پرسش : اگر انبيا براى تمام كردن شرايط تكامل انسان ها مبعوث شده اند، چرا با وجود ايشان اين همه انحطاط پديد آمده و بيش تر مردم به كفر و عصيان مبتلا شده و حتى پيروان اديان آسمانى نيز به دشمنى و ستيز با يك ديگر برخاسته و جنگ هاى خونين و خانمان سوزى بر پا ساخته اند؟

پاسخ: هم چنان كه بارها در قرآن كريم، تأكيد شده است، اگر خداى متعال مى خواست، مى توانست همه را در راه حق و خداپرستى قرار دهد و جلوى انحراف و كج روى را به طور كلى بگيرد.( ) ولى در اين صورت، زمينه اى براى انتخاب و گزينش، باقى نمى ماند و رفتار انسان ها ارزش انسانى نداشت و هدف پروردگار از آفرينش انسانى مختار وانتخاب گر، از بين مى رفت.
از آن جاكه حكمت الهى، اقتضا دارد كه اسباب و شرايط تكامل اختيارى - و نه جبرى - براى انسان ها فراهم شود تا كسانى كه بخواهند، بتوانند راه حق را بشناسند و با پيمودن آن به كمال و سعادت برسند،( ) دنيا براى بشر، ميدان امتحان است و در اين ميدان، دست انسان باز و از نعمت اختيار برخوردار است. ولى فراهم شدن اسباب و شرايط براى چنين تكاملى، بدين معنى نيست كه همه انسان ها از آن ها خوب استفاده كرده، لزوماً راه صحيح را برگزينند. به تعبير قرآن كريم، خداى متعال انسان ها را در اين جهان بدين منظور آفريده است كه ايشان را بيازمايد كه كدام يك نيكوكارترند.( ) حاصل آن كه: گرايش انسان ها به فساد و تبهكارى و كفر و عصيان مستند به انتخاب ناشايسته خودشان است.
اما پيروان اديان آسمانى نيز اگر هر كدام به دستورهاى پيامبر خويش، مو به مو عمل مى كردند، زمينه اين جنگ و ستيزها از بين مى رفت; ولى از آن جا كه به پيروى از هواهاى نفسانى و وسوسه هاى شيطانى آنچه از دين را به نظر ناچيز خود به نفع شخصى خويش ديدند; پذيرفتند و هر چه را در اين راستا به نفع خود نديدند، سركوب كردند، در نتيجه شعله هاى آتش، ميان آنان برافروخته شد و حيات مادى و معنوى آنان را در كام خود، خاكستر كرد; چنان كه آيات نورانى قرآن به اين حقيقت تصريح فرموده.( )
از جهت ديگر، ستيز پيروان يك دين با دين ديگر نيز حاصل همين سرپيچى از دستورهاى پيامبر خودشان است، زيرا مثلاً حضرت موسى(عليه السلام) بعد از سپرى شدن دوران نبوت خويش، پيروانش را به تبعيت از پيامبر بعدى دستور فرمود. هم چنين حضرت عيسى(عليه السلام)بعد از خود، مسيحيان را به آمدن رسول خدا(صلى الله عليه وآله) بشارت داده، فرمود كه دين او را بپذيرند( ) ولى بيش تر پيروان يهود از اين فرمان سربرتافتند و به آيين و رسوم خويش باقى ماندند و هم چنين بيش تر مسيحيان در مورد دين مقدس اسلام اين گونه رفتار كردند، بدين جهت توفان اختلافات، كشتى وجود انسان هاى به ظاهر دين مدار را نيز در هم شكست.