سوابق
سوابق قبل از رسالت پيغمبر اكرم چه بوده است؟ در ميان همه پيغمبران جهان، پيغمبر اكرم يگانه پيغمبرى است كه تاريخ كاملا مشخصى دارد. يكى از سوابق بسيار مشخص پيغمبر اكرم اين است كه امى بود، يعنى مكتب نرفته و درس نخوانده بود كه در قرآن هم از اين نكته ياد شده است. اكثر مردم آن منطقه در آن زمان، امى بودند. يكى ديگر اين است كه در همه آن چهل سال قبل از بعثت، در آن محيط كه فقط و فقط محيط بت پرستى بود، او هرگز بتى را سجده نكرد. البته عده قليلى بوده اند معروف به (حنفا) كه آنها هم از سجده كردن بتها احتراز داشته اند ولى نه اينكه از اول تا آخر عمرشان، بلكه بعدا اين فكر برايشان پيدا شد كه اين كار، كار غلطى است و از سجده كردن بتها اعراض كردند و بعضى از آنها مسيحى شدند. اما پيغمبر اكرم در همه عمرش، از اول كودكى تا آخر، هرگز اعتنائى به بت و سجده بت نكرد. اين، يكى از مشخصات ايشان است. و اگر يك بار كوچكترين تواضعى در مقابل بتى كرده بود، در دوره اى كه با بتها مبارزه مى كرد به او مى گفتند: تو خودت بودى كه يك روز آمدى اينجا مقابل لات و هبل تواضع كردى. نه تنها بتى را سجده نكرد، بلكه در تمام دوران كودكى و جوانى، در مكه كه شهر لهو و لعب بود، به اين امور آلوده نشد. مكه دو خصوصيت داشت: يكى اينكه مركز بت پرستى عربستان بود و ديگر اينكه مركز تجارت و بازرگانى بود و سرمايه داران عرب در مكه خفته بودند و برده داران عرب در مكه بودند. اينها برده ها و كنيزها را خريد و فروش مى كردند. در نتيجه مركز عيش و نوش اعيان و اشراف هم همين شهر بود. انواع لهو و لعبها، شرابخواريها، نواختنها، رقاصى ها، به طورى كه مى رفتند كنيزهاى سپيد و زيبا را از روم از همين شام و سوريه) مى خريدند و مىآمدند در مكه به اصطلاح عشرتكده درست مى كردند و از اين عشرتكده ها استفاده مالى مى كردند كه يكى از چيزهايى كه قرآن به خاطر آن سخت به اينها مى تازد، همين است، مى فرمايد:
و لا تكرهوا فتياتكم على البغاء ان اردن تحصنا (2).
آن بيچاره هاى بدبخت (كنيزها) مى خواستند عفاف خودشان را حفظ كنند، ولى اينها به اجبار اين بيچاره ها را وادار به زنا مى كردند و در مقابل، پولى مى گرفتند. خانه هاى مكه در دو قسمت بود، در بالا و پائين شهر بود. بالاها را اعيان و اشراف هميشه صداى تار و تنبور و بزن و بكوب و بنوش بلند بود. پيغمبر اكرم در تمام عمرش هرگز در هيچ مجلسى از اين مجالس دائر مكه شركت نكرد.
در دوران قبل از رسالت، به صداقت و امانت و عقل و فطانت معروف و مشهور بود. او را به نام محمد امين مى خواندند. به صداقت و امانتش اعتماد فراوان داشتند. در بسيارى از كارها به عقل او اتكا مى كردند. عقل و صداقت و امانت از صفاتى بود كه پيغمبر اكرم سخت به آنها مشهور بود به طورى كه در زمان رسالت وقتى كه فرمود آيا شما تاكنون از من سخن خلافى شنيده ايد، همه گفتند: ابدا، ما تو را به صدق و امانت مى شناسيم.
