قَدَّمْتَهُ عَلى أَنْبِیائِکَ

ترجمه : و تو او را بر سائر پيغمبرانت مقدم داشتى
شرح : البته معلوم است مراد از اين تقدُّم ، تقدُّم زمانى و مكانى مادى نيست . بلكه تقدُّم درجه و مرتبه فضيلت است .
در مجلد 6 بحار الانوار ص 178(1) از حضرت صادق عليه السلام روايت شده كه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله در جواب شخصى كه از آنحضرت پرسيده بود: چه باعث شده كه تو بر تمام اءنبياء مقدم باشى . در صورتى كه بعد از همه آنان به پيامبرى مبعوث شده اى ؟ فرمود: ((من اولين كسى بودم كه به پروردگارم ايمان آوردم ، و نيز در هنگامى كه خداوند عهد و ميثاق خود را از پيغمبران مى گرفت من اولين كسى بودم كه او را اجابت كردم و اشهد هم على انفسهم الست بربكم (2) - اعراف آيه 172 - و آنان را بر خودشان گواه گرفت كه آيا من پروردگار شما نيستم . و من اولين كسى بودم كه ((بلى )) گفتم ، و در إ قرار به رُبوبيت الهى از آنان سبقت گرفتم .))
خداوند عزوجل در سوره اءحزاب آيه 7 مى فرمايد: و اذ اخذنا من النبيين ميثاقهم و منك و من نوح و ابراهيم و موسى و عيسى ابن مريم و اخذنا منهم ميثاقاً غليظاً ((و ياد كن وقتى كه ما از پيغمبران پيمان گرفتيم ، و از تو و نوح و إ براهيم و موسى و عيسى بن مريم همگى پيمان محكمى گرفتيم )) كه هر يك در تبليغ رسالت و دعوت به حق جديت نمايند. و به پيغمبرى كه بعد از خودشان مى آيد، بشارت دهيد. و در اين گفتارش خداوند متعال پيغمبر اسلام را به واسطه فضيلت و شرافتى كه دارا بود مقدم داشت .
در مجلد 6 بحار ص 177(3) ابن شهر آشوب گويد: فارق نبينا جماعة النبيين بمائه و خمسين فضيلة ، منها فى باب النوة قوله : و خاتم النبيين ، و قوله : اعطيت جوامع الكلم ، و قوله : ارسلت الى الخلق كافة ، و بقاء دولته : ليظهره على الدين كله ، و العجز عن الايتان بمثل كتابه : قل لئن اجتمعت الانس و الجن على ان ياتوا بمثل هذا القرآن لا ياتون بمثله و لو كان بعضهم لبعض ظهيراً.
((و بعثته الى الثقلين من عبادك ))
((و او را برتمام بندگانت از جن و انس است و او را برتمام بندگانت از جن و انس است و او را برتمام بندگانت از جن و انس است و او را برتمام بندگانت از جن و انس است و او را برتمام بندگانت از جن و انس است ، و معلوم مى شود اين دو نوع موجود در بين موجودات زمينى از حيوان و غير حيوان داراى قوه مدركه و مميزه هستند. لذا براى آنان وزن و قدر و منزلتى است و از اين نظر تعبير به ((ثقلين )) شده ، و به موجب آيات عديده قرآن پيغمبر اسلام مبعوث بر جن و إ نس است .))
و اءما نص دالبر بعثت و رسالت پيغمبر اسلام نسبت به عموم بشر آيات متعددى است . از جمله آيه 158 سوره اءعراف كه مى فرمايد:قل يا ايهاالناس انى رسول الله اليكم جميعاً.. ((بگو اى مردم من فرستاده خدا به همه شما هستم .)) و ديگر آيه 28 سوره سباء كه مى فرمايد: و ما ارسلناك الا كافة للناس بشيرا و نذيرا.. ((و ما تو را نفرستاديم مگر براى كافه مردم كه نويد بخش و بيم دهنده باشى .))
