96   «إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِى بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَهُدىً لِلْعالَمِينَ»
ترجمه:
96. محقق است كه اول خانه كه براى افراد انسان قرار گرفت هر آينه خانه‏اى است كه در مكه در حالى كه با بركت است و وسيله هدايت اهل عالم است.
[شرح كره زمين و مكه مكرمه]
آنچه مستفاد از اخبار بسيارى است كه در كافى و غيره نقل شده و مى‏توان منطبق بر قواعد هيئت نمود اين است كه كره زمين در جوف دريا بود و آب احاطه به جميع اطراف زمين داشت و به توسط باد امواج دريا بسيار شد و در اثر آن يك قسمت از زمين از آب خارج شد[1] كه فعلاً يك ربع از كره زمين از آب خارج است و اول قطعه كه از آب خارج شده مسجد الحرام بود كه كعبه در آن واقع و سپس به تدريج خارج شد تا كنون كه يك ربع كره خارج شده، و ممكن است معناى دحو الارض كه در اخبار دارد روز 25 ذى القعده بوده كه اول مكه بود و سپس ساير بقاع، همين معنى باشد و ممكن است كه مكه را امّ القرى گفتند به همين مناسبت باشد و اين معنى مثبت است بر اينكه معناى «لِلنّاسِ» جهت استفاده زندگى باشد.
و امّا اگر مراد جعل بر عبادت باشد، چنانچه از پاره [اى از] اخبار استفاده مى‏شود، مراد از بيتْ كعبه معظمه است و دليل بر اين مى‏شود كه اول ساختمانى كه روى زمين بنا شد كعبه بوده كه حضرت آدم على نبيّنا و آله و عليه السلام قواعد آن را بنا كرد و طواف حول كعبه نمود و سپس انبياى بعد از او تا زمان ابراهيم  عليه‏السلام كه مأمور شد با اسماعيل بر آن قواعد جدران [= ديوارهاى] كعبه را بنا كند، چنانچه قبلاً در ذيل آيه شريفه «وَ إِذْ يَرْفَعُ إِبْراهِيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَ إِسْمعِيلُ...»الآيه[2] متذكر شديم.
و تعبير از مسجد الحرام به كلمه «بكّة» كه به معنى ازدحام است، اين است كه به واسطه كثرت جمعيت رجالاً و نساءً در حال طواف، ازدحام زيادى است.
و در اخبار هم در باب صلات اشاره دارد كه تقدّم نساء بر رجال و جنب يكديگر در حال صلات در مسجد الحرام مانعى ندارد، و حكم به منع تحريما يا تنزيها راجع به ساير اماكن است از جهت ازدحام ناس در مسجد الحرام. و اينكه بعض مفسرين گفتند «بكة» منقلب «مكة» است «ميم» قلب به «باء» شده، هيچ مدركيتى ندارد.
و كلمه «مُبارَكا» يا حال از «بكة» است، چنانچه ظاهر است يا حال از « بَيتٍ » است كه مرجع ضمير «وُضِعَ» است. و «بركت» يا دينى است يا دنيوى يا اخروى . امّا دينى اصل هدايت به دين حق چه در زمان آدم و ابراهيم و چه در عصر خاتم و چه در زمان ظهور حضرت مهدى صلوات اللّه‏ عليهم اجمعين در آنجا بوده.
و امّا دنيوى تمام نعمت‏هاى الهى از اطراف به آنجا حمل مى‏شود، چنانچه گذشت در دعاى حضرت ابراهيم  عليه‏السلام «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهْوِى إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ»[3].
و امّا اخروى كه مشمول مثوبات حج مى‏شوند در آخرت. و تمام اين فيوضات دوام و ثبات دارد.
و اين «بكّة» وسيله هدايت و ارشاد و دلالت بر اصلاح كليه اهل عالم از امور دنيا و آخرت است و بر طبق همين معنى ، اخبارى در برهان نقل شده.
--------------------------------------
[1] .  ر . ك : كافى: ج40، ص189، ح7 و من لا يحضره الفقيه: ج2، ص160، ح2296.
[2] .  و ياد كن زمانى را كه ابراهيم و اسماعيل پايه‏هاى خانه كعبه را برافراشتند. سوره بقره: آيه 127
[3] .  پس قرار ده جماعتى از ناس را كه به زودى بيايند از روى ميل و رغبت به سوى آن‏ها و روزى ده آن‏ها را از ثمرات. سوره ابراهيم: آيه 37.