يكى از جريانهايى كه نشان دهنده عقل و فطانت ايشان است، اين است كه وقتى خانه خدا را خراب كردند (ديوارهاى آن را برداشتند) تا دو مرتبه بسازند، حجر الاسود را نيز برداشتند. هنگامى كه مى خواستند دو مرتبه آنرا نصب كنند، اين قبيله مى گفت من بايد نصب كنم، آن قبيله مى گفت من بايد نصب كنم، و عنقريب بود كه زد و خورد شديدى روى دهد. پيغمبر اكرم آمد قضيه را به شكل خيلى ساده اى حل كرد. قضيه، معروف است، ديگر نمى خواهم وقت شما را بگيرم.
مسئله ديگرى كه باز در دوران قبل از رسالت ايشان هست، مسئله احساس تأييدات الهى است. پيغمبر اكرم بعدها در دوره رسالت، از كودكى خودش فرمود. از جمله فرمود من در كارهاى اينها شركت نمى كردم... گاهى هم احساس مى كردم كه گويى يك نيروى غيبى مرا تأييد مى كند. مى گويد من هفت سالم بيشتر نبود، عبدالله بن جدعان كه يكى از اشراف مكه بود، عمارتى مى ساخت. بچه هاى مكه به عنوان كار ذوقى و كمك دادن به او مى رفتند از نقطه اى به نقطه ديگر سنگ حمل مى كردند. من هم مى رفتم همين كار را مى كردم. آنها سنگها را در دامنشان مى ريختند، دامنشان را بالا مى زدند و چون شلوار نداشتند كشف عورت مى شد. من يك دفعه تا رفتم سنگ را گذاشتم در دامنم، مثل اينكه احساس كردم كه دستى آمد و زد دامن را از دستم انداخت، حس كردم كه من نبايد اين كار را بكنم، با اينكه كودكى هفت ساله بودم. امام باقر (ع) در رواياتى، و نيز اميرالمؤمنين - در نهج البلاغه - اين مطلب را كاملا تأييد مى كنند:
و لقد قرن الله به من لدن ان كان فطيما اعظم ملك من ملائكته، يسلك به طريق المكارم و محاسن اخلاق العالم (3).
امام باقر (ع) مى فرمايد: بودند فرشتگانى الهى كه از كودكى او را همراهى مى كردند. پيامبر مى فرمود من گاهى سلام مى شنيدم، يك كسى به من مى گفت السلام عليك يا محمد! نگاه مى كردم، كسى را نمى ديدم. گاهى با خودم فكر مى كردم شايد اين سنگ يا درخت است كه دارد به من سلام مى دهد، بعد فهميدم فرشته الهى بوده كه به من سلام مى داده است.
از جمله قضاياى قبل از رسالت ايشان، به اصطلاح متكلمين (ارهاصات) است كه همين داستان ملك هم جزء ارهاصات به شمار مىآيد. رؤياهاى فوق العاده عجيبى بوده كه پيغمبر اكرم مخصوصا در ايام نزديك به رسالتش مى ديده است. مى گويد من خوابهايى مى ديدم كه: يأتى مثل فلق الصبح مثل فجر، مثل صبح صادق، صادق و مطابق بود، اينچنين خوابهاى روشن مى ديدم. چون بعضى از رؤياها از همان نوع وحى و الهام است، نه هر رؤيايى، نه رؤيايى كه از معده انسان بر مى خيزد، نه رؤيايى كه محصول عقده ها، خيالات و توهمات پيشين است. جزء اولين مراحلى كه پيغمبر اكرم براى الهام و وحى الهى در دوران قبل از رسالت طى مى كرد، ديدن رؤياهايى بود كه به تعبير خودشان مانند صبح صادق ظهور مى كرد، چون گاهى خود خواب براى انسان روشن نيست، پراكنده است، و گاهى خواب روشن است ولى تعبيرش صادق نيست، اما گاه خواب در نهايت روشنى است، هيچ ابهام و تاريكى و به اصطلاح آشفتگى ندارد، و بعد هم تعبيرش در نهايت وضوح و روشنايى است.
از سوابق ديگر قبل از رسالت رسول اكرم يعنى در فاصله ولادت تا بعثت، اين است كه - عرض كرديم - تا سن بيست و پنج سالگى دو بار به خارج عربستان مسافرت كرد.
