اهل بیت علیهم السلام

در تواريخ ديگر است که خود رسول خدا(ص)از نمايندگان بني سعد حال مالک را پرسيد و آنها گفتند: وي در قلعه هاي طائف نزد ثقيف به سر مي برد، حضرت به وسيله آنها براي مالک پيغام فرستاد که اگر تسليم شود خانواده و ثروتش را به او باز مي گرداند و علاوه بر آن صد شتر هم به او خواهد داد.
و چون اين پيغام به مالک بن عوف رسيد با آنچه از بزرگواري و گذشت پيغمبر اکرم نسبت به اسيران شنيده بود سبب نرم شدن دل او نسبت به اسلام و آن پيغمبر بزرگوار گرديد و تصميم گرفت از طائف خارج شده و خود را به پيغمبر اسلام برساندو مسلمان شود، اما از قبيله ثقيف و مردم طائف وحشت داشت که اگر از تصميم او مطلع شوند مانع خروج او گردند از اين رو با طرح نقشه قبلي، دستور داد اسب او را بيرون از شهر طائف در نقطه اي زين کرده و آماده نگاه دارند، و چون شب شد به بهانه اي از قلعه طائف خارج شد و به وسيله همان اسب بسرعت خود را در«جعرانه »به آن حضرت رسانده و اسلام آورد و رسول خدا(ص)نيز طبق وعده اي که داده بود عمل کرد و سپس او را سرپرست چند قبيله از قبايل اطراف گردانيد و همين گذشت و بزرگواري پيغمبر اسلام او را چنان فريفته و شرمنده کرد که خود يکي از مدافعان اسلام گرديد و تدريجا زندگي را بر مردم مشرک طائف تنگ کرد تا ناچار شدند پس از چندي مسلمان شوند و گروهي را به عنوان نمايندگي و تسليم، به مدينه و نزد رسول خدا(ص)اعزام نمايند - به شرحي که خواهد آمد.
تقسيم غنايم
با استرداد اسيران هوازن شايد براي برخي از لشکريان اين فکر پيش آمد که ممکن است نوبت استرداد اموال نيز برسد از اين رو پيغمبر(ص)را براي تقسيم غنايم تحت فشار قرار داده و خواستند تا هر چه زودتر دست به کار تقسيم شترها و گوسفندان و اموال ديگر شود و حتي ابن هشام و ديگران نوشته اند: رسول خدا(ص)سوار بر شتر خويش شده بود که مردم اطراف آن حضرت را گرفته و فرياد مي زدند: يا رسول الله غنايم را تقسيم کن و سهم ما را بده و همچنان حضرت را تا پاي درختي بردند و در آنجا رداي پيغمبر را از دوشش کشيدند و رسول خدا(ص)به آنها فرمود: مردم رداي مرا بدهيد که اگر به شماره درختان تهامه شتر و گوسفند داشته باشيد همه آنها را ميان شما تقسيم خواهم کرد و مرا شخص بخيل و ترسو و دروغگويي نديده ايد.
آن گاه به کناري رفته و اندکي از پشم کوهان شتري را که در آنجا ايستاده بود برکند و ميان دو انگشت خود گرفت و دست خود را بلند کرده فرمود:
اي مردم به خدا سوگند من از اين غنايم و حتي از اين مختصر پشم جز خمس آن حقي ندارم و آن را هم به شما واگذار مي کنم، اکنون هر چه از اين غنيمتها برداشته ايدبرگردانيد اگر چه سوزن و نخي باشد تا آنها را از روي عدالت ميان شما تقسيم کنم.
در حديث است که مردي از انصار در اين وقت پيش آمد و مشتي نخ مويي در دست داشت و عرض کرد: يا رسول الله!من اين نخهاي مويي را برداشته بودم تا براي شترم که پشتش زخم شده پلاسي بدوزم، رسول خدا(ص)فرمود: اما آنچه سهم من است از آن تو باشد! مرد انصاري گفت: حال که چنين است و کار به اينجا کشيده مرا هم بدان نيازي نيست، اين را گفت و نخها را به زمين انداخت.
و سپس رسول خدا شروع به تقسيم غنايم کرد و در اين ميان به اشراف و بزرگان قريش که تازه مسلمان شده بودند و يا مانند صفوان بن اميه هنوز در حال کفر بودند ولي در اين جنگ به مسلمانان کمک کرده بودند، سهم بيشتري داد تا دل آنها را نسبت به اسلام نرم کند و تاليف قلبي از ايشان بشود و بعدا نيز در زکات سهمي براي اين گونه افراد به عنوان «مؤلفة قلوبهم »مقرر شد و در اينکه آيا اين بخش اضافي بر اين گروه از سهم خود رسول خدا يعني خمس بوده و يا از روي همه غنايم، اختلافي در تواريخ ديده مي شود و به عقيده ابن سعد در طبقات آن قسمت را رسول خدا از سهم خمس خود به آنها داد و گرنه حق ديگران را طبق سهمي که داشتند بدون کم و زياد به آنها پرداخت کرده ولي طبق عقيده ديگران رسول خدا در هنگام تقسيم اصل غنايم نيز سهم بيشتري براي آنها منظور فرمود (5) و به هر صورت اين تفاوت در تقسيم، موجب ايراد و اعتراض جمعي از لشکريان و بخصوص مردم مدينه و انصار گرديد و از گوشه و کنار زمزمه هايي به عنوان گله و اعتراض برخاست.
