در تمامي تواريخ اسلامي و کتب مربوطه سني و شيعي نوشته اند که عبدالمطلب نذر کرده بود که اگر خداوند ده پسر به او داد، يکي از آنها را در راه خدا قرباني کند و چون داراي ده پسر شد و قرعه زد، به نام عبدالله آمد، سپس او را با صد شتر به قرعه گذاشت و قرعه به نام شتران آمد، و شتران را به جاي عبدالله قرباني کرد!
در بعضي از تواريخ و روايات اهل تسنن نوشته اند که اين راي زني جادوگر بود که گفت: او را با قرباني کردن شتران معاوظه کنيد. در صورتي که اين موضوع افسانه است و اصلي ندارد. و از عقل و درايت و ديانت عبدالمطلب کاملا به دور است.
ثقة الاسلام کليني در «کافي » رواياتينقل کرده کهدلالت بر عظمت و جلالت و کمال ايمان و عقل و بينش روشن او دارد. از جمله امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد: «عبدالمطلب روز قيامت تنها و به سيماي پيغمبران وارد صحراي محشر مي شود» که مي رساند نظر به شخصيت نافذ وعقيده و ايمان خاصي که در عصر جاهليت داشته به طور شاخص محشور مي گردد.
دليل بر مجعول بودن اين داستان اموري است که ذيلا به آن اشاره مي کنيم:
1- داستان برخورد عبدالمطلب با ابرهه فرمانده حبشي بهترين گواه بر کمال عقل و درايت عبدالمطلب است که مي رساند چنين کار و نذر مضحکي از وي بعيد بوده است.
2- يعقوبي مورخ مشهور مي نويسد: عبدالمطلب در زمان جاهليت سنت هائي داشت که در اسلام نيز تثبيت شد; مانند حرام دانستن شراب، و زنا و حد زدن زناکار، و بريدن دست دزد و تبعيد زنان بدنام از مکه، و جلوگيري از زنده به گور کردن دختران و ازدواج با محارم، و سرزده وارد خانه شدن، و عريان طواف کردن، و حکم به وجوب وفاي بنذر، و احترام چهار ماه محترم(رجب، ذي القعده، ذي الحجه و محرم) و مباهله کردن (يعني براي اثبات حقانيت نفرين کردن و حق يکديگر) (1) بنابر اين شخصي اين چنين، هرگز نذري آن چنان نمي کند.
3- پيغمبر در حديث معتبر افتخار مي کرد که فرزند عبدالمطلب است و مي فرمود: «من پيغمبرم دروغ نيست، من فرزند عبدالمطلب هستم » (2)
4- چطور ممکن است مردي با اين بزرگواري نذر به چيزي کند که در اکثر شرايع آسماني نهي شده بود و در نزد عقل بسيار زشت و از بزرگترين جنايات به شمار مي رفته است؟
5- نذر کردن و کشتن فرزندان به عنوان نذر براي معبود از سنن بت پرستان و ستاره پرستان (صابئين) بوده، و خداوند در قرآن مجيد آن را ازجمله اعمال شنيع آنها شمرده و فرموده است: بدين گونه بسياري از مشرکين خوش داشتند که اولاد خود را بکشند. (3)
اين غير از زنده بگور کردن دختران بوده که قبيله بني تميم معمول مي داشتند. زيرا که «اولاد»درآيه شريفه اعم از پسر و دختر است، و نيز غير از کشتن اولاد به واسطه فقر و بيم از گرسنگي است، بلکه اين قتلها اولاد که مشرکين معمول مي داشتند براي تقرب به خدا بوده است.
6- اگر بگويند شايد عبدالمطلب مانند ابارهيم مامور بوده فرزندش را در راه خدا فدار کند، مي گوئيم اين درست نيست، چون در اني روايات صريحا مي گويد عبدالمطلب نذر کرده بود، مضافا به اين که اگر مامور بود مي بايد آن را عملي سازد و ديگر قرعه انداختن معنا نداشت، و اصولا چرا نگفت: من مامور به اين کارم؟
7- در سلسله راريان اين داستان ساختگي و امثال آن مانند «انا ابن الذبيحين » افرادي ضعيف و مجهول و مهمل که بعضي هم شيعه اماميه نبوده اند، قرار دارند، و به همين جهت روايات آن ضعيف و مغشوش و بيشتر از طريق عامه روايت شده و از آنها به شيعه سرايت کرده است.
