت‏بدار!
16. ابوبصير به امام صادق(ع):
الرجل تمر به المراة فينظر الى خلفها.
قال: ايسر احدكم ان ينظر الى اهله و ذات قرابته؟
قلت: لا.
قال: فارض للناس ما ترضاه لنفسك; (20) .
زن از كنار مرد عبور مى‏كند و مرد به پشت‏سر او نگاه مى‏دوزد،(چگونه است؟)
امام(ع) فرمود: آيا كسى از شما را خوش مى‏آيد كه به پشت‏سرخانواده و نزديكانش نگاه دوخته شود؟
عرض كردم: نه.
فرمود: پس آنچه را براى خودت مى‏پسندى براى مردم بپسند.
سفارش شدگان
17. پيامبر اكرم(ص):
اوصاني جبرئيل بالمراة حتى ظننت انه لاينبغي طلاقها الا من‏فاحشة مبينة; (21) .
جبرئيل، آن قدر در باره زن، به من سفارش كرد كه گمان كردم طلاق‏زن سزاوار نيست مگر در جايى كه آشكارا مرتكب فحشا گردد.
18. پيامبر اكرم(ص):
استوصوا بالنساء خيرا فانهن عندكم عوان; (22) .
سفارش مرا در باره نيكى كردن به زنان بپذيريد چرا كه آنان نزد شمااسيرند.
روايات متعددى در زمينه احسان و احترام به زنان وجود دارد كه ازگنجايش اين مجموعه بيرون است. (23) توجه به نيازهاى مادى و معنوى‏بانوان و عفو و گذشت و سعه صدر در باره آنان، مسايلى است كه درروايات بعدى نيز شاهد تاكيد بر آنها خواهيم بود.
وقت ويژه
19. ابو سعيد خدرى:
جاءت امراة الى رسول‏الله(ص) فقالت: يا رسول‏الله! ذهب الرجال‏بحديثك فاجعل لنا من نفسك يوما ناتك فيه تعلمنا مماعلمك الله.
قال: اجتمعن يوم كذا في موضع كذا و كذا. فاجتمعن فاتاهن‏النبي(ص) فعلمهن مما علمه الله; (24) .
زنى به حضور رسول خدا(ص) آمد و عرض كرد: اى رسول خدا!مردان همه سخن شما را نصيب خود كرده و بردند، پس براى ما نيزاز جانب خود، روزى را قرار ده كه در آن روز به حضور شما برسيم‏تا از آنچه خداوند به شما آموخته است‏به ما تعليم دهى.
حضرت(ص) فرمود: فلان روز، در فلان جا اجتماع كنيد. آنان نيز درآنجا در وقت مقرر گرد آمدند و پيامبر اكرم(ص) نزد آنان رفت و ازآنچه خداوند به او تعليم داده بود به آنان آموخت.
در ميدان جنگ
20. امام باقر(ع) و امام صادق(ع):
ان رسول‏الله(ص) خرج بالنساء في الحرب حتى يداوين الجرحى،و لم يقسم لهن من الفي‏ء و لكنه نفلهن; (25) .
رسول خدا(ص) زنان را در جنگ به همراه برد تا زخميان را مداواكنند، و از غنايم جنگ، سهميه‏اى براى آنان قرار نداد ولى به عنوان‏بخشش و هبه، سهمى به آنان داد.
استفاده از سهميه غنايم به صورت مقرر، منوط به حضور مستقيم درصحنه نبرد است و اين وظيفه مردان است، اما اين مانع از آن نبود كه پيامبراكرم(ص) از زحمات زنان در كمك به سربازان اسلام، قدردانى عملى كند. عنايت ويژه‏اى كه اولياى عظيم‏الشان اسلام بويژه پيامبر اكرم(ص)، به‏ارج‏گذارى مقام زن دارند شامل جنبه‏هاى گوناگونى مى‏شود كه در اين‏روايات به گوشه‏هايى از آنها اشاره مى‏شود. روايت‏بعدى نيز مؤيد همين‏امر است.
مادر پاكدامن
21. امام صادق(ع):
طوبى لمن كانت امه عفيفة; (26) .
