اظهار بندگي خداوند و راز و نياز با معبود با روشها و شيوه هاي گوناگون در بين اديان و مذاهب رواج دارد كه پيروان هر يك بر اساس دستور و برنامه اي خاص به عبادت مي پردازند، اما هيچ يك به زيبائي و جامعيت نوع عبادت و پرستش مسلمانان نيست، زيرا نماز در بين عبادتهاي مشروع، مظهر بندگي و پرستش خداوند متعال است كه در اصل وجوب آن بين فِرَق مسلمين اختلافي نيست، همچنين در تعداد ركعات هم اختلافي وجود ندارد، بلكه تنها اختلاف در بخش محتوائي آن و برخي از اعمال ظاهري آن است كه در حقيقت بايد گفت اختلاف در شكل ظاهري اندك است و آنچه كه در آن اختلاف دارند برخي از اذكار نماز است، به عنوان مثال سجده در نماز كه اوج خضوع و خشوع در برابر پروردگار متعال است بعضي در شكل انجام سجده هيچ شرطي براي آن لازم نمي دانند و بعضي با شرائطي آن را مكمّل نماز مي دانند.
راستي اين اختلافها و تفاوتها چرا و از كجا است؟
آيا شارع مقدس كه خود ترجمان اعمال ديني و بيانگر دستورات ديني بود به ياران و دوستان و شاگردانش نياموخت؟
اگر پاسخ مثبت است پس اين همه اختلاف در سخنان و فتاواي سردمداران فقه و شريعت چرا ديده مي شود؟
آيا مسير راهيابي براي فهم درست شريعت و آشنائي با وظايف فردي و جمعي گنگ و مبهم است، يا روشن؟
آيا مبلّغ و پيام آور آسماني و مأمور ارشاد و راهنمائي مردم راه و روشي را براي ادامه راه مقرر نموده است يا اينكه آنان را آزاد و رها گذاشت؟
اكنون و پس از گذشت قرنها از تأسيس اين شريعت مقدس كدام راه را بايد بر گزينيم و از كدام روش بايد پيروي كنيم؟
اهل سنت مي گويد: مراجعه به سنت پيامبر و آنچه اصحاب از آن حضرت نقل كرده و به آن عمل كرده اند ملاك مسلماني و معيار اسلام است.
تشيع مي گويد: مراجعه به اهل بيت رسول خدا صلي الله عليه و آله كه در رأس آن علي سپس دو فرزندش حسن و حسين و همسرش فاطمه عليهم السلام قرار دارند دقيق ترين و سالم ترين راه براي رسيدن به حقيقت است چرا كه علاوه بر ستايش اين گروه از طرف خداوند در قرآن به عنوان خانداني پاك ، شخص رسول خدا نيز در دهها سخن دستور به مراجعه و همراهي و پيروي از آنان را صادر فرموده است كه براي توضيح بيشتر به شرح و توضيح حديث ثقلين و ديگر احاديث بايد مراجعه نمود.
