آينه هم خوبى ها را نشان مى دهد و هم بدى ها را، دوست خوب نيز چنين است. آنيه خوبى و بدى را به همان مقدار كه هست نشان مى دهد، دوست خوب نيز چنين است. آينه خوبى و بدى ما را به خودمان نشان مى دهد، دوست خوب نيز چنين است. وقتى در آينه عيب خود را مى بينيم بدون ناراحتى آن را برطرف مى كنيم، اگر دوست ما عيبمان را گفت بى هيچ ملالى از او تشكر مى كنيم.
اگر جلو آينه قرار نگيريم عيب هاى خودمان را نمى بينيم. دوست خوب از دوستش مى خواهد كه عيب هايش را به او بگويد.
در زمينه ى نشانه هاى دوست و راه هاى شناخت آن، رهنودها و سفارش هاى فراوانى در قرآن و كلام معصومين عليهم السلام وجود دارد. خداوند در قرآن مى فرمايد: با كسانى شكيبايى "و انس و دوستى" داشته باش كه صبح و شام به ياد خداوند هستند. [ كهف "18" آيه 28. ]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: با كسى دوست شويد كه ديدار او شما را به ياد خدا اندازد، مايه ى افزونى دانش شما گردد و عمل او شما را به ياد آخرت بيندازد. [ امالى طوسى، ج 1. ]
امام صادق عليه السلام به كسى كه از حقوق مسلمان بر ديگرى سوال كرده بود فرمود:
هفت حق است كه واجب است و اگر يكى از اين حقوق از دست برود و رعايت نگردد، انسان نافرمانى خدا را نموده است.
راوى عرض كرد: قربانت گكردم آن حقوق چيست؟
حضرت فرمود: من دوست تو هستم، مى ترسم آن حقوق را زير پا بگذارى و حفظ نكنى، بدانى و عمل نكنى.
عرض كرد: به خدا پناه مى برم.
حضرت فرمود: كمترين حقى كه مسلمان نسبت به تو دارد اين است كه براى او دوست بدارى آنچه براى خودت دوست دارى و بد بدانى آنچه را براى خود بد مى دانى. حق دوم اين است كه مواظب باشى او را عصبانى نكنى و سعى كنى او را خشنود سازى و دستورش را اطات نمايى. حق سوم اين كه با بدن و مال و زبان و دست و پا به او كمك نمايى. حق چهارم آن كه راهنما و آيينه اش باشى. حق پنجم اين است كه تو سير نباشى و او گرسنه باشد، سيراب نباشى و او تشنه باشد، پوشيده نباشى و او عريان باشد. حق ششم آن است كه اگر تو خادم دارى اما دوست تو ندارد، بايد خدمتگزارت را بفرستى لباس هاى او را بشويد، برايش غذا تهيه كند و رختخوابش را پهن نمايد. حق هفتم اين است كه سوگندش را بپذيرى، دعوتش را قبول كنى و هر گاه بيمار شد به عيادتش بروى. به تشييع جنازه اش حاضر شوى و هر گاه فهيمدى حاجتى دارد قبل از اين كه بگويد آن را انجام دهى و وى را ناگزير نكنى كه انجام آن كار را از تو درخواست كند.
وقتى اين حقوق را رعايت كردى و دوستى شما برقرار گرديده است. [ اصول كافى، ج 2، ص 169. ]
آيينه حديث
شناخت دوست: فى الضيق يتبين حسن مواساه الرفيق [ غرر الحكم، ج 2، ص 512، ح 31. ] خوش رفتارى به گاه تنگى و سختى پديدار مى گردد.
راه شناسايى: فى الضيق و الشده يظهر حسن الموده [ همان، ص 514، ح 69. ] در تنگى و سختى، خوبى محبت و دوستى پديدار مى گردد.
•    دوست آن باشد كه گيرد دست دوست در پريشان حالى و درماندگى .] ]
•    در پريشان حالى و درماندگى . در پريشان حالى و درماندگى .] ]
عند كثره الافضال و شده الاحتمال الخلاله [ غرر الحكم، ج 2، ص 490، ح 19. ] دوستى به هنگام بسيارى بخشش ها و سختى تحمل ها و بردبارى ها "از دوست" محقق مى گررد.
عند نزول الشدائد يخرب حفاظ الاخوان [ همان، ص 489، ح 6. ] به هنگام فرود آمدن سختى ها بنيان نگهدارى برادران، ويران مى شود "و هر كسى دنبال كار خودش رفته به دوستش نمى پردازد".
