زندگينامه شريف رضى
نام او «محمد» و كنيه اش «ابوالحسن» و لقبش «رضى» يا «شريف رضى» است. البته او در ميان فارسى زبانان به «سيّد رضى» شهرت دارد.
«سيّد رضى قدّس سرّه » در سال 359 هجرى قمرى در شهر بغداد، به دنيا آمد.
پدر او، «ابو احمد حسن بن موسى» است كه به «طاهر اوحد ذوالمناقب» لقب يافته است. او سيّدى بزرگوار و مايه افتخار دودمان پيامبرصلّى الله عليه و آله و سلّم ، شخصيتى بلند مرتبه، مردى شريف و نجيب، با تدبير و مورد احترام همگان بود. پدرِ «سيّد» همچنين مسئول نظارت بر شكايات مردم و سرپرستى حاجيان و زائران خانه خدا و رسيدگى به حال سادات دودمان ابوطالب بود.
مادر «سيّد رضى قدّس سرّه » نيز بانويى علوى و همنام جدّه اش حضرت فاطمه عليها السّلام بود. او زنى بزرگ و با فضيلت بود. گويند: شيخ مفيدقدّس سرّه ، سرآمد فقهاى شيعه و مرجع عاليقدر آن روزگار، كتاب «احكام النساء» (احكام بانوان) را به خاطر او نوشت.
نسب «سيّد رضى قدّس سرّه » با پنج واسطه به امام كاظم عليه السّلام مى رسد. اجداد «سيّد» تا امام كاظم عليه السّلام همگى از نيكان و خوبان و بزرگان سادات بودند.
او كودك خردسالى بيش نبود كه به همراه برادرش سيّد مرتضى درس و تحصيل را آغاز كرد. ماجراى شروع تحصيل اين دو برادر بسيار شنيدنى است. اگر خسته نمى شوى برايت تعريف مى كنم:
چند سالى بيشتر از عمر سيّد رضى و سيّد مرتضى نگذشته بود كه مادرشان تصميم گرفت آن دو را نزد عالم پرآوازه شهر، «شيخ مفيد» ببرد تا فرزندانش از دانش او بهره گيرند و علوم اسلامى را از محضرش بياموزند. براى همين دست پسران كوچك خود را گرفت و به طرف محل درس «شيخ مفيد» به راه افتاد. «شيخ مفيد» طبق معمول در مسجد «بُراثا» واقع در محله شيعه نشين بغداد، «كرخ» براى انبوه شاگردان خويش درس مى گفت و آنان را از خرمن دانش خود بهره مند مى ساخت. ناگهان بانوى با وقار و محترمى وارد مسجد شد. او كه دست دو كودك خود را گرفته بود نزديك شيخ آمد و پس از عرض سلام، گفت: «من همسر طاهر ذوالمناقب هستم و اين دو كودك فرزندان من هستند. آنان را نزد شما آوردم تا علم دين را به آنها بياموزيد.» شيخ مفيد با شنيدن سخن مادرِ آن كودكان، اشك از ديدگانش جارى شد و مدّتى گريست. سپس به احترام آن بانوى با وقار و فرزندان عزيزش از جاى برخاست و چنين گفت: «من شب گذشته حضرت فاطمه زهراعليها السّلام ، دخت گرامى پيامبر خداصلّى الله عليه و آله و سلّم را در خواب ديدم در حالى كه دست امام حسن عليه السّلام و امام حسين عليه السّلام را گرفته بود. حضرت آن دو را نزد من آورد و بعد از سلام چنين فرمود: «اين دو پسران من هستند. به آنها دانش دين بياموز.»
اينگونه بود كه خواب «شيخ مفيد» تعبير شد و او با كمال رضايت و اشتياق مسئوليت تعليم و تربيت سيّد رضى و سيّد مرتضى را پذيرفت. همنامى مادرِ اين دو كودك با حضرت فاطمه عليها السّلام و اينكه او از نسل حضرت فاطمه عليها السّلام بود بيش از پيش بر اهميّت خواب شيخ مفيد مى افزود.