خوشبخت كسى است كه مادرش پاكدامن باشد.
جلوه‏گاه صبر
22. امام صادق(ع) از پدر بزرگوارش:
ان الله تبارك و تعالى جعل للمراة صبر عشرة رجال، فاذاحملت زادها قوة عشرة رجال اخرى; (27) .
خداى تبارك و تعالى براى زن، صبر و تحمل ده مرد را قرار داده‏است و آنگاه كه زن، باردار مى‏شود خداوند نيروى ده مرد ديگر را به‏آن مى‏افزايد.
پاداش مرزدارى و شهادت
23. اميرالمؤمنين(ع):
ذكر رسول‏الله(ص) الجهاد، فقالت امراة لرسول‏الله(ص): يارسول‏الله! فما للنساء من هذا شي‏ء؟
فقال: بلى، للمراة ما بين حملها الى وضعها الى فطامها من الاجركالمرابط في سبيل الله، فان هلكت فيما بين ذلك كان لها مثل‏منزلة الشهيد; (28) .
رسول خدا(ص) در باره جهاد سخن گفت. زنى به رسول خدا(ص) عرض‏كرد: اى رسول خدا! پس براى زنان از اين جهاد بهره‏اى نيست؟
فرمود: بلى; براى زن در فاصله باردارى تا وضع حمل و بعد از شيرگرفتن طفل، پاداشى همانند پاداش مجاهدى است كه در مرز، در راه‏خدا به مرزبانى مشغول است، و اگر در اين فاصله جان بدهد براى اوپاداشى همانند مقام و منزلت‏شهيد خواهد بود.
نكته قابل توجه آنكه، پيامبر(ص) پرورش طفل در دوران باردارى وبعد از آن را همانند مرزبانى از حدود و ثغور اسلامى شمرده است و جان‏دادن در آن ميان را چون شهادت در راه خدا; چرا كه او نيز وظيفه پرورش‏فرزندان اسلام و حفظ قدرت جامعه اسلامى در سايه وجود فرزندانى‏صالح را به عهده دارد و زن در اين راه، ممكن است تا سر حد جان دادن نيزبه پيش رود.
شيرمادر
24. پيامبر اكرم(ص):
ليس للصبي لبن خير من لبن امه; (29) .
براى فرزند، شيرى بهتر از شير مادرش نيست.
گرچه مفاد اين سخن شريف، بيشتر ناظر به مصلحت فرزند است كه‏مناسب‏ترين شير براى او شيرمادر است، ولى مى‏تواند حاكى از احترام وتجليلى باشد كه اسلام براى مادر قايل است كه فرزندش را خود شير بدهد،و پدر نيز توجه داشته باشد كه شير مادر از هر غذاى ديگر، حتى از شيرمادران ديگر، مفيدتر است، و اين خود يك نوع احساس نياز به همسر رادر شوهر ايجاد خواهد نمود.
روايت‏بعدى، فلسفه يكى از تفاوتهاى حقوقى ميان زن و مرد رابيان مى‏كند.
مرد در خدمت همسر
25. حضرت رضا(ع) در بخشى از پاسخهاى خويش به پرسشهاى‏محمد بن‏سنان در زمينه علل و فلسفه احكام نوشت:
و علة اعطاء النساء نصف ما يعطى الرجل من الميراث، لان‏المراة اذا تزوجت اخذت و الرجل يعطي فلذلك وفر على‏الرجال، و علة اخرى في اعطاء الذكر مثلي ما يعطى الانثى، لان‏الانثى في عيال الذكر ان احتاجت و عليه ان يعولها و عليه نفقتهاو ليس على المراة ان تعول الرجل و لا تؤخذ بنفقته اذا احتاج،فوفر الله على الرجال لذلك و ذلك قول الله عز و جل:«الرجال قوامون على النساء بما فضل الله بعضهم على بعض و بماانفقوا من اموالهم (30) »; (31) .