در مجلد 6 بحار ص 171(4) نقل كرده است كه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود: ان الله بعث كل نبى كان قبلى الى امته بلسان قومه و بعثنى الى كل اسود و احمر بالعربية .. ((يعنى : البته خداوند هر پيغمبرى را پيش ‍ از من به امت خاص خود و به زبان قوم خود مبعوث فرمود، واءما مرا با زبان عربى به هر نژادى از سياه و سرخ مبعوث گردانيد.))
اما در خصوص بعثت پيغمبر اسلام نسبت به جن هم آياتى در قرآن آمده است . از جمله : آيات 30 و31 سوره اءحقاف است كه از قول آنها فرمايد: قالوا يا قومنا انا سمعنا كتابا انزل من بعد موسى مصدقا لما بين يديه يهدى الى الحق و الى طريق مستقيم يا قومنا اجيبوا داعى الله آمنو به يغفر لكم من ذنولكم و يجركم من عذاب اليم ((جنيان به قوم خود گفتند: ما كتابى را شنيديم كه بعد از حضرت موسى نازل شده ، و كتب آسمانى قبل را تصديق نموده ، و به سوى حقو طريق مستقيم هدايت مى كند - اى قوم ما بيائيئ دعوت اين داعى به سوى خدا را اجابت كنيد، و به او ايمان آوريد، تا خدا گناهانتان را بيامرزد. و از عذاب دردناك پناهتان دهد.))
و نيز در اول سوره جن مى فرمايد: قل اوحى الى انه استمع نفر من الجن فقالو انا سمعنا قرآن عجبا يهدى الى الرشد فآمنا به ولن نشرك بربنا احداً ((اى پيغمبر بگو كه به من وحى شده كه گروهى از طايفه جن آيات قرآن را شنيدند. چون به ميان قوم خود رفتند، گفتند: ما قرآنى شنيديم شگفت آور كه به رشد ((و صلاح دين و دنيا)) هدايت مى كند. و ما بدان ايمان آورديم . و هرگز كسى را شريك پروردگارمان قرار نخواهيم گرفت .(5)))
از اين آيات مباركه چند مطلب استفاده ميشود: اول : آنكه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله مبعوث به جنّ و إ نس است . دوم : آنكه معلوم ميشود طائفه جنهم داراى شعور و إ دراك و از جمله عقلاء هستند كه مورد خطاب قرار گرفته اند. سوم : آنكه به لغت عربى آشنا بوده اند، و عربى را ميدانستند. چهارم : آنكه معناى معجزه و غير معجزه را هم ميدانستند. كه قوم خود را به اعجاز بودن قرآن خبر دادند. و اينكه قرآن كلام حقاست كه گفتند:انا سمعنا قرآناً عجباً و كلام مخلقو سبب چنين شگفتى نخواهد شد.(6)
پس به موجب ، آيات قرآن طائفه جن هم مانند إ نس به عبادت إ طاعت خدا مكلفند و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون ذاريات آيه 56 - ((و نيافريديم جن و انس را مگر براى اينكه مرا بپرستند و اطاعت من كنند.)) و در مقام تهديد هم مى فرمايد: ((سنفرغ لكم ايها الثقلان )) سوره الرحمن آيه 31 - ((به زودى اى إ نس و جن به حسابتان خواهيم رسيد.)) بعد مى فرمايد يا معشر الجن و الانس ان استطعتم ان تنفذوا من اقطار السموات و الارض فانفذوا لا تنفذون الا بسلطان ((اى گروه جن و إ نس اگر ميتوانيد از گوشه آسمانها و زمين راه فرارى يافته بگريزيد، اينكار را بكنيد. ولى جز با حجت و عذر موجه گريزى از حساب و عذاب نيست .)) سپس مى فرمايد: يرسل عليكما شواظ من نار و نحاس فلا تنتصران ((و بر شما دو گروه ((اى جن و انس )) آتشى بى دود و با دود مسلط مى شود، كه نمى توانيد يكديگر را يارى كنيد.)) و خطاب فباى آلاء ربكما تكذبان به جن وانس در اين سوره مكرر شده است .