پيغمبر فقير بود، از خودش نداشت يعنى به اصطلاح يك سرمايه دار نبود. هم يتيم بود، هم فقير و هم تنها. يتيم بود، خوب معلوم است، بلكه به قول (نصاب) لطيم هم بود يعنى پدر و مادر هر دو از سرش رفته بودند. فقير بود، براى اينكه يك شخص سرمايه دارى نبود، خودش شخصا كار مى كرد و زندگى مى نمود، و تنها بود. وقتى انسان روحى پيدا مى كند و به مرحله اى از فكر و افق فكرى و احساسات روحى و معنويات مى رسد كه خواه ناخواه ديگر با مردم زمانش تجانس ندارد، تنها مى ماند. تنهايى روحى از تنهايى جسمى صد درجه بدتر است. اگر چه اين مثال خيلى رسا نيست، ولى مطلب را روشن مى كند: شما يك عالم بسيار عالم و بسيار با ايمانى را در ميان مردمى جاهل و بى ايمان قرار بدهيد. ولو آن افراد، پدر و مادر و برادران و اقوام نزديكش باشند، او تنهاست. يعنى پيوند جسمانى نمى تواند او را با اينها پيوند بدهد. او از نظر روحى در يك افق زندگى مى كند و اينها در افق ديگرى. گفت: (چندان كه نادان را از دانا وحشت است، دانا را صد چندان از نادان نفرت است). پيغمبر اكرم در ميان قوم خودش تنها بود، همفكر نداشت. بعد از سى سالگى در حالى كه خودش با خديجه زندگى و عائله تشكيل داده است، كودكى را در دو سالگى از پدرش مى گيرد و مىآورد در خانه خودش. كودك، على بن ابى طالب است. تا وقتى كه مبعوث مى شود به رسالت و تنهائيش با مصاحبت وحى الهى تقريبا از بين مى رود، يعنى تا حدود دوازده سالگى اين كودك، مصاحب و همراهش فقط اين كودك است. يعنى در ميان همه مردم مكه كسى كه لياقت همفكرى و همروحى و هم افقى او را داشته باشد، غير از اين كودك نيست. خود على (ع) نقل مى كند كه من بچه بودم، پيغمبر وقتى به صحرا مى رفت، مرا روى دوش خود سوار مى كرد و مى برد.
در بيست و پنج سالگى، معنى خديجه از او خواستگارى مى كند. البته مردم بايد خواستگارى بكند ولى اين زن شيفته خلق و خوى و معنويت و زيبايى و همه چيز حضرت رسول است. خودش افرادى را تحريك مى كند كه اين جوان را وادار كنيد كه بيايد از من خواستگارى كند. مىآيند، مى فرمايد آخر من چيزى ندارم. خلاصه به او مى گويند تو غصه اين چيزها را نخور و به او مى فهمانند كه خديجه اى كه تو مى گويى اشراف و اعيان و رجال و شخصيتها از او خواستگارى كرده اند و حاضر نشده است، خودش مى خواهد. تا بالاخره داستان خواستگارى و ازدواج رخ مى دهد. عجيب اين است: حالا كه همسر يك زن بازرگان و ثروتمند شده است، ديگر دنبال كار بازرگانى نمى رود. تازه دوره وحدت يعنى دوره انزوا، دوره خلوت، دوره تحنف و دوره عبادتش شروع مى شود. آن حالت تنهايى يعنى آن فاصله روحى اى كه او با قوم خودش پيدا كرده است، روز بروز زيادتر مى شود. ديگر اين مكه و اجتماع مكه، گويى روحش را مى خورد. حركت مى كند تنها در كوههاى اطراف مكه (4) راه مى رود، تفكر و تدبر مى كند. خدا مى داند كه چه عالمى دارد، ما كه نمى توانيم بفهميم. در همين وقت است كه غير از آن كودك يعنى على (ع) كس ديگر، همراه و مصاحب او نيست.