8- علامه مجلسي مي گويد: شيعه اعتقاد دارد که پدران پيغمبر تا آدم، خداپرست بودند،و ازفخررازي نقل مي کند که گفته است: «شيعه عقيده دارد که هيچ يک از پدران پيغمبر کافر نبوده اند» (4)
بنابر آنچه ذکر شد ماجراي نذر عبدالمطلب از اختراعات قصه گويان عامه بوده که خواسته اند علي رغم شيعه اماميه، عبدالمطلب را مانند ديگر مشرکان قلمداد کنند، و کساني امثال زمخشري و فخر رازي و نيشابوري ازقدمايعلماي عامه و بعضي از متاخرين آنها همچون مراغي و سيد قطب و بسياري ديگر از مفسران آنها اين داستان ساختگي را در تفسير آيه; «کذلک لکثير من المشرکين قبل اولادهم شرکائهم » نقل کرده و مصداق آن را عبدالملطلب دانسته اند!! تا از اين راه اعتقاد خود را در مشرک دانستن پدران پيغمبر (صلي الله عليه و آله) تثبيت کنند و عقيده پاک شيعه اماميه را در اين خصوص تخطئه نمايند.
شايد هم رد زمان بني اميه براي بکه دار ساختن عبدالمطلب جد اميرالمومنين علي (عليه السلام) اين افسانه را ايج ساخته اند، همان طور که فرزندش ابوطالب را مسلمان ندانسته و سعي کرده اند او را مشرک قلمداد کنند تا از آن راه به شخصيت امير المومنين علي (عليه السلام) لطمه وارد سازند، به شرحي که در بخش «وفات ابوطالب » خواهيم گفت.
ماجراي داستان ساختگي نذر عبدالمطلب مانند برخي ديگر از مباحث اين کتاب، بحمدالله براي نخستين بار توسط نويسنده وارد بحث «تاريخ اسلام » شده است، تا در آينده رهگشاي کساني باشد که مي خواهند در اسلام کار کنند و بدون تقليد از پيشينيان و حسن ظن به آنان، تحقيق و بررسي نمايند، و مانند بعضي ها بدون تحقيق کافي آنرا تکرار نکنند، و بعد ناگزير به «توجيه مالا يرضي صاحبه » نشوند، و آنرا نشانه عظمت روح عبدالمطلب ندانند!
نذر و قرباني اولاد مطابق صريح قرآن از عادات ناپسند بسياري از مشرکين بوده است، و اين عمل شنيع، با هيچ توجيه و ملاکي زيبنده مقام با عظمت عبدالمطلب نبوده و نيست.
داستان نذر عبدالمطلب در منابع و ماخذ عامه توام با خرافات زياد و حکميت زني جادوگر و کاهن از قبيله «بني سعد» که عبدالمطلب با هشتصد نفر مرد براي کسب تکليف نزد وي رفته بود، آمد، و بعضي از آن هم به کتب شيعه رخنه کرده است، ولي ما همه را ديده ايم، و به طور قطع مي گوئيم به افسانه بيشتر شبيه است تا به واقعيت.
علامه مجلسي در «بحار الانوار» به تفصيل روايات آنرا نقل کرده که افسانه بودن همه آنها در يک نتيجه گيري، به خوبي آشکار است. ما از مجموع مطالعات خود به خصوص «تاريخ اسلام » به روشني دريافته ايم که يا افسانه سرايان صدر اسلام ويا مغرضان بني اميه و مخالفان حکومت الهي علي (عليه السلام)، اين افسانه را ساخته اند، تا مانند موارد ديگر مقام آنها را نزد مسلمين پايين آورند، و زمينه را براي حک.مت افراد معمولي هموار سازند، براي بني هاشم باقي نماند. (5)
منابع مقاله:
تاريخ اسلام، دواني، علي؛
__________________________________
1- (تاريخ يعقوبي ج 2 ص 6)
2- (انا النبي لا کذب، انا ابن عبدالمطلب)
3- (کذلک زين لکثير من المشرکين قبل اولادهم شرکائهم - سوره نعام آيه 137چ)
4- (نگاه کنيد به پاورقي فاضل محترم آقاي علي اکبر غفاري بر، ج 3 کتاب «من لا يحضره الفقيه » شيخ صدوق چاپ مکتبه صدوق ص 89)
5- (نويسنده اين سطور چند سال پيش، روزي ضمن گفتگو با دوست فاضل آقاي علي اکبر غفاري، اظهار داشتم من در مطالعات خود در تاريخ اسلام و رجال و تراجم و حديث و تفسير و غيره به بسياري از اشتباهات قدما پي برده ام که در مجلدات «مفاخر اسلام » و «تاريخ اسلام » و ساير آثارم برخي از آنها را يادآور شده ام.
