پرسش : فشار قبر و عذاب هاى عالم برزخ بر بدن انسان انجام مى شود يا بر روح؟
پاسخ: در ضمن سؤالاتى كه از شيخ مفيد(قدس سره) پرسيده شده اين بود: «نظر شما راجع به عذاب و چگونگى آن چيست؟ و آيا هنگام عذاب، روح به جسد باز خواهد گشت يا نه؟ و آيا عذاب در قبر واقع مى شود يا هنگام نفخه صور؟»
مرحوم شيخ پاسخ فرموده بودند: «كلام در عذاب قبر و راه رسيدن به اسرار و رموز آن همان است كه از طريق حضرات معصومين(عليهم السلام) بيان شده و الّا عقل را در اين وادى پاى در گِل است».( )
آنچه از آيات و روايات و ادله معاد به دست مى آيد، اين است كه «روح» بعد از مرگ باقى است. و ارواح به سه دسته تقسيم مى شوند: يا معذبند; اگر از كفّار محض باشند، و يا در ناز و نعمتند; اگر از مؤمنان خالص باشند، و يا چون خفتگانند و نظرى به آن ها نيست; اگر در عقيده از مستضعفان باشند. پس از مرگ حيات به قبر باز مى گردد; حال به تمامى بدن يا به بعضى از اعضا، پاره اى از روايات از سر تا سينه بيان كرده اند; پس از آن سؤالاتى از ميت در مورد عقايد و بعضى اعمال او مى شود كه تعيين كننده متنعم بودن يا معذّب بودن شخص مى باشد و در صورتى كه نتواند از عهده سؤالات برآيد، فشار و عذاب قبر بر او وارد مى شود و چنان كه در بعضى روايات تصريح شده، سؤال و فشار قبر بر همين بدن هاى اصلى واقع مى شود. البته فشار قبر از بعضى مؤمنان برداشته شده مانند كسى كه هنگام دفن يا بعد از آن تلقين عقايد بر او شود، يا شب جمعه يا روز جمعه يا با خصوصياتى كه در بعضى روايات ذكر شده از دنيا برود.
پس ازبيان فشار قبر نوبت مى رسد به عذاب برزخى، در اين زمينه آنچه از بعضى روايات فهميده مى شود، اين است كه روح به اجساد مثاليّه لطيفى شبيه به اجساد جنّ و ملايكه در شكل بدن هاى اصلى تعلق پيدا مى كند، و اگر از نيكان باشد، مورد ثواب و نعمت و اگر از گناه كاران باشد، مورد عذاب و عقاب واقع مى شود.از امام صادق(عليه السلام) سؤال شد: «كسى كه از دنيا مى رود روحش در كجا خواهد بود؟» فرمود: «مومن محض يا كافر محض كه از دنيا مى رود روح از بدنش منتقل مى شود به هيكلى كه مثل بدن اوست و با اعمال خود تا روز قيامت مجازات مى شود و چون خداوند مردگان را زنده كند، بدن او را به وجود مى آورد و روحش را به بدنش برمى گرداند».( )