علت پرداخت نصف مقدار ميراث مردان به زنان، اين است كه زن‏هنگام ازدواج مى‏گيرد و مرد مى‏پردازد و لذا ميراث براى مردان‏زيادتر شده است، علت ديگر پرداخت دو برابر سهم زن به مرد، اين‏است كه زن اگر نياز داشته باشد تحت‏سرپرستى مرد است وسرپرستى و هزينه او بر عهده مرد است; در حالى كه بر زن چنين‏وظيفه‏اى نيست كه مرد را اداره كند و از او در صورتى كه مرد نيازنيز داشته باشد خرجى گرفته نمى‏شود.
پس بدين خاطر است كه خداوند براى مرد سهم بيشترى قرار داده‏است، و اين همان سخن خداوند عزوجل است كه:
«مردان سرپرست و عهده‏دار زنانند، به خاطر آنچه كه خداوندبعضى از آنان را بر بعضى ديگر برترى داده است و نيز به علت‏هزينه‏هايى كه مردان از اموال خويش مى‏پردازند.»
روايات ديگرى نيز در اين باره وجود دارد. (32) .
پاسدارى ارزشها، صيانت جمال
26. اميرالمؤمنين(ع):
صيانة المراة انعم لحالها و ادوم لجمالها; (33) .
صيانت و نگهدارى زن، به حالش مفيدتر و جمالش را پردوام‏تراست.
زكات زيبايى
27. اميرالمؤمنين(ع):
زكاة الجمال، العفاف; (34) .
زكات زيبايى و جمال، پاكدامنى است.
رسم آزادگان
28. اميرالمؤمنين(ع):
ان الحياء و العفة من خلائق الايمان و انهما لسجية الاحرار وشيمة الابرار; (35) .
همانا حيا و عفت، از آداب و صفات ايمان است، و آن دو از خلق وخوى آزادگان و رسم نيكان است.
حيا و پاكدامنى، نشانه آزادگى و جوانمردى و لازمه ايمان است ومردان و زنان، همه نيازمند آنند ولى خداوند متعال به بانوان به خاطرساختار وجودى و جايگاهى كه در جامعه دارند حيا و آزرم بيشترى‏عنايت فرموده است و از اين جهت، مسؤوليت‏بيشترى را بر دوش‏مى‏كشند. حيا و عفت‏براى همه امرى نيك و لازم است اما براى آنان‏لازمتر است. حيا نشانه آزادگى است و مردان و زنان آزاده آنانند كه‏پاكدامن و باحيا باشند، و اگر حريت‏به معناى واقعى كلمه وجود داشته‏باشد صفات نيكوى ديگر نيز وجود خواهد داشت. زنان و مردان مسلمان ومتعهد، آزادى را در صفاتى مى‏جويند كه در روايت‏بعدى بر آنها تاكيد شده‏است.
حيا و آزادى
29. امام صادق(ع):
خمس خصال من لم‏تكن فيه خصلة منها فليس فيه كثير مستمتع،اولها: الوفاء، و الثانية: التدبير، و الثالثة: الحياء، و الرابعة:حسن الخلق، و الخامسة - و هي تجمع هذه الخصال: - الحرية; (36) .
پنج‏خصلت است كه اگر كسى يكى از آنها را نيز نداشته باشد، در اوبهره‏مندى چندانى نيست. اول از آنها وفادارى است. دوم، تدبير;سوم، حيا، چهارم، حسن خلق، و پنجم كه جامع اين خصلتهاست،آزادگى است.
خصلتهاى نيك
30. اميرالمؤمنين(ع):
خيار خصال النساء شرار خصال الرجال: الزهو و الجبن والبخل. فاذا كانت المراة مزهوة لم تمكن من نفسها، و اذا كانت‏بخيلة حفظت مالها و مال بعلها، و اذا كانت جبانة فرقت من كل‏شي‏ء يعرض لها; (37) .
بهترين خصال زنان، بدترين خصلتهاى مردان است و آنها عبارتند از:كبر و ترس و بخل، زيرا زمانى كه زن (در برابر بيگانه) متكبر وگردن‏فراز باشد خويش را رام نخواهد كرد، و آنگاه كه بخيل باشدمال خود و شوهرش را حفظ خواهد نمود، و هنگامى كه كم‏جرات‏بود [خطر نخواهد كرد و] از هر چيزى كه براى او پيش آيد نگران‏خواهد شد و پرهيز خواهد نمود.