البته طائفه جن هم مانند طايفه انس از نظر ايمان و روش دينى مختلفند چنانكه در آيه 11 سوره جن آمده است : و انا منا الصالحون و منا دون ذلك كنا طرائق قددا ((و البته بعضى از ما براى ايمان آوردن صلاحيت دارند، و بعضى ندارند و ما داراى مسلك و راهاى متفرقيم .)) و سپس در آيه 14 هم آمده كه آنان چنين گويند: وانا منا المسلموم و منا القاسطون ((و گروهى از ما مسلمان و دسته ديگر سركشند.))
و درسوره انعام آيه 130 فرمايد: يا معشر الجن و الانس الم ياتكم رسل منكم يقصون عليكم آياتى و ينذرونكم لقاء يومكم هذا قالوا شهدنا على انفسنا ((اى گروه جن و إ نس مگر پيغامبرانى از خودتان به سوى شما نيامدند كه آيات ما را براى شما مى خواندند و شما را به ديدار چنين روزى انذار مى كردند. گويند آرى و همگى اقرار نمايند.))
در تفسير مجمع البيان در ذيل اين آيه از ابن عباس نقل مى كند: كه مقام رسالت در ابتداى امر به انسان داده مى شود. آنگاه او هم رسولى از جن سوى جن يان مى فرستد. و دليل بر صحت اين نظريه آنست كه خداوند متعال فرستادگان حضرت عيسى عليه السلام را هم فرستادگان خود ناميده است . آنجا كه مى فرمايد: ((اذ ارسلنا اليهم اثنين )) - يس ‍ آيه 14 - در صورتى كه آن دو نفر را حضرت عيسى عليه السلام فرستاده بود. بارى در مجلدات بحارالانوار در هر جا به مناسبتى رواياتى نقل شده كه دلالت دارد بر اينكه پيغمبر اكرم بر طايفه جن هم مبعوث بوده است . از جمله در مجلد 6 بحار 373(7) خداوند متعال به پيامبر خود مى فرمايد: و ارسلتك الى اسود اهل الارض واحمرهم و انسهم و جنهم ((من تو را به سوى اءهل زمين از سياه و سرخ ، و إ نس و جن ، به پيامبرى فرستادم .))
-----------------------------------------------
1- 16 چاپ جديد ص 353 به نقل از اصول كافى .
2- اين آيه مباركه از دقيق ترين آيات قرآن است كه در آن استشهاد به عالم ديگرى قبل از اين عالم است ، كه آن را عالم ((ذر)) گويند، براى روشن شدن معنى و درك حقيقت آن علاقمندان مى توانند به تفسير ((الميزان )) و امثلا آن مراجعه فرمايند.
3- 16 چاپ جديد ص 332.
4- مجلد 16 چاپ جديد ص 316 نقل از امالى شيح طوسى ، و بايد دانست كه راوى خبر على بن محمد بن رباح نحوى است كه روايت را براى موقعيت واهميت علم نحو روايت كرده و خبر واحد است .
5- در اصل لغت ((جن )) به معناى پوشش و پوشاندن است . و اين معنى در تمام مشتقات آن جريان دارد. و از اين نظر جن به معناى معرفو موجوداتى هستند غير از ملائكه كه از حواس ما مستور و پنهانند، و از قرآن استفاده ميشود كه خلقتشان قبل از خلقت بشر و از نوع آتش بوده است . و همانند انسان داراى شعور و إ راده و توالد و تناسل و همچنين مؤ من و كافر و مرگ و حيا
6- مرحوم مؤ لف در توضيح جمله ((قرآناء عجباً)) مى گويد: ((يعنى : به خاطر آنكه با آن فصاحت و بلاغتش با كلام مخلقو همسانى و موافعت ندارد و ناسازگار است ، پس از اين نظر شگفت آور است .
7- 18 چاپ جديد ص 305 نقل از كتاب معراج ((ابومحمد حسن )) از صدوق
----------------------------------------
مرحوم حجت الاسلام والمسلمين سيد محيى الدين العلوى طالقانى