أَیْنَ مُحْیى مَعالِمِ الدّینِ وَ أَهْلِهِ
ترجمه : كجا است زنده كننده نشانه هاى دين و اهل آن
شرح : معالم : جمع معلم - بفتح ميم - بمعناى علامت و نشانه اى است كه بوسيله آن راه رسيدن به هدف و مقصد معلوم و هويدا شود، و معالم دين همان احكام دين از او امر و نواهى و هر چيزى است كه علامت و نشانه دين باشد، همچنانكه مشاعر هم جمع مشعر هم بمعناى علامت و نشانه است اما علامت محسوس به شعور و حواس ، نه از راه علم و معلوم كما قال الله تعالى : و البدن جعلناها لكم من شعائر الله لكم فيها خير و قربانيها را براى شما از مراسم حج قرار داديم كه در آن هم براى شما خيرى است . و در آيه 32 همان سوره مى فرمايد: و من يعظم شعائر الله فانها من تقوى القلوب و هر كسى كه شعائر (قربانى هاى ) خدا را بزرگ دارد البته اين از پرهيزكارى دلهاست . حاصل معنى آنكه تعظيم و بزرگداشت شعائر الهى به سبب تقواى درونى دل است .
و معناى دين در ذيل عنوان ((و كلا شرعت له شريعة )) بيان شد. و چون دين و احكام و دستوراتش بواسطه سلطه مردم هواپرست و دنيا خواه به مرور زمان در ميان جامعه بشر و ملت مسلمان از ميان رفته و ميرود و فقط نامى از آن باقى مى ماند و تنها اسمى از آن برده مى شود. از اينرو گفت : ((محيى معالم الدين .))
در مجلد 7 بحار ص 215(1) روايت از پيغمبر اكرم است كه فرمود: بدا الاسلام غريبا و سيعود غريباً فطوبى للغرباء قيل : يا رسول الله ثم يكون ماذا؟ قال : ثم يرجع الحق الى اهله (اسلام در اول امر بواسطه قلت مسلمانان و شيوع كفر و سنن جاهليت ) غريب و تنها بود و به زودى به همان غربت اوليه خود برمى گردد، پس خوشا به حال چنين اقليتى كه پيرو حقند چه در اول ظهور اسلام ، و چه بعد از آن ، و در آخر الزمان . آنگاه از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلم سئوال شد پس عاقبت چه خواهد شد؟ فرمود: سرانجام به اهلش باز مى گردد.
بعضى گفته اند مراد از طوبى بهشت است و تخصيص دادن طوبى را به جماعت ((غرباء)) به سبب صبر و تحمل آنان در برابر ظلم ستمكاران و اذيت و آزار كافران و منافقان خواهد بود.(2)
در كتاب كمال الدين صفحه 376 روايتى از امام پنجم عليه السلام در تفسير اين آيه مباركه : اعلموا ان الله يحيى الارض بعد موتها - حديد: 17 - است كه در تاءويل آن فرمود: ((خداوند عزوجل زمين را به وسيله قائم (آل محمد)) زنده مى گرداند پس از موت زمين . و مراد از موت زمين كفر و جور اهل آن است ، و شخص كافر همان مرده است .
زنده دلا مرده ندانى كه كيست    
آنكه ندارد به خدا اشتغال

در تفسير اين آيه مباركه وقاتلو هم حتى لا تكون فتنة و يكون الدين كله لله (3) و آنها را بكشيد تا فتنه اى نباشد و همه دين از آن خدا شود) در كتاب تفسير عياشى روايتى از زراره نقل كرده كه امام صادق عليه السلام فرمود: راجع به اين آيه از پدرم سئوال كردند، پدرم فرمود: هنوز تاويل اين آيه محقق نشده است ، اگر قائم ما قيام كند هر آنكس ‍ كه او را بيند تاويل آن را به خوبى خواهد ديد. چون با ظهور و قيام آن حضرت دين اسلام چنان بالا گيرد كه شعاع آن در تمام روى زمين پرتو افكنده و گسترش خواهد يافت .
---------------------------------------------------
1- 25 جديد ص 136 نقل از عيون الاخبار و روايات ديگر از عامه و خاصه .
2- اين بيان درج 3 نهايه ابن اثير ص 348 در لغت ((غرب ))آمده است .
3- سوره انفال آيه 39. و نمونه ديگر آن سوره بقره آيه 193 و اين روايت در كمال الدين طبع مكتبة الصدوق ص ‍ 668 است . و در ج 51 بحار جديد ص 53 از كتاب غيبت طوسى از ابن عباس نقل شده .
----------------------------------------
مرحوم حجت الاسلام والمسلمين سيد محيى الدين العلوى طالقانى

نوشتن دیدگاه