ماه رمضان كه مى شود در يكى از همين كوههاى اطراف مكه - كه در شمال شرقى اين شهر است و از سلسله كوههاى مكه مجزا و مخروطى شكل است - به نام كوه (حرا) كه بعد از آن دوره اسمش را گذاشتند جبل النور (كوه نور) خلوت مى گزيند. شايد خيلى از شما كه به حج مشرف شده ايد اين توفيق را پيدا كرده ايد كه به كوه حرا و غار حرا برويد. و من دو بار اين توفيق نصيبم شده است و جزء آرزوهايم اين است كه مكرر در مكرر اين توفيق براى من نصيب بشود. براى يك آدم متوسط حداقل يك ساعت طول مى كشد كه از پائين دامنه اين كوه برسد به قله آن، و حدود سه ربع هم طول مى كشد تا پائين بيايد.
ماه رمضان كه مى شود اصلا به كلى مكه را رها مى كند و حتى از خديجه هم دورى مى گزيند. يك توشه خيلى مختصر، آبى، نانى با خودش بر مى دارد و مى رود به كوه حرا و ظاهرا خديجه هر چند روز يك مرتبه كسى را مى فرستاد تا مقدارى آب و نان برايش ببرد. تمام اين ماه را به تنهايى در خلوت مى گذراند. البته گاهى فقط على (ع) در آنجا حضور داشته و شايد هميشه على (ع) بوده، اين را من الان نمى دانم. قدر مسلم اين است كه گاهى على (ع) بوده است، چون مى فرمايد:
و لقد جاورت رسول الله (ص) بحراء حبن نزول الوحى.
آن ساعتى كه وحى نزول پيدا كرد من آنجا بودم.
از آن كوه پائين نمىآمد و در آنجا خداى خودش را عبادت مى كرد. اينكه چگونه تفكر مى كرد، چگونه به خداى خودش عشق مى ورزيد و چه عوالمى را در آنجا طى مى كرد، براى ما قابل تصور نيست. على (ع) در اين وقت بچه اى است حداكثر دوازده ساله. در آن ساعتى كه بر پيغمبر اكرم وحى نازل مى شود، او آنجا حاضر است. پيغمبر يك عالم ديگرى را دارد طى مى كند. هزارها مثل ما اگر در آنجا مى بودند چيزى را در اطراف خود احساس نمى كردند ولى على (ع) يك دگرگونيهايى را احساس مى كند. قسمتهاى زيادى از عوالم پيغمبر را درك مى كرده است، چون مى گويد:
و لقد سمعت رنة الشيطان حين نزول الوحى.
من صداى ناله شيطان را در هنگام نزول وحى شنيدم.
مثل شاگرد معنوى كه حالات روحى خودش را به استادش عرضه مى دارد، به پيغمبر عرض كرد: يا رسول الله! آن ساعتى كه وحى داشت بر شما نازل مى شد، من صداى ناله اين ملعون را شنيدم. فرمود بله على جان!
انك تسمع ما اسمع و ترى ما ارى و لكنك لست بنبى.
شاگرد من! تو آنها كه من مى شنوم، مى شنوى و آنها كه من مى بينم، مى بينى ولى تو پيغمبر نيستى.
اين، مختصرى بود از قضاياى مربوط به قبل از رسالت پيغمبر اكرم كه لازم مى ديدم براى شما عرض بكنم.

سيرى در سخنان رسول اكرم
چند تا از سخنان اين شخصيت بزرگوار را براى شما نقل مى كنم كه خود سخنان پيغمبر معجزه است (قرآن كه سخن خداست به جاى خود) مخصوصا با توجه به سوابقى كه عرض كردم. كودكى كه سرنوشت، او را يتيم قرارداد در وقتى كه در رحم مادر بود، و لتيم قرارداد در سن پنج سالگى، دوران شيرخوارگيش در باديه گذشته است و در مكه سرزمين اميت و بيسوادى بزرگ شده و زير دست هيچ معلم و مربى اى كار نكرده است، مسافرتهايش محدود بوده به دو سفر كوچك، آن هم سفر بازرگانى به خارج جزيرة العرب، و با هيچ فيلسوفى، حكيمى، دانشمندى برخورد نداشته است، معذلك قرآن به زبان او جارى مى شود و بر قلب مقدس او نازل مى گردد، و بعد هم سخنانى خود او مى گويد، و اين سخنان آنچنان حكيمانه است كه با سخنان تمام حكماى عالم نه تنها برابرى مى كند بلكه بر آنها برترى دارد. حالا اينكه ما مسلمانها اينقدرها عرضه اين كارها را نداريم كه سخنان او را جمع بكنيم و درست پخش و تشريح بكنيم، مسئله ديگرى است.