نماز رسول خدا صلي الله عليه و آله
احمد حنبل پيشوا و مرجع فقهي حنبليها و ديگر محدثان و فقيهان با تفاوتهائي نماز رسول خدا را نقل كرده اند كه در ادامه متن آن را مشاهده مي نمائيد:
حدثنا عبد اللَّهِ حدثني أبي ثنا يحيى بن سَعِيدٍ عن عبد الْحَمِيدِ بن جَعْفَرٍ قال حدثني محمد بن عَطَاءٍ عن أبي حُمَيْدٍ الساعدي قال سَمِعْتُهُ وهو في عَشَرَةٍ من أَصْحَابِ النبي صلى الله عليه وسلم أَحَدُهُمْ أبو قَتَادَةَ بن ربعي يقول انا أَعْلَمُكُمْ بِصَلاَةِ رسول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قالوا له ما كُنْتَ أَقْدَمَنَا صُحْبَةً وَلاَ أَكْثَرَنَا له تَبَاعَةً قال بَلَى قالوا فأعرض قال كان إذا قام إلى الصَّلاَةِ اعْتَدَلَ قَائِماً وَرَفَعَ يَدَيْهِ حتى حَاذَى بِهِمَا مَنْكِبَيْهِ فإذا أَرَادَ ان يَرْكَعَ رَفَعَ يَدَيْهِ حتى يُحَاذِى بِهِمَا مَنْكِبَيْهِ ثُمَّ قال الله أَكْبَرُ فرفع ثُمَّ أعتدل فلم يَصُبَّ رَأْسَهُ ولم يَقْنَعْهُ وَوَضَعَ يَدَيْهِ على رُكْبَتَيْهِ ثُمَّ قال سمع الله لِمَنْ حَمِدَهُ ثُمَّ رَفَعَ وَاعْتَدَلَ حتى رَجَعَ كُلُّ عَظْمٍ في مَوْضِعِهِ مُعْتَدِلاً ثُمَّ هَوَى سَاجِداً وقال الله أَكْبَرُ ثُمَّ جَافَى وَفَتَحَ عَضُدَيْهِ عن بَطْنِهِ وَفَتَحَ أَصَابِعَ رِجْلَيْهِ ثُمَّ ثَنَى رِجْلَهُ الْيُسْرَى وَقَعَدَ عليها وَاعْتَدَلَ حتى رَجَعَ كُلُّ عَظْمٍ في مَوْضِعِهِ ثُمَّ هَوَى سَاجِداً وقال الله أَكْبَرُ ثُمَّ ثَنَى رِجْلَهُ وَقَعَدَ عليها حتى يَرْجِعَ كُلُّ عُضْوٍ إلى مَوْضِعِهِ ثُمَّ نَهَضَ فَصَنَعَ في الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ مِثْلَ ذلك حتى إذا قام مِنَ السَّجْدَتَيْنِ كَبَّرَ وَرَفَعَ يَدَيْهِ حتى يُحَاذِىَ بِهِمَا مَنْكِبَيْهِ كما صَنَعَ حين افْتَتَحَ الصَّلاَةَ ثُمَّ صَنَعَ كَذَلِكَ حتى إذا كَانَتِ الرَّكْعَةُ التي تنقضي فيها الصَّلاَةُ أَخَّرَ رِجْلَهُ الْيُسْرَى وَقَعَدَ على شِقِّهِ مُتَوَرِّكاً ثُمَّ سَلَّمَ.
ابو حميد ساعدي در حضور ده نفر از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله كه ابو قتاده ربعي يكي از آنان بود گفت: من در بين شما به نماز خواندن رسول خدا صلي الله عليه و آله آگاه ترم، گفتند: تو نه سابقه ات از ما بيشتر است و نه متابعت و پيروي ات، گفت: سخن شما درست است. گفتند: نماز رسول خدا را تشريح كن، گفت: وقتي كه به نماز مي ايستاد بدنش صاف و آرام مي گرفت دستها را تا نزديك گوشها بالا مي آورد سپس تكبير مي گفت و چون ركوع مي رفت دستها را تا نزديك گوشها بالا مي آورد و تكبير مي گفت و در ركوع دستها را بر زانوها مي گذاشت و هنگام سر از ركوع بلند كردن مي گفت: سمع الله لمن حمده، و صبر مي كرد تا بدنش آرام بگيرد، سپس تكبير مي گفت و به سجده مي رفت در حالي كه دستها را از بدنش فاصله مي داد و انگشتهاي پا را باز مي گذاشت، آنگاه بر زانوي چپ مي نشست و آرام مي گرفت، سپس تكبير مي گفت و سجده دوم را انجام مي داد و ركعت دوّم را مانند اول به جا مي آورد و ركعات بعد را هم به همين صورت انجام مي داد و در ركعت آخر سلام مي داد.
