پاسخ : پيش از پاسخ به پرسش، ذكر چند مقدمه لازم است:
1. اسلام، مكتبى جامع و جاويد است و براى تمام شؤون زندگى انسان، از ساده ترين مسائل مثل خوردن و خوابيدن تا عالى ترين آنها مانند مبدأ و معاد، دستور و برنامه دارد.
چنين مكتبى امكان ندارد در موضوع مهم رهبرى و امامت و تعيين جانشين براى پيامبر(صلى الله عليه وآله) سكوت اختيار كرده باشد و انتخاب چنين منصبى را آن هم در آن اوضاع حساس و شرايط ناهماهنگى ميان گروه هاى تازه مسلمان به عهده انسان هاى معمولى گذاشته باشد.
2. امام و خليفه پيامبر(صلى الله عليه وآله) عهده دار تمام وظايف آن حضرت، غير از دريافت وحى، است; چون كه در غير اين صورت، نيابت و خلافت صدق نمى كند.
بخشى از وظايف امام عبارت است از: تبيين مفاهيم قرآن;[1] بيان احكام شرعى و مسايل جديد; تربيت افراد جامعه; واسطه فيض الهى; برقرارى عدل و امنيت; حفظ مسلمانان از تفرقه; حفظ معارف الهى از تحريف و نابودى.
بنابراين، اداره حكومت فقط گوشه اى از وظايف خليفه و جانشين پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) است.بديهى است كارآيى چنين شخصى فقط با موهبت عصمت ممكن است و عصمت از امور پنهانى است كه انسان هاى معمولى از تعيين و تشخيص آن عاجزند. پس معرفى و نصب آن فقط در توان خداوند است. چنين امامى بايد حتماً در همه زمان ها، در ميان انسان ها باشد. پس از اين كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)رحلت كرد، بايد تداوم رسالت و وظايف الهى او ـ راهنمايى، هدايت و فيض رسانى ـ به دوش شخصى كه نزديك ترين به پيامبر است نهاده شود.
3. همان طورى كه ارسال يك قانون اساسى و نظام نامه به تنهايى و بدون بعثت پيامبر، كافى و كارآمد نيست، بلكه وجود پيامبرى از جنس خود انسان ها موضوعيت و اهميت دارد [2] تداوم و ثمردهى كتاب الهى نيز محتاج وجود شخصيت انسانى است كه در عصمت و علم و آگاهى هم سنگ پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)مى باشد.
هدف از رسالت پيامبر عبارت است از:
1. رساندن قانون و تبليغ آن;
2. تعليم و تربيت انسان ها.
هدف اول هر چند ممكن است با ابلاغ به واسطه ملائكه تأمين شود، اما هدف دوم بدون وجود مربى و شخصى هم جنس با انسان ها قابل پياده شدن نيست. پس وجود مربىِ هم سنگ با پيامبر(صلى الله عليه وآله) در كنار قرآن ضرورى است.
پس از ذكر اين مقدمات، اكنون از بين دلايل عقلى، نقلى و تاريخى، تعداد اندكى از آنها را به صورت خلاصه، ذكر مى كنيم:
1. دليل عقلى
يكى از دلائل عقلى بر اثبات امام معصوم و جانشين بلافصل پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)، برهان عنايت است كه تقريرات متعددى دارد، از جمله:
«شكى نيست كه هدف و نهايت خلقت انسان ها، رسيدن به كمال و عبوديت و سعادت است و خداوند حكيم تمام مقدمات تأمين اين مهم را فراهم كرده است، وگر نه نقض غرض و عبث لازم مى آمد. توضيح مطلب اين گونه مى شود كه هر گاه نظام آفرينش (تكوين) و نظام تشريع و تربيت به بهترين صورت آفريده شده باشد، غرض و هدف مطلوب حاصل مى شود و بهترين صورت نظام تشريع به اين گونه است كه خداوند حكيم براى راهنمايى و هدايت و امداد انسان ها در طول تاريخ، شخصيت معصوم و كاملى را ارسال كند تا در سايه كتاب و قوانين عالى، راه رسيدن به سعادت را هموار كند. از طرفى، بالوجدان، كمال و عنايت عالى خداوند را در امور نظام آفرينش و تكوين ملاحظه مى كنيم كه خداوند از آفرينش كوچك ترين چيزى كه مورد نياز انسان ها است خوددارى نكرده است و هر چه مورد نياز بوده، خلق كرده است. [3] حالا چگونه ممكن است كه در نظام تشريع و هدايت كه ذى المقدمه و اصيل است، نقص و كمبودى باشد؟! اگر زنبور عسل و مورچه ها و... در هدايت تكوينى شان هيچ كمبودى ندارند، آيا بى انصافى نيست كه انسان اشرف مخلوقات بدون هادى كامل و معصوم رها شود، در حالى كه هزاران خطر او را تهديد مى كند؟[4]