كلمات پيغمبر را در جاهاى مختلف نقل كرده اند. من مخصوصا از قديم ترين منابع، قسمتى را نقل مى كنم. از قديمترين منابعى كه در دست است يالااقل من در دست داشته ام كتاب (البيان و التبيين) جاحظ است. جاحظ در نيمه دوم قرن سوم مى زيسته است، يعنى اين سخنان تقريبا در نيمه اول قرن سوم نوشته شده است. اين كتاب حتى از نظر فرنگيها و مستشرقين جزء كتابهاى بسيار معتبر است. اينها سخنانى نيست كه بگوئيد بعدها نقل كرده اند، نه، در قرن سوم به صورت يك كتاب در آمده است كه البته قبل از قرن سوم هم بوده است، چون جاحظ اينها را با سند نقل مى كند. مثلا شما ببينيد در زمينه مسؤليتهاى اجتماعى، اين شخصيت بزرگ چگونه سخن مى گويد؟ مى فرمايد: مردمى سوار كشتى شدند و دريايى پهناور را طى مى كردند. يك نفر را ديدند كه دارد جاى خودش را نقر مى كند يعنى سوراخ مى كند. يك نفر از اينها نرفت دست او را بگيرد. چون دستش را نگرفتند آب وارد كشتى شد و همه آنها غرق شدند، و اينچنين است فساد.
توضيح اينكه: يك نفر در جامعه مشغول فساد مى شود، مرتكب منكرات مى شود. يكى نگاه مى كند مى گويد به من چه، ديگرى مى گويد من و او را كه در يك قبر دفن نمى كنند. فكر نمى كند كه مثل جامعه، مثل كشتى است. اگر در يك كشتى آب وارد بشود، ولو از جايگاه يك فرد وارد بشود، تنها آن فرد را غرق نمى كند بلكه همه مسافرين را يكجا غرق مى كند.
آيا درباره مساوات افراد بنى آدم، سخنى از اين بالاتر مى توان گفت الناس سواء كاسنان المشط (5) (حالا من نمى دانم شانه اى را هم درآورد يا نه؟) شانه را نگاه كنيد، دندانه هاى آن را ببينيد. ببينيد آيا يكى از دندانه هاى آن از دندانه ديگر بلندتر هست؟ نه. انسانها مانند دندانه هاى شانه برابر يكديگرند. ببينيد در آن محيط و در آن زمان، انسانى اينچنين درباره مساوات انسانها سخن مى گويد كه بعد از هزار و چهارصد سال هنوز كسى به اين خوبى سخن نگفته است!
در حجة الوداع فرياد مى زند:
ايها الناس! ان ربكم واحد و ان اباكم واحد كلكم لادم وآدم من تراب، لا فضل لعربى على عجمى الا بالتقوى (6).
ايها الناس! پروردگار همه مردم يكى است، پدر همه مردم يكى است، همه تان فرزند آدم هستيد، آدم هم از خاك آفريده شده است. جايى باقى نمى ماند كه كسى به نژاد خودش، به نسب خودش، به قوميت خودش و به اينجور حرفها افتخار بكند. همه از خاك هستيم، خاك كه افتخار ندارد. پس افتخار، به فضيلتهاى روحى و معنوى است، به تقواست. ملاك فضيلت فقط تقوا است و غير از اين چيز ديگرى نيست.