سيّد رضى و سيّد مرتضى هيچگاه لطف و محبت شيخ مفيد را در حق خويش فراموش نكردند. آن دو همواره استاد پر ارج خود را احترام مى نمودند و با آنكه در آينده از استادان ديگرى نيز بهره مند شدند اما شيخ مفيد نزد آنان از احترام خاصّى برخوردار بود.
شهر بغداد در آن هنگام يكى از بزرگترين مراكز علم و دانش بود. هر دانشجو و شاگرد با استعدادى مى توانست با استفاده از امكانات علمى شهر، مراحل تحصيل و كمال را بى وقفه طى كند. نويسنده «من» و برادرش نيز از فضاى علمى و دانشمندان شهر نهايت استفاده را مى بردند و علوم اسلامى را به سرعت در كلاس درس استادان بزرگ مى آموختند.
«شريف رضى» در كنار تحصيل علوم دينى، گهگاه اشعارى نيز مى سرود. با آنكه كمتر از ده سال سن داشت اما اشعار زيبا و دلنشينش همه را شگفت زده كرده بود. در نُه سالگى قصيده اى در مدح پدر عاليقدرش سرود. پدر «سيّد» به شكرانه استعداد بى نظير فرزندش جايزه اى به او داد؛ اما «سيّد» نپذيرفت و گفت: «پدر جان! من اين قصيده را به عشق داشتن پدرى چون تو سرودم نه براى گرفتن پاداش و جايزه». در همان سن و سال قصيده زيبايى نيز در سوگ يكى از استادان خود كه چشم از جهان فرو بسته بود، سرود و با اين كار از استاد خود قدردانى نمود.
سنش به سى سال نرسيده بود كه آوازه شعرش در همه جا پيچيد؛ آنچنانكه «صاحب بن عَبّاد» ـ از وزيران و سياستمداران آن دوران ـ كه اطلاعات گسترده اى در زمينه شعر و شاعرى داشت ـ شخصى را به بغداد فرستاد تا نسخه اى از اشعار «سيّد رضى» را براى او تهيه كند. در آن هنگام «سيّد» فقط بيست و شش سال داشت. او با آگاهى از كار «صاحب بن عباد» شعر زيبايى در ستايش قلم و صفات نيك «صاحب» سرود و تصميم گرفت آن شعر را براى او بفرستد؛ اما از ترس آنكه مبادا كسى بپندارد «سيّد» در اين كار چشم داشتى داشته، از فرستادن آن خوددارى نمود.
علاقه «سيّد رضى» به شعر و شاعرى وصف ناشدنى است. گاه با خواندن يك شعر زيبا آنچنان احساس شوق و شادى مى كرد كه همه مشكلات را به فراموشى مى سپرد و در دنياى خيالات شاعرانه خويش، غوطه ور مى گشت.
فقط شعر زيبا هم نبود كه او را اينچنين به وَجد مى آورد. آيات قرآن كريم و سخنان گهربار پيامبر اسلام صلّى الله عليه و آله و سلّم و اهل بيت عليهم السّلام نيز تأثير عجيبى بر دل او مى گذاشتند. وقتى در كنار چشمه سار نورانى قرآن و سخنان پيشوايان بزرگ دين مى نشست، حال خوشى پيدا مى كرد؛ آنچنانكه ديگر حاضر نبود به راحتى دست از مطالعه بردارد و به كار ديگرى بپردازد. به خاطر همين علاقه بود كه در سى سالگى ـ با داشتن كارهاى فراوان ديگر ـ قرآن را حفظ كرد.
«سيّد» شش سال پس از نوشتن نهج البلاغه در سال 406 هجرى قمرى در چهل و هفت سالگى به رحمت ايزدى پيوست و دار فانى را وداع گفت. مردم بغداد با شكوه فراوان پيكر پاك اين عالم وارسته را تشييع كرده و پس از نماز بر جنازه مطهرش، او را در خانه خودش در محله «كَرخ» به خاك سپردند.