مسند الإمام أحمد: ج 5 ص 424، رقم 23647، دار النشر : مؤسسة قرطبة – مصر.
و در سنن دارمي در پايان حديث آمده است
قالوا: صَدَقْتَ هَكَذَا كانت صَلَاةُ رسول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم.
گفتند: راست گفتي، نماز رسول خدا چنين بود.
سنن الدارمي: ج 1 ص 361 رقم 1356، دار النشر : دار الكتاب العربي - بيروت - 1407 ، الطبعة : الأولى ، تحقيق : فواز أحمد زمرلي , خالد السبع العلمي
سند حديث
ترمذي پس از نقل حديث مي نويسد:
وفي الْبَاب عن أَنَسٍ قال أبو عِيسَى حَدِيثُ أبي حُمَيْدٍ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ وهو الذي اخْتَارَهُ أَهْلُ الْعِلْمِِ.
حديث ابو حميد حديثي حسن و صحيح است كه دانشمندان آن را پذيرفته و به آن عمل كرده اند.
سنن الترمذي: ج 2 ص 45، 79 رقم 260، دار النشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت - - ، تحقيق : أحمد محمد شاكر وآخرون
همانگونه كه در اين نقل ملاحظه نموديد از اذكار و اوراد و بقيه واجبات و مستحبات نماز خبري نيست، اگر چه در احاديث ديگر با اختلاف فراوان بيان شده است.
بخاري در كتاب قرّة العينين تصوير كوتاهي از نماز رسول خدا را كه پس از تكبير به قرائت نيز اشاره دارد آ نرا به نمايش گذاشته است.
حدثنا عبيد بن يعيش حدثنا يونس بن بكير أن بن إسحاق عن العباس بن سهل الساعدي قال كنت بالسوق مع أبي قتادة وأبي أسيد وأبي حميد كلهم يقولون: أنا أعلمكم بصلاة رسول الله صلى الله عليه وسلم، فقالوا لأحدهم: صلّ، فكبّر، ثمّ قرأ، ثمّ كبّر وركع، فقالوا: أصبت صلاة رسول الله صلي الله عليه وسسلّم.
عباس بن سهل ساعدي مي گويد: در بازار همراه ابو قتاده و ابو اسيد و ابو حميد بودم كه هر يك به ديگري مي گفت: من از شما داناتر به نماز پيامبر هستم، به يك نفر پيشنهاد كردند تا مانند رسول خدا نماز به خواند، آن فرد تكبير گفت سپس سوره اي خواند و تكبير گفت و به ركوع رفت، گفتند: همانگونه كه رسول خدا نماز مي خواند تو نماز خواندي.
محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري الجعفي الوفاة: 256 ، قرة العينين ج 1 ص دار النشر : دار الأرقم - الكويت - 1404 - 1983 ، الطبعة : الأولى ، تحقيق : أحمد الشريف.
اين حديث هم نمي تواند بيانگر نماز جامع و كامل رسول خدا باشد.