اين حديث را كه از رسول اكرم است، از كافى نقل مى كنم:
ثلاث لا يغل عليهن قلب امرء مسلم: اخلاص العمل لله و النصيحة لائمة المسلمين، و اللزوم لجماعتهم (7)
سه چيز است كه هرگز دل مؤمن نسبت به آنها جز اخلاص، چيز ديگرى نمى ورزد، يعنى در آن سه چيز محال است خيانت بكند. يكى اخلاص عمل براى خدا. يك مؤمن در عملش ريا نمى ورزد. ديگر، خيرخواهى براى پيشوايان واقعى مسلمين، يعنى خيرخواهى در جهت خير مسلمين، ارشاد و هدايت پيشوايان در جهت خير مسلمين. سوم مسئله وحدت و اتفاق مسلمين، يعنى نفاق نورزيدن، شق عصاى مسلمين نكردن، جماعت مسلمين را متفرق نكردن.
اين جمله ها را مكرر شنيده ايد:
كلكم راع و كلكم مسؤول عن رعيته (8).
المسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده (9).
لن تقدس امة حتى يؤخذ للضعيف فيها حقه من القوى غير متعتع (10).
هيچ ملتى به مقام قداست نمى رسد مگر آنگاه كه افراد ضعيفش بتوانند حقوقشان را از اقويا مطالبه كنند بدون لكنت زبان.
ببينيد سيرت چيست و چه مى كند؟! اصحابش نقل كرده اند كه در دوره رسالت، در سفرى خدمتشان بوديم، در منزلى پائين آمده بوديم و قرار بود كه در آنجا غذايى تهيه شود. گوسفندى آماده شده بود تا جماعت آن را ذبح كنند و از گوشت آن مثلا آبگوشتى بسازند و تغذيه كنند. يكى از اصحاب به ديگران مى گويد سر بريدن گوسفند با من، ديگرى مى گويد پوست كندن آن با من، سومى مثلا مى گويد پخت آن با من و... پيغمبر اكرم مى فرمايد جمع كردن هيزم از صحرا با من. اصحاب عرض كردند: يا رسول الله ما خودمان افتخار اين خدمت را داريم، شما سر جاى خودتان بنشينيد، ما خودمان همه كارها را انجام مى دهيم. فرمود بله، مى دانم، من نگفتم كه شما انجام نمى دهيد ولى مطلب چيز ديگرى است. بعد جمله اى گفت، فرمود:
ان الله يكره من عبده ان يراه متميزا بين اصحابه (11).
خدا دوست نمى دارد كه بنده اى را ببيند در ميان بندگان ديگر كه براى خود امتياز قائل شده است. من اگر اينجا بنشينم و فقط شما برويد كار بكنيد، پس براى خودم نسبت به شما امتياز قائل شده ام. خدا دوست ندارد كه بنده اى خودش را در چنين وضعى در بياورد (12). ببينيد چقدر عميق است!