از اين روايت‏شريف، اين اصل را بايد استفاده كنيم كه نبايد به زن ومرد از نظر ساختار وجودى در پذيرش مسؤوليتها و وظايف در تمام ابعادبه يك ديد نگاه شود بلكه چه بسا صفتى براى مرد به عنوان يك نقطه‏ضعف و عيب محسوب شود ولى براى زن نقطه‏اى مثبت و امرى با ارزش به‏شمار رود، همين خصلت ترس براى مردان به خاطر وظيفه‏اى كه در حفظحقوق خود و خانواده و اجتماع دارند امرى ناپسند است اما زنان به خاطرمحدوديتهاى بيشترى كه در دفاع از خود دارند و از طرف ديگر، بيشترمورد طمع و هجوم افكار ناپاكان قرار مى‏گيرند نياز به احساس نگرانى وخطر گريزى و خوف مواجه شدن با زمينه‏هاى هجوم و دستبرد به خويش‏را دارند تا احتياط بيشترى نموده و از افتادن در دامهايى كه امكان گريزبراى آنان نيست مصون باشند، و اين امر منافاتى با اداى مسؤوليتهاى‏اجتماعى ندارد. در زمينه بخل و تكبر نيز به همين بيان; البته تشخيص‏موارد مطلوبيت اين صفات از موارد ديگر، كار مشكلى نيست.
بيرون از خانه
31. امام صادق(ع):
لا ينبغي للمراة ان تجمر ثوبها اذا خرجت [من بيتها]; (38) .
هنگامى كه زن از خانه‏اش خارج مى‏شود سزاوار نيست كه لباسش راخوشبو كند.
از زن و مرد مسلمان، رعايت مسايل بسيارى به عنوان امور احتياطى‏خواسته شده است، چرا كه عدم توجه به آنها احتمال گرفتار آمدن به گناه ياارتكاب گناه بالاتر را افزايش مى‏دهد. اين تذكرها، در حقيقت زنگ‏خطرهايى است كه هشيارى مرد و زن مسلمان را مى‏طلبد و بى‏توجهى به‏آنها و در واقع نزديك شدن به دانه‏هاى اطراف دام، خطر افتادن در آن را به‏دنبال دارد. روايات بعدى نيز در همين موضوع قرار مى‏گيرد.
بوى خوش براى بيگانه!
32. پيامبر اكرم(ص):
ايما امراة تطيبت لغير زوجها لم تقبل منها صلاة حتى تغتسل من‏طيبها كغسلها من جنابتها; (39) .
«هر زنى كه خود را براى غير شوهرش خوشبو كند هيچ نمازى از اوپذيرفته نمى‏شود تا همان گونه كه به خاطر جنابت غسل مى‏كند،براى اين بوى خوش نيز غسل كند. (40) .
پوشش مناسب
33. اميرالمؤمنين على(ع):
كنت قاعدا في البقيع مع رسول الله(ص) في يوم دجن و مطر اذمرت امراة على حمار، فهوت يد الحمار في وهدة فسقطت المراة‏فاعرض النبي(ص) بوجهه.
قالوا: يا رسول‏الله! انها متسرولة.
قال: اللهم اغفر للمتسرولات - ثلاثا. يا ايها الناس! اتخذواالسراويلات فانها من استر ثيابكم و حصنوا بها نساءكم اذاخرجن; (41) .
در روزى تار و بارانى به همراه رسول خدا(ص) در بقيع نشسته بودم‏كه زنى سوار بر درازگوشى عبور كرد. ست‏حيوان، داخل گودالى‏افتاد و زن به زمين خورد. لذا پيامبر(ص) چهره‏اش را برگرداند.
عرض كردند: اى رسول خدا! آن زن شلوار پوشيده است.
پيامبر اكرم(ص) سه بار گفت: «خدايا! زنانى كه از شلوار استفاده‏مى‏كنند را مورد مغفرت قرار ده. [سپس فرمود: ] اى مردم! از شلواراستفاده كنيد چرا كه از پوشاننده‏ترين لباسهاى شما است، و با آن،زنانتان را هنگامى كه از خانه خارج مى‏شوند مصونيت‏بخشيد».
