شهادت حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام)
در روز آخـر صفر سـال 203 هـ .ق. هشـتمین اختر تابناک امامت و ولایت، امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) به شهادت رسیدند. پس از این كه مأمون با تحمـیل ولایـت عهـدی خویـش نتوانسـت به هـدف خود برسـد، تصمیم به قتل امام گرفت.
احمد بن علی انصاری می‌گوید: از ابوصلت پرسیدم: «چگونه مأمون تصمیم به قتل امام رضا(علیه السلام) گرفت؟» او گفت:« ... مأمون ولایت عهدی را بدین علت به امام داد كه به مردم نشان دهد آن حضرت به دنیا رغبت دارد، و با این کار از چشم مردم بیفتد. اما از امام جز آن چه برتری او را بر مأمون نشان می‌داد، چیزی برای مردم آشكار نمی‌شد؛ لذا او دست به دعوت و جلب متكلمان تمامی سرزمین‌های اسلامی زد تا به وسیله آنان، امام(علیه السلام) را از نظر علمی محكوم نماید و از این رهگذر ، كاستی آن حضرت میان عامه ثابت شود؛ ولی امام با هیچ عالم یهودی و نصرانی و ... روبه رو نمی‌شد مگر آن كه بر او برتری می‌یافت؛ مردم می‌گفتند: آن حضرت شایسته تر از مأمون برای تصدی خلافت است. جاسوسان نیز این مطالب را به اطلاع او می‌رساندند... بدین ترتیب مأمون نقشه مسموم ساختن امام را کشید».
شكوه و عظمت امام در ژرفای دل مردم جای گرفته بود و در ماجرای نماز عید فطر بر مأمون آشكارتر گردید. احساس خطری كه مأمون از این حادثه كرد، او را به فكر انداخت باید امام را محدودتر کند و با دقت بیشتری زیر نظر داشته باشد.
از عبدالسلام هروی چنین نقل شده است: «به مأمون خبر دادند كه امام رضا (علیه السلام) مجالس كلامی صورت داده است و هر روز تعداد بیشتری از مردم شیفته آن بزرگوار می‌شوند. به همین دلیل مأمون دستور داد تا مردم را از مجالس امام (علیه السلام) طرد كنند».
امام از این کار به شدت ناراحت شدند تا جایی که در حق مأمون این گونه نفرین كردند: «ای پدید آوردنده زمین و آسمان‌ها؛ ای پروردگاری كه دارای قدرت بی پایان هستی؛ ای پروردگاری كه تغییر و تبدیل در او راه ندارد، ای پروردگار بلند مرتبه درود و رحمت فرست بر كسی كه من را با صلوات و درود به او، شرافت دادی و از كسی كه به من ستم روا داشت و مرا سبك كرد و شیعه مرا از در خانه من راند و متفرق كرد، انتقام بگیر» .