اين مسئله به اصطلاح امروز (اعتماد به نفس) در مقابل اعتماد به انسانهاى ديگر حرف درستى است، البته نه در مقابل اعتماد به خدا. اعتماد به نفس سخن بسيار درستى است، يعنى اتكال به انسان ديگر نداشتن، كار خود را تا جايى كه ممكن است خود انجام دادن و از احدى تقاضا نكردن. ببينيد اين تربيتها چقدر عالى است! اين بعثت لاتمم مكارم الاخلاق معنيش چيست؟ باز اصحابش نقل كرده اند (13) كه در يكى از مسافرتها در منزلى فرود آمديم. همه متفرق شدند براى اينكه تجديد وضويى بكنند و آماده نماز بشوند. ديديم كه پيغمبر اكرم بعد از آنكه از مركب پائين آمد، طرفى را گرفت و رفت. مقداريكه دور شد، ناگهان برگشت. اصحاب با خود فكر مى كنند كه پيغمبر براى چه بازگشت؟ آيا از تصميم اينكه امروز اينجا بمانيم منصرف شده است؟ همه منتظرند ببينند آيا فرمان مى دهد كه حركت كنيد برويم؟ ولى مى بينيد پيامبر چيزى نمى گويد. تا مىآيد مى رسد به مركبش. بعد از آن خورجين يا توبره روى آن، زانو بند شتر را در مىآورد، زانوى شترش را مى بندد و باز دو مرتبه راه مى افتد به همان طرف. اصحاب با تعجب گفتند: پيامبر براى چنين كارى آمد؟! اين كه كار كوچكى بود! اگر از آنجا صدا مى زد: آرى فلان كس! برو زانوى شتر مرا ببند، همه با سر مى دويدند. گفتند يا رسول الله! مى خواستيد به ما امر بفرمائيد، به هر كدام ما امر مى فرموديد، با كمال افتخار اين كار را انجام مى داد. ببينيد سخن، در چه موقع و در چه محل و چقدر عالى است! فرمود: لا يستعن احدكم من غيره و لو بقضمة من سواك تا مى توانيد در كارها از ديگران كمك نگيريد ولو براى خواستن يك مسواك. آن كارى را كه خودت مى توانى انجام بدهى، خودت انجام بده. نمى گويد كمك نگير و از ديگران استمداد نكن ولو در كارى كه نمى توانى انجام بدهى، خودت انجام بده. نمى گويد كمك نگير و از ديگران استمداد نكن ولو در كارى كه نمى توانى انجام بدهى. نه، آنجا جاى استمداد.است.
اگر كسى اين توفيق را پيدا بكند كه سخنان رسول اكرم را از متون كتب معتبر جمع آورى كند و هم توفيق پيدا كند كه سيره پيغمبر اكرم را به سبك سيره تحليلى از روى مدارك معتبر جمع و تجزيه و تحليل بكند، آنوقت معلوم مى شود كه در همه جهان، شخصيتى مانند اين شخص بزرگوار ظهور نكرده است. تمام وجود پيغمبر اعجاز است. نه فقط قرآنش اعجاز است، بلكه تمام وجودش اعجاز است. عرايض خودم را با چند كلمه دعا خاتمه مى دهم.
باسمك العظيم الاعظم الاعز الاجل الاكرم يا الله...
پروردگارادلهاى ما را به نور ايمان منور بگردان. انوار معرفت و محبت خودت را بر دلهاى ما بتابان. ما را شناساى ذات مقدس خودت قرار بده. ما را شناساى پيغمبر بزرگوارت قرار بده. انوار محبت پيغمبر اكرمت را در دلهاى همه ما قرار بده. انوار محبت و معرفت اهل بيت پيغمبر را در دلهاى همه ما قرار بده. ما را آشنا با سيرت پيغمبر خودت و ائمه اطهار قرار بده. ما را قدردان اسلام و قرآن و اين وجودات مقدسه بفرما. اموات ما را مشمول عنايات و رحمت خود بفرما.
و عجل فى فرج مولانا صاحب الزمان
--------------------------------------------
1-سوره توبه، آيه 128.
2-سوره نور، آيه 33.
3-نهج البلاغه، خطبه 234: قاصعه. و همانا خداوند از آغاز كودكى حضرت بزرگترين فرشته از فرشتگان خود را مأمور وى ساخته بود كه او را به راه مكارم و محاسن اخلاق عالم مى برد.
4-كسانى كه مشرف شده اند مى دانند اطراف مكه همه كوه است.
5-تحف العقول، ص 368، از امام صادق عليه السلام.
6-تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 110 با كمى اختلاف.
7-اصول كافى، ج 1، ص 403.
8-الجامع الصغير، ص 95.
9-اصول كافى، ج 2، ص 234.
10-نهج البلاغه، نامه 53.
11-هدية الاحباب، ص 277.
12-اين داستان در كتب شيعه هست. مرحوم حاج شيخ عباس قمى رضوان الله عليه آن را در چندين كتاب خودش نقل كرده است.
13-اين را هم مرحوم حاج شيخ عباس قمى رضوان الله عليه نقل كرده است. البته ديگران هم نقل كرده اند.
-------------------------------------
استاد شهيد مرتضي مطهري