فضائل امير مؤمنان على(عليه السلام) از زبان ديگر خلفا
حديث «طير مشوى» دليل تقدّم على(عليه السلام) در امر خلافت
قبل از بيان موضوع بحث لازم است به دو توضيح كوتاه در رابطه با عنوان فوق اشاره كنيم:
1 ـ به شرحى كه حداقل 131 نفر از علماى سنى با ذكرسند آورده اند: در عصر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) زن مسلمانى مرغ سرخ كرده اى را براى آن حضرت هديه برد، پس پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) با اينكه معمولاً يكى از همسران و نيز خادم خانه اش انس بن مالك حضور داشتند ـ أمّا نظر به موقعيت على در پيشگاه خدا رغبت نكرد بدون او آن مرغ سرخ شده را تناول فرمايد ـ شايد هم مى خواست از اين رهگذر محبوبيت على را در نزد خدا به ديگران خاطر نشان فرمايد. پس عرض كرد:
«أللّهمّ ائتنى بأحبِّ خلقك يأكل معى هذا الطّعام».
بار خدايا محبوب ترين آفريدگانت را بفرست تا با من در خوردن اين مرغ هم غذا شود.
طولى نكشيد على به در خانه پيامبر آمد، ولى انس با عذر تراشى در را باز نكرد و على را راه نداد تا دفعه سوم كه على آمد ناگزير در را به روى حضرتش باز نمود و بالاخره على وارد شد و در حاليكه پيامبر به انتظار او هنوز شروع به خوردن نكرده بود با وى هم غذا شد و عملاً دعاى رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حق على مستجاب و محبوب ترين خلق خدا بودنش به ظهور پيوست.(240)
2 ـ به شرحى كه اديب و مورّخ شهير علاّمه ابن عبدربّه اندلسى (متوفاى 328 هـ ) و از آن پس محدّث عاليقدر شيعى مرحوم شيخ صدوق (متوفاى 381 هـ ) آورده اند مأمون به وزير دربارش و قاضى القضاة دستگاهش يحيى بن اكثم امر كرد كه چهل نفر از علماى برجسته سنى را به دربار احضار نمايد تا در موضوع خلافت بعد از پيامبر و حق تقدّم على با آنها به بحث و مناظره پردازد.
اين كار فرداى ان روز عملى شد و مأمون با استناد و احتجاج به تعدادى از ايات شريفه قرآن (كه به اعتراف اهل تسنن در شأن امير مؤمنان نازل گرديده) و احاديث وارده از ناحيه پيغمبر(صلى الله عليه وآله) در فضائل آن حضرت، پس از چند ساعت بحث و مجادله همه آنها را محكوم و همه آن چهل نفر اعتراف به حقانيّت و اولويت على و غاصب بودن خلفاى قبلى نموده و مجلس پايان يافت.
در اين زمينه يكى از احاديث مورد استناد مأمون بر امر خلافت بعد از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) حديث طير مشوى و قضيه دعاى پيامبر بود كه در اين رابطه مأمون يكى از علماى بزرگ سنّى را بنام اسحاق بن ابراهيم بدينگونه مخاطب قرار داد:
اى اسحاق! آيا با نقل حديث آشنا هستى؟
اسحاق: بلى.
مأمون: آيا از حديث طير مشوى خبر دارى؟
اسحاق: بلى.
مأمون: پس آن را براى من شرح ده.
اسحاق سراسر حديث طير را از آغاز تا انجام براى مأمون شرح داد.
مأمون: اى اسحاق اگر من در حالى با تو سخن مى گفتم كه تو را مبرّاى از عناد و دشمنى با حق مى پنداشتم، اكنون حالت عناد و دشمنيت با حق بر من آشكار شد، و اضافه كرد: آيا اين حديث را صحيح مى دانى يا نه؟
اسحاق: بلى كسى آن را روايت نموده كه نمى توان او را رد و تخطئه كرد.
مأمون: لازمه آنكه كسى يقين به صحت اين حديث داشته باشد، سپس كسى را افضل از على پندارد يكى از سه چيز است كه بايد بدان اعتراف كند، و آن سه چيز بدين قرار است:
1 ـ دعاى پيامبر(صلى الله عليه وآله) مردود و غير مستجاب گرديد، و آمدن على و هم غذا شدنش با پيامبر ربطى به دعاى آن حضرت نداشته است.
2 ـ خداوند شخص افضل و بهترين خلقش را مى شناخت، ولى شخص غير افضل و برخوردار از درجه نازل (يعنى على) در نزد او محبوب تر بود كه دعاى پيامبر در حقّش مستجاب و او را فرستاد.
3 ـ خداوند افضل و محبوب ترين خلقش را نشناخت تا او را بفرستد، پس على را از روى ناشناسى و بى تفاوتى فرستاد.
اكنون اى اسحاق بگو كدام يك از اين سه وجه را بيشتر دوست دارى و با آن موافقى كه بدان اعتراف كنى؟ اسحاق ... ـ بخاطر آنكه قبولى هر يك خطا و بر خلاف ضوابط اسلامى است ـ در فكر فرو رفته و از پاسخ درمانده شد.
مأمون: اى اسحاق هيچ يك از سه فرض را مطرح مكن كه هر سه باطل است و در صورت اعتراف به هر يك از اين سه فرض، تو را وادار به توبه از باطل گوئى مى كنم، و اگر غير از اين سه توجيه براى حديث، توجيه ديگرى بنظرت مى رسد بگو.
اسحاق: در اين باره چيزى نمى دانم ... تا آخر متن مناظره.(241)
در پايان با اينكه اضافه بر آنچه بنظر رسيد اعترافات گوناگونى از نامبردگان و ديگر خلفا در لابلاى مصادر مربوطه ذكر شده و مى توان به موضوع كتاب ادامه داد و به حجم آن افزود، اما بخاطر اختصار و كمى فرصت به همين مقدار اكتفا و وظيفه اتمام حجت ـ كه خداوند با آيه شريفه: (قل فَللهِِ الحجَّةُ البالغة فلو شاء لهداكُم أجمعين)(242) آن را خاطرنشان فرموده ـ انجام گرديد تا كه قبول افتد و چه در نظر آيد؟؟.
مهدى فقيه ايمانى
________________________________________________
(240) جهت آگاهى تفصيلى بر اسناد و مدارك حديثى و تاريخى حديث طير و 8 جلد تأليفات اختصاصى درباره آن رجوع شود به جلد چهارم عبقات الانوار آيت الله مير حامد حسين لكهنوى و مقدمه اين حقير بر چاپ دوّم آن بوسيله مدرسه امام المهدى، قم در سال 1405 هـ .
(241) عقد الفريد ابن عبد ربّه، ج5 ، ص92 ـ 101 و در چاپ قديم مصر، ج3، ص42 . عيون اخبار الرضا شيخ صدوق، ج2، ص185 ـ 200 . توضيحاً عين متن كامل مناظره مأمون با چهل نفر از علماى سنى ـ مندرج در عقد الفريد ـ بقلم اينجانب ترجمه و به يارى خدا در سال 1372 شمسى با مقدّمه كوتاهى و كمى پاورقى چاپ و انتشار يافت .
(242) انعام: 149/6 .