ايشان هم گفتند من نيز در بسياري از موارد که کتب حديث از قبيل کافي، معاني الاخبار، من لا يحضر و غيره را تحقيق و بررسي مي نمودم، به مطالبي برخورد کرده ام که هيچکس متعرض آن نشده است. از جمله موضوع نذر کذائي عبدالمطلب است که در پاورق حديثي که شيخ صدوق در «باب قرعه » کتاب «من لا يحضره الفقيه » نقل کرده، ساختگي بودن آنرا شرح داده ام.
چند سال بعد که خواستم «تاريخ اسلام » را منتشر سازم، با مرجعه به توضيحات ايشان که در گوشه اي از پاورقي من لايحضر بود، و کسي توجه نداشت، و در جائي ديگر بازگو نکرده بودند، براي اداي حق ايشان (برخلاف عادت ناپسند بعضي از افراد بي مروت) طي 8 مطلب که مسطور گشت ترجمه نمودم، و براينخستين بار به عنوان داستان ساختگي نذر عبدالمطلب وارد بحث «تارخ اسلام » کردم، و توضيح هود را بر آن افزودم.
پس از انتشار اين کتاب، در گوشه و کنار، بعضي آنرا بدون ذکر ماخذ گرفته و با شاخ و برگ طي سخنزانيها و نوشته ها بعنوان اظهارنظر شخصي مطرح ساختند که آري عبدالمطلب چنين نذري نکرده، ولي بدون تحقيق پيرامون آن، و بعضي ديگر آنراتخطئه کرده و نتيجه گرفته اند که خير عبدالمطلب چنين نذري کرده و قبلا موحد نبوده بدليل اينکه نام پسرش عبدالعزي بوده و بعدها با ايمان و خدا پرست شده است، و به دليل چند روايت و اشعار که در کتابها آمده است.
در صورتي که عبدالعزي به نقل حديثي نام ابولهب بوده و معلوم نيست توسط قبدالمطلب نامگذاري گرديده و چه بسا که ازخود ابولهب ناشي شده باشد، بعلاوه اين قبيل اسامي در زمان جاهليت سابقه داشته و به منظور مماشات با قوم بوده، مانند اسامي خلفا که بعضي ار ائمه روز اولاد خود مي نهادند!
همانطور که در متن آمده به انظمام شواهد ديگر، به عقيده جامعه شيعه اماميه، عبدالمطلب از اول خداپرست و موحد ناب بوده است.
در «زيارت وارث » خطاب به حضرت امام حسين سيدالشهداء عليه السلام مي خوانيم که: «اشهد انک کنت نورا في الاصلاب الشامخه و الارحام المطهره لم تنجسک الجاهلية بانجاسها» که مي رساند در اعتقاد شيعه پدران و مادران پيغمبر و علي عليهما السلام هيچگونه آلودگي به شرک و اوهام و خرافات و پليديهاي زمان جاهليت را نداشته اند، و نور حقيقت آنها در صلبهاي شامخ پدران و رحمهاي پاک ماردان موحد و خداپرست قرار داشته است.
و از پيغمبر صلي الله عليه و آله هم روايت شده است که فرمود: «فلم ازل خيارا بعد خيار» يعني: من درتمام نسلها موحد و پاکسرشت بوده ام.
جا دارد که فضلاي محقق راجع به احاديث نذر عبدالمطلب از نظر متن و سند در متون سني و شيعه تحقيق و بررسي نموده و آنرا به صورت کتابي در آورند.
آنچه نويسنده تحقيق نموده داستان همانطور که آقاي غفاري اشاره کرده است، بي اصل و ساختگي و دون شان شخصيتي همچون عبدالمطلب سيد بطحاء است.)