2. دليل قرآنى
الف) آيه (يا ايها الذين آمنوا أطيعوا الله و اطيعوا الرسول و أولى الامر منكم فان تنازعتم فى شىء فردوده الى الله و...) [5] دستور به اطاعتِ مطلق و بى چون و چرا از اوامر و خواسته هاى خداوند مى دهد. سپس با همان لحن و سياق، دستور به اطاعت از پيامبر مى دهد; شكى نيست كه خداوند، معصومِ مطلق است و از هر خطا و گناه عمدى و سهوى پاك و منزه است. پس دستورهايش همواره صحيح و پيروى و اطاعت از آنها لازم است. از آن جا كه قرآن، عينِ همين اطاعت و پيروى را از انسان در مقابل دستورهاى پيامبر(صلى الله عليه وآله)خواسته است، معلوم مى شود پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نيز معصوم مطلق است: (اطيعوا الله و الرسول لعلكم ترحمون). [6]خداوند در اين آيه، مؤمنان را به اطاعت مطلق و بى چون و چرا از دستورهاى اولوالامر (كسانى كه سرپرستى جامعه و امور مردم را بر عهده دارند) فرا خوانده، كه معلوم مى شود اولى الامر نيز معصومِ مطلق هستند و هيچ گاه دستور به گناه و خطا و ناصواب نمى دهند; وگر نه اطاعت مطلق از آنها صحيح نبود، چنان كه قرآن كريم در جاهاى ديگر دستور فرمانبردارى از دستورهاى پدر و مادر را صادر كرده، اما نه به طور مطلق و بى چون و چرا، چون پدر و مادرها دچار خطا مى شوند: (و وصينا الانسان بوالديه حُسنا و ان جاهداك لتشرك بى ما ليس لك به علم فلا تطعمها...). [7]
حاكم حسكانى[8] در تفسير آيه اولوالامر، به اسناد خود از مجاهد، روايت مى كند: اين آيه در مورد على(عليه السلام) نازل شده است. [9] حاكم نيشابورى نيز نقل كرده است: پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: اطاعت از على(عليه السلام)، اطاعت از من است. [10]
ب) آيه (اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام دينا) [11] خبر بشارتِ كامل شدن دين اسلام و نهايى شدن نعمت خداوند بر مسلمانان را مى دهد. كدام روز و كدام موهبت الهى بود كه موجب اكمال دين و اتمام نعمت شد؟مفسران مى گويند: اين آيه شريفه در حجة الوداع (آخرين حج پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله) مسأله جانشينى را مطرح و اين آيه شريفه در كنار اين آيه شريفه نازل شد: (يا ايها الرسول بلّغ ما انزل اليك من ربّك و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمك من الناس); [12] اى پيامبر در اين روز مهم ترين رسالت و پيام خود را انجام بده كه اهميت اش آن قدر بزرگ است كه انجام آن مساوى با تمام رسالت تو است; براستى در آخرين ديدار آيا غير از مسأله جانشينى چيزى ديگرى انتظار مى رود؟ آيا پيامبرى كه در ساختن جامعه اسلامى اين همه زحمت كشيده ساختمان عظيم اسلامى را با وجود خطر منافقين و روم و ايران بدون رهبر و راهنما رها مى كند؟
هرگز چنين نيست بلكه پيامبر(صلى الله عليه وآله) در اين روز با نصب و معرفى على(عليه السلام)به عنوان جانشين بلافصل، دين را كامل فرمود و بزرگترين نعمت را به مسلمين هديه فرمود.
گواه چند بر مطلب
اكثر مفسرين شيعه و اهل سنت ذيل آيات مذكور و نيز دانشمندان علم عقايد و تاريخ به حكايت مهم ترين، بزرگترين و آخرين مجلسى پرداخته اند كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)با امتش در حجة الوداع در منطقه عمومى غديرخم برگزار فرمود و طى آن به مسأله اى پرداخت كه همه انتظار آن را داشتند، و آن خداحافظى رهبر امت براى هميشه و معرفى و نصب جانشين و سرپرست بعد از خود براى مسلمانان بود.