ابن حبان با تفصيل بيشتر همين حديث را نقل كرده و مي نويسد:
أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ مَوْلَى ثَقِيفٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ شُجَاعٍ السَّكُونِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِيُ قَالَ حَدَّثَنَا أبُو خَيْثَمَةَ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْحُرِّ قَالَ حَدَّثَنِي عِيسَى بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ عَطَاءٍ أَحَدُ بَنِي مَالِكٍ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِيِّ أَنَّهُ كَانَ فِي مَجْلِسٍ كَانَ فِيهِ أَبُوهُ وَكَانَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَفِي الْمَجْلِسِ أَبُو هُرَيْرَةَ وَأَبُو أُسَيْدٍ وَأَبُو حُمَيْدٍ السَّاعِدِيُّ مِنَ الأَنْصَارِ وَأَنَّهُمْ تَذَاكَرُوا الصَّلاةَ فَقَالَ أَبُو حُمَيْدٍ أَنَا أَعْلَمُكُمْ بِصَلاةِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالُوا فَأَرِنَا قَالَ فَقَامَ يُصَلِّي وَهُمْ يَنْظُرُونَ فَبَدَأَ يُكَبِّرُ وَرَفَعَ يَدَيْهِ حِذَاءَ الْمَنْكِبَيْنِ ثُمَّ كَبَّرَ لِلرُّكُوعِ فَرَفَعَ يَدَيْهِ أَيْضًا ثُمَّ أَمْكَنَ يَدَيْهِ مِنْ رُكْبَتِهِ غَيْرَ مُقَنِّعٍ وَلا مُصَوِّبٍ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَقَالَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ ثُمَّ رَفَعَ يَدَيْهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ فَسَجَدَ فَانْتَصَبَ عَلَى كَفَّيْهِ وَرُكْبَتِهِ وَصُدُورِ قَدَمَيْهِ وَهُوَ سَاجِدٌ ثُمَّ كَبَّرَ فَجَلَسَ وَتَوَرَّكَ إِحْدَى رِجْلَيْهِ وَنَصَبَ قَدَمَهُ الأُخْرَى ثُمَّ كَبَّرَ فَسَجَدَ الأُخْرَى فَكَبَّرَ فَقَامَ وَلَمْ يَتَوَرَّكْ ثُمَّ عَادَ فَرَكَعَ الرَّكْعَةَ الأُخْرَى وَكَبَّرَ كَذَلِكَ ثُمَّ جَلَسَ بَعْدَ الرَّكْعَتَيْنِ حَتَّى إِذَا هُوَ أَرَادَ أَنْ يَنْهَضَ لِلْقِيَامِ كَبَّرَ ثُمَّ رَكَعَ الرَّكْعَتَيْنِ الأَخِيرَتَيْنِ فَلَمَّا سَلَّمَ سَلَّمَ عَنْ يَمِينِهِ سَلامٌ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَسَلَّمَ عَنْ شِمَالِهِ سَلامٌ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللَّهِ قَالَ الْحَسَنُ بْنُ الْحُرِّ وَحَدَّثَنِي عِيسَى أَنَّ مِمَّا حَدَّثَهُ أَيْضًا فِي الْمَجْلِسِ فِي التَّشَهُّدِ أَنْ يَضَعَ يَدَهُ الْيُسْرَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُسْرَى وَيَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى فَخِذِهِ الْيُمْنَى ثُمَّ يُشِيرُ فِي الدُّعَاءِ بِإِصْبَعٍ وَاحِدَةٍ
سهل ساعدي در مجلسي كه اصحاب رسول خدا از جمله ابو هريره بودند گفت: من از شما با نماز رسول خدا بيشتر آشنا هستم، گفتند: نماز او را به ما نشان ده، ايستاد و تكبير گفت سپس دستها را تا بالاي شانه ها بلند كرد و تكبير گفت و هنگام ركوع رفتن دستها را بلند كرد و در ركوع دستها را بر زانوهايش قرار داد سپس سر از ركوع بر داشت و گفت: سمع الله لمن حمده...دستها را بلند كرد و تكبير گفت و به سجده رفت، سر از سجده بلند كرد و بر يكي از پاهايش تكيه زد و پاي ديگرش را آزاد گذاشت و تكبير گفت و به سجده رفت و تكبير گفت و بلافاصله بلند شد و ركعت بعدي را ادامه داد و در هر ركتي مانند ركعت اول عمل كرد و در پايان اول به سمت راست سلام كرد سپس به سمت چپ، حسن بن حر مي گويد: از عيسي بن عبد الله بن مالك شنيدم كه گفت: در همان مجلس گفته شده است كه در وقت تشهد خواندن با يكي از انگشتان دست اشاره نمايد.
نظر علماي اهل سنت در باره كيفيّت نماز چگونه است؟
- بازدید: 4007
دیدگاهها
خوراکخوان (آراساس) دیدگاههای این محتوا