اعتراض ذو الخويصرة تميمي
ذو الخويصرة مرد گستاخ و سرشناسي در قبيله بني تميم بود و بعدها نيز در زمان خلافت علي(ع)گروه خوارج را تشکيل داد و در جنگ نهروان به قتل رسيد. وي پس از آنکه غنايم تقسيم شد پيش رسول خدا(ص)آمده و گفت:
يا محمد من امروز تقسيم تو را ديدم!فرمود: خوب، چگونه ديدي؟
گفت: عدالت را مراعات نکردي!
رسول خدا(ص)با ناراحتي فرمود: اگر عدالت پيش من نباشد پس نزد چه کسي خواهد بود؟
عمر بن خطاب برخاسته گفت: براي اين گستاخي او را نکشم؟
فرمود: نه، او را به حال خود واگذار که بزودي پيرواني پيدا خواهد کرد و همگي از دين خارج خواهند شد چنانکه تير از کمان خارج مي شود (6).
و همان طور که پيغمبر اسلام فرمود: - و در بالا اشاره کرديم - بعدها همين مرد گروه خوارج را تشکيل داد و از اطاعت امير مؤمنان بيرون رفت و جنگ نهروان را به راه انداخت. به شرحي که ان شاء الله در زندگي امير المؤمنين(ع)نگارش خواهد شد.
گله انصار و سخن رسول خدا(ص)
اعتراض و گله در ميان انصار به صورت عمومي در آمد تا جايي که برخي گفتند: پيغمبر چون به قوم قبيله خود رسيد ما را فراموش کرد!سعد بن عباده - رئيس انصار - که چنان ديد نزد آن حضرت آمد و سخن آنها را به عرض رسانيد.
پيغمبر فرمود: تو خودت در اين باره چه فکر مي کني؟
عرض کرد: من هم يکي از آنها هستم!
و با اين جمله به آن حضرت فهماند که من هم مانند آنها از اين تقسيم گله مند هستم و گفتار آنها را تاييد کرد. رسول خدا که چنان ديد فرمود: پس قوم خود را در اين جا جمع کن.
سعد بن عباده طبق دستور آن حضرت انصار را در مکاني که اطراف آن را ديواري کوتاه به صورت حصار احاطه کرده بود جمع کرد، آن گاه رسول خدا(ص)به اتفاق علي بن ابيطالب(ع)به نزد آنها رفت و اجازه نداد شخص ديگري از مهاجرين و يا مردم مکه همراه او بروند، سپس بيامد تا در وسط اجتماع آنها نشست و بدانها فرمود:
من از شما سؤالي دارم پاسخ مرا بدهيد؟
عرض کردند: بگو اي رسول خدا!
فرمود: آيا وقتي من به نزد شما آمدم گمراه نبوديد و خدا به وسيله من شما را هدايت کرد؟
گفتند: چرا، و اين منتي بود که خدا و رسول او بر ما دارند.
فرمود: آيا بر لب پرتگاه عذاب و آتش(نفاق و اختلاف)نبوديد و خدا به وسيله من شما را از آن نجات داد؟گفتند: چرا و اين هم فضل خدا بود بر ما!
فرمود: آيا شما اندک نبوديد و خداوند به واسطه من جمعيت شما را زياد کرد؟
همان گونه پاسخ دادند، باز فرمود: آيا شما با يکديگر دشمن نبوديد و خدا به وسيله من شما را با همديگر مهربان ساخت؟
عرض کردند: چرا يا رسول الله و اين فضل و منتي است که خدا بر ما دارد.
در اينجا لختي سکوت کرد آن گاه سربلند کرده فرمود:
چرا پاسخ مرا نمي دهيد؟
عرض کردند: پدر و مادرمان به فدايت پاسخ ما همان بود که گفتيم: اين منت و فضل خدا بود بر ما که اين نعمتها را به وسيله شما به ما ارزاني داشت.