ابن كثير مى نويسد: بعد از آنى كه تمام حاجيان جمع شدند پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) ايستاد و فرمود: اى مردم خداى لطيف و خبير به من خبر داد كه هر نبىّ مثل انبياء قبلى عمر خواهد كرد بنابراين من نيز دعوت حق را لبيك خواهم گفت، من و شما مسؤل هستيم... اى مردم خداوند مولاى من است و من مولاى مؤمنين هستم و من از خودشان به خودشان سزاوارتر هستم، بر هر كسى من سرپرست و مولا هستم اينك على سرپرست و مولاى او است. بارالها سرپرست و همراه كسى باش كه با اوست و دشمن بدار هر كسى را كه با او دشمن است. [13]
جوينى از علماى معروف اهل سنت به اسنادى كه دارد نقل مى كند كه در زمان خلافت عثمان در مسجد رسول الله(صلى الله عليه وآله) مجلسى با شركت دويست تن از جمله سعد بن ابى وقاص، عبدالرحمن بن عوف، طلحه و زبير و... تشكيل شده بود هر يك از فضايل خود را يادآور مى شدند. على(عليه السلام) كنارى ساكت نشسته بود از او خواستند فضايل خود را يادآور شود. على(عليه السلام) نيز فضايل چندى از خود و اهل بيت پيامبر را ذكر فرمود و از اهل مجلس گواهى و تصديق گرفت و همه تصديق كردند از جمله مسأله خلافت و جانشينى بلافصل خود را يادآور شد و همه تصديق كردند. [14]
دليل حديث
در منابع متعدد اهل تشيع[15] و اهل تسنن از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) روايت شده كه فرمودند: وصى و جانشين بعد از من على بن ابى طالب است و بعد از او دو فرزندم حسن و حسين كه نه امام ديگر از صلب حسين پى هم مى آيند. [16]
آن چه ذكر شد فقط گوشه اى از دلايل بى شمارى است كه بر خلافت بلافصل على(عليه السلام) دلالت دارد. [17]
|
» گالري تصاوير : حرم مطهر / مسجد کوفه » کارت پستال : ولادت / شهادت / ازدواج علي و فاطمه / عيد غدير » کتابخانه صوتي : مولودي / عيد غدير / مداحي / روايت هاي شنيدني » کتاب / مقالات / متن هاي ادبي |
 |
______________________________________
[1] سوره نحل، آيه 44.
[2] سوره توبه، آيه 33; سوره آل عمران، آيه 101.
[3] سوره طه، آيه 50.
[4] مجله انتظار، شماره 8 و 9.
[5] سوره نساء، آيه 59.
[6] سوره آل عمران، آيه 32; با يك لفظ و بدون هيچ فاصله قرآن دستور فرمانبردارى از خدا و رسول خد(صلى الله عليه وآله) را صادر كرده است.
[7] سوره عنكبوت، آيه 8، براى فرمانبردارى حد و مرز مشخص شده است.
[8] حاكم حسكانى از علما و محدثان بزرگ اهل سنت است. ذهبى درباره اش مى گويد: حسكانى قاضى محدث و... استادى در علم حديث است.
[9] شواهد التنزيل، حاكم حسكانى، ج 2، ص 190، موسسه الطبع و النشر.
[10] المستدرك على الصحيحين، حاكم نيشابورى، ج 3، ص 195، موسسه الطبع و النشر.
[11] سوره مائده، آيه 3.
[12] سوره مائده، آيه 67.
[13] ابن كثير، البداية و النهاية، ج 7، ص 362، دارالكتب العلمية، بيروت; احمد بن حنبل، مسند احمد، ج 4، ص 370، داراحياء التراث، بيروت و حافظ هيثمى، على بن بكر، مجمع الزوايد، ج 9، ص 109.
[14] فرائد السمطين، ابراهيم بن محمد جوينى، ج 1، ص 312، بيروت، مؤسسه المحمودى.
[15] به منابع زير مراجعه شود، لطف الله صافى، منتخب الاثر، ص 97 ـ 140; محمد يعقوب كلينى، اصول كافى، ج 1، ص 604، باب 182 درالتعارف بيروت 1411هـ; الغدير، علامه امينى، ج 1.
[16] تذكرة الخواص، سبط بن جوزى، چاپ لبنان، ص 327، ينابيع المودة، شيخ سليمان قندوزى، باب 77، ص 444، چاپ اسلامبول; فرائد السمطين، جوينى، بيروت، ج 2، ص 134.
[17] جهت مطالعه بيشتر به كتاب گرانسنگ الغدير علامه امينى، ج 1، و كتاب پيشوايى از نظر اسلام نگارش آيت الله جعفر سبحانى مراجعه شود. صفحات 274 تا 317 ويژه اسناد و مضامين و تحليل هاى حديث غدير است.
منبع : پایگاه مداهب