دوستى و غمخوارى: من اهتم بك فهو صديقك [ همان، ص 645، ح 606. ] دوست تو كسى است كه غمخوار تو باشد.
دوست واقعى: من احبك نهاك [ همان، ص 613، ح 76. ] دوستدار تو، تو را از بدى باز مى دارد.
•    آن كس كه تو را به راستى دوست بود از هر روش زشت تو را دور كند.
•    از هر روش زشت تو را دور كند. از هر روش زشت تو را دور كند.
بهترين دوست: من ابان لك عن عيوبك فهو ودودك [ غرر الحكم، ج 2، ص 641، ح 555. ] هر كس عيب هاى تو را بر تو آشكار سازد، دوست تو همان است.
دوست وفادار: لا ينتقل الودود الوفى عن حفاظه و ان اقصى، [ همان، ص 850، ح 389. ]
دوست وفادار، روى از دوستى نگرداند اگر چه رانده و دور كرده شود.
دوست صميمى: من بصرك عيبك و حفظك فى غيبك فهو الصديق فاحفظه [ غرر الحكم، ج 2، ص 679، ح 1084. ] هر كس عيب تو را بر تو بنماياند و در پنهان آبرويت را حفظ كند، دوست صميمى تو است، از وى نگهدارى كن.
•    دوست دارم كه دوست عيب مرا نه كه چون شانه با هزار زبان پشت سر رفته مو به مو گويد.] ]
•    همچو آيينه پيش رو گويد پشت سر رفته مو به مو گويد. پشت سر رفته مو به مو گويد.] ]
رفيق شفيق: من دعاك الى الدار الباقيه و اعانك على العمل لها فهو الصديق الشفيق [ غرر الحكم، ج 2، ص 681، ح 1113. ] هر كس تو را به سوى سراى جاويد آخرت بخواند و به كار كردن براى آن يارى ات كند پس او دوست مهربان تو است "دوستى اش را از دست مده".
دوست راست كردار: لا يحول الصديق الصدوق عن الموده و ان جفى [ همان، ص 850، ح 388. ] دوست راست كردار، رخ از دوستى نتابد اگر چه ستم بيند.
نشانه ى دوست با انصاف: صديقك من صدقك لا من صدقك [ فهرست غرر، ص 457. ] رفيق واقعى تو كسى است كه به تو راست مى گويد، نه آن كس كه هر كارى مى كنى عمل تو را تصديق مى كند.
دوستى در پشت سر: الصديق من صدق غيبه [ نهج البلاغه، نامه 31، غرر الحكم، ج 1، ص 39، ح 1195. ] دوست آن است كه پشت سر هم، دوستى اش درست باشد "هر جا حضور ندارد از او حمايت كند".
نشانه هاى واقعى: الصديق من كان ناهيا عن الظلم و العدوان، معينا على البر و الاحسان [ غرر الحكم، ج 1، ص 94، ح 2100. ] دوست كسى است كه از ستم و تعدى باز دارد و در نيكى و احسان انسان را يراى دهد.
ويژگى هاى دوست راستين: الصديق الصدوق من نصحك فى عيبك و حفظك فى غيبك و آثرك على نفسه [ همان، ص 80، ح 1926. ] دوست راستين كسى است كه تو را درباره ى عيب هايت اندرز دهد و در پشت سرت نگه دارد و تو را بر خودش مقدم دارد.
دوستى و ايثار: الصديق من وقاك بنفسه و اثرك على ماله و ولده و عرسه [ همان، ص 89، ح 2035. ] دوست كسى است كه تو را با جانش نگه دارد و بر مال و فرزندان و خاندانش بگزيند "البته اين مطلب در مورد دوست لايق است".
شرط رفاقت: لا يكون الصديق صديقا حتى يحفظ اخاه فى نكبته و غيبته و وفاته [ نهج البلاغه "ترجمه و شرح فيض الاسلام"، حكمت 129. ] رفيق، خوب نيست، مگر كسى كه در مواقع تهى دستى و در غياب و حتى پس از مرگ هم دوست خود را يارى كند و اسرار او را حفظ نمايد. زيرنويس به دوست گر چه عزيز است راز دل مگشا++
كه دوست نيز بگويد به دوستان عزيز..
------------------------------
جعفر شيخ الاسلامى

نوشتن دیدگاه