فرمود: ولي به خدا سوگند شما مي توانستيد در پاسخ من اين گونه بگوييد - و اگر هم مي گفتيد به حقيقت و راستي سخن گفته بوديد - که: تو نيز وقتي به سوي ما آمدي که ديگران تو را تکذيب کرده بودند و ما تصديقت کرديم، مردم دست از ياري تو برداشته بودند و ما ياريت کرديم، آواره بودي ما به تو پناه داديم، فقير بودي ما تو را همانند خود قرار داده و با تو مواسات کرديم؟اي گروه انصار آيا به خاطر مختصر ماليه دنيا که مي خواستم به وسيله آن دل جمعي را به اسلام نرم کنم شما از من گله مند شديد؟در صورتي که من شما را به همان اسلامتان واگذاشتم؟
آيا شما خوشنود نيستيد که ديگران با گوسفند و شتر از اينجا بروند و شما پيغمبر خدا را همراه ببريد؟
به خدا سوگند اگر عنوان هجرت در کار نبود من نيز يکي از انصار بودم، و اگر مردم همگي به راهي بروند و انصار به راهي، من به همان راه انصار مي روم. سپس دست به دعا برداشته و گفت:
خداي انصار را رحمت کن، و فرزندان انصار و فرزندان فرزندان ايشان را نيز رحمت فرما.
پيغمبر اسلام اين سخنان را طوري با تاثر و علاقه نسبت به آنها ادا مي کرد که عواطف آنها بسختي نسبت به آن حضرت تحريک شده صداهاشان به گريه بلند شد و گفتند: ما راضي شديم که رسول خدا سهم ما باشد و ديگر گله اي نداريم.
مطابق نقل جمعي در اين وقت بزرگان و پيرمردان آنها برخاسته به دست و پاي پيغمبر افتاده و مي بوسيدند و ضمن عذرخواهي از گفتار خود عرض کردند: اي رسول خدا اين اموال ماست که در اختيار شما قرار دارد هر گونه مي خواهي آن را به مصرف برسان و اگر کسي از ما سخني گفته از روي دشمني و کينه نبوده بلکه اينها خيال کردند مورد بي مهري و خشم شما قرار گرفته اند که سهم کمتري به آنها دادي و اکنون از اين گناه خود به درگاه خدا پوزش طلبيده و استغفار مي کنند، و تو نيز براي آنها از خدا آمرزش بخواه. رسول خدا(ص)براي آنها از خداي تعالي طلب آمرزش کرد.
منابع مقاله:
زندگاني حضرت محمد(ص)، رسولي محلاتي، سيد هاشم؛
پي نوشتها:
1. ضبر و دبابه نوعي وسايل جنگي بوده که به صورت نوعي کندو از چوب مي ساختند و روي سرپوش آن را با چرمهاي ضخيم مي پوشانيدند و سربازان براي رخنه کردن به قلعه هاي دشمن به داخل آن مي رفته و خود را به پاي ديوار قلعه مي رسانده اند، و به اصطلاح زره پوشهاي آن روز بوده است.
2. قبيله بني سعد همان قبيله اي بود که رسول خدا(ص)دوران شيرخوارگي و طفوليت خود را در ميان آنها گذارنده بود به شرحي که در بخش دوم گذشت.
3. در بخش دوم گذشت که در جريان محاصره طائف «و يا به گفته برخي در همان جنگ حنين »شيماء خواهر رضاعي رسول خدا(ص)به نزد آن حضرت آمده و مورد لطف و محبت آن بزرگوار قرار گرفت، چنانکه در صفحات آينده نيز خواهيد خواند.
4. و در مجمع البيان مرحوم طبرسي است که پيغمبر(ص)فرمود: اگر کسي هم براي آزاد ساختن اسير خود فديه مي خواهد من حاضرم فديه او را بدهم تا او را آزاد کند و اندکي از مردم فديه خواستند و آن حضرت فديه به آنها داد و آنها را در برابر فديه، اسيران را آزاد کردند.
5. و از گفتار برخي از مورخين هم استفاده مي شود که همه غنايم را ميان قريش تقسيم کرد و به انصار چيزي نداد.
6. در نقل مرحوم طبرسي در اعلام الوري و ديگران است که ذو الخويصره وقتي آن سخن را گفت مسلمانان خواستند او را بکشند رسول خدا(ص)فرمود: او را واگذاريد که بزودي پيرواني پيدا خواهد کرد و از دين بيرون روند همان گونه که تير از کمان بيرون مي رود، و خداي تعالي آنان را به دست محبوبترين خلق خود پس از من خواهد کشت.
نگارنده گويد: داستان ذو الخويصره را که نامش حرقوص بوده و به ذو الثدية نيز معروف است با مختصر اختلافي چنانکه در متن و پاورقي ذکر شد بيشتر اهل حديث و تاريخ نقل کرده اند که جمعا متجاوز از پنجاه حديث مي باشد که از ابي سعيد خدري و انس بن مالک و قيس بن عباد و عايشه و ابي ذر و ديگران نقل شده و براي اطلاع از متن تمامي آنها طالبين مي توانند به جلد هشتم احقاق الحق صص 522 - 475 مراجعه کنند.

گالري تصاوير مسجد النبی صلی الله علیه و آله وسلم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم کتابخانه پيامبر اکرم حضرت محمّد مصطفى صلى الله عليه وآله وسلم مقالات پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) / اشعار و متون ادبی کتابخانه صوتی پيامبر اکرم حضرت محمّد مصطفى صلى الله عليه وآله وسلم