روشن است كه ملاك، استفاده از لباسهايى است كه تناسب بيشترى باحجاب و صيانت‏بانوان دارد، تحريك‏آميز نيست و با عرف زنان باحجاب‏همخوانى بيشترى دارد. بنابراين، شامل هر نوع شلوار نمى‏شود. در همين‏خصوص، حديث‏بعدى نيز مى‏تواند نشان‏دهنده ترغيب اسلام به حفظحدود و شؤون زن و مرد، و رعايت دورانديشى و احتياط باشد; البته اينهاهمه اقداماتى احتياطى است كه زمينه انحرافات احتمالى را از ميان‏مى‏برد.
لباسهاى تحريك‏آميز
34. «سعيدة‏» و «منة‏» خواهران محمد بن‏ابى‏عمير:
دخلنا على ابي‏عبدالله(ع) فقلنا: تعود المراة اخاها؟
قال: نعم.
قلنا: تصافحه؟
قال: من وراء الثوب.
قالت احداهما: ان اختي هذه تعود اخوتها.
قال: اذا عدت اخوتك فلا تلبسي المصبغة; (42) .
بر امام صادق(ع) وارد شديم و عرض كرديم: آيا زن به ديدار برادرانش‏مى‏رود؟
فرمود: بلى.
عرض كرديم: آيا به او دست مى‏دهد؟
فرمود: از پشت لباس.
يكى از آن دو گفت: اين خواهر من به ديدار برادرانش مى‏رود.
فرمود: آنگاه كه به ديدن برادرانت رفتى، لباس رنگارنگ [وتحريك‏آميز] نپوش.
در كوچه و خيابان
35. امام صادق(ع) به نقل از پيامبر اكرم(ص):
ليس للنساء من سروات الطريق شي‏ء، و لكنها تمشي في جانب‏الحائط و الطريق; (43) .
زنان از ميان مسير عبور نكنند، بلكه در كنار ديوار و راه حركت‏كنند.
بر جاى او ننشين!
36. پيامبر اكرم(ص):
اذا جلست المراة مجلسا فقامت عنه فلا يجلس في مجلسها احدحتى يبرد; (44) .
هنگامى كه زن در جايى نشست، بعد از آنكه از آنجا برخاست كسى‏در جاى او ننشيند تا اينكه گرمى آن از بين برود.
حفظ حريم
37 . پيامبر اكرم(ص):
من كان يؤمن بالله و اليوم الآخر فلا يبيت في موضع يسمع‏نفسه امراة ليست له بمحرمة; (45) .
كسى كه به خدا و روز قيامت ايمان دارد، در جاى خلوتى كه زنى‏نامحرم، صداى نفس او را مى‏شنود، نماند.
به شش سالگى كه رسيد
38. امام صادق(ع):
اذا بلغت الجارية ست‏سنين فلا ينبغي لك ان تقبلها; (46) .
وقتى كه دختر به سن شش سالگى رسيد سزاوار نيست كه او راببوسى.
روايات ديگرى نيز در اين زمينه وجود دارد و از آنها استفاده مى‏شودكه نامحرم نبايد دخترى كه به سن شش سالگى رسيده است را ببوسد.چنان كه بر دوش گرفتن و در دامن نشاندن آنان نيز، براى افراد بيگانه‏نكوهش شده است.
نگاه به بيگانه
39. پيامبر اكرم(ص):
اشتد غضب الله على امراة ذات بعل ملات عينها من غير زوجها او غير ذي محرم منها، فانها ان فعلت ذلك احبط الله عز و جل كل عمل عملته. فان اوطات فراشه غيره كان حقاعلى الله ان يحرقها بالنار بعد ان يعذبها في قبره; (47) .
خشم خداوند بر آن زن شوهردارى كه ديده‏اش را به غير همسرش يانامحرمى بدوزد شديد است، چرا كه اگر چنين كند خداوند همه‏اعمالى را كه انجام داده است‏بى‏نتيجه خواهد گذاشت، و اگربيگانه‏اى را به بستر شوهرش راه دهد، بر خداوند است كه او راعلاوه بر عذاب كردن در قبر، با آتش بسوزاند.
اى غيرتمندان!
40. امام صادق(ع) به نقل از اميرالمؤمنين(ع):
يا اهل العراق! نبئت ان نساءكم يدافعن الرجال في الطريق، اماتستحون؟
اى اهل عراق باخبر شدم كه زنان شما در راه با مردان برخوردمى‏كنند، آيا شرم نمى‏كنيد؟
مرحوم كلينى مى‏گويد: در حديث ديگرى آمده است كه حضرت‏فرمود:
اما تستحيون و لا تغارون؟! نساءكم يخرجن الى الاسواق ويزاحمن العلوج; (48) .
آيا حيا نمى‏كنيد و به غيرت نمى‏آييد؟! زنانتان به بازارها وفروشگاهها مى‏روند و با افراد بى ايمان و لاابالى برخورد مى‏كنند؟
پى‏نوشتها:
1) مستدرك الوسائل، ج‏15، ص‏116.
2) همان، ص‏111.
3) وسائل الشيعه، ج‏15، ص‏100.
4) همان، ص‏104.
5) من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص‏482، و وسائل الشيعه، ج‏15، ص‏105.
6) من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص‏481.
7) وسائل الشيعه، ج‏15، ص‏102.
8) سوره نساء(4)، آيه‏11.
9) وسائل الشيعه، ج‏15، ص‏101.
10) سوره شورى (42)، آيه 49، «به هر كس بخواهد دخترانى مى‏بخشد و به هر كس بخواهد فرزندان‏پسر مى‏بخشد».
11) وسائل الشيعه، ج‏15، ص‏102.
12) سوره احزاب (33)، آيه 35.
13) مجمع البيان، ج‏8، ص‏358.
14) وسائل الشيعه، ج‏14، ص‏123.
15) بحارالانوار، ج‏103، ص‏228.
16) كافى، ج‏5، ص‏320.
17) وسايل الشيعه، ج‏14، ص‏11.
18) من لايحضره الفقيه، ج‏3، ص‏468.
19) همان، ص‏149.
20) همان، ص‏145. و نيز به همين مضمون: مستدرك الوسايل، ج‏14، ص‏273.
21) همان، ص‏121.
22) مستدرك الوسايل، ج‏14، ص‏251 و نيز ص‏253.
23) از جمله: وسايل الشيعه، ج‏14، صص 121 - 122.
24) ميزان الحكمة، ج‏9، ص‏97.
25) بحارالانوار، ج‏19، ص‏184.
26) همان، ج 5، ص 285.
27) همان، ج 103، ص 241.
28) من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص‏561.
29) بحارالانوار، ج‏103، ص‏323.
30) سوره نساء(4)، آيه 34.
31) علل الشرايع، ص‏570.
32) نك: علل الشرايع، ص‏570 - 571.
33) مستدرك الوسايل، ج 14، ص 255.
34) همان.
35) غرر الحكم و درر الكلم ترجمه و شرح خوانسارى، ج‏2، ص‏584.
36) بحارالانوار، ج‏74، ص‏175.
37) نهج‏البلاغه، ص‏509، حكمت 234.
38) كافى،ج‏5، ص‏519; من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص‏440.
39) من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص‏440; كافى، ج‏5، ص‏507.
40) تشبيه در اينجا مى‏تواند ناظر به اصل لزوم اين كار باشد. چه اينكه مى‏تواند مربوط به تشابه درشستن تمام بدن باشد. نك: مرآة العقول، ج‏20، ص‏319.
41) تنبيه الخواطر، ج‏2، ص‏78; مستدرك الوسائل، ج‏3، ص‏243.
42) وسائل الشيعه، ج‏14، ص‏152.
43) همان، ص‏132.
44) من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص‏467.
45) تنبيه الخواطر، ج‏2، ص‏91.
46) وسائل الشيعه، ج‏14، ص‏171.
47) همان، ص‏172.
48) همان، ص‏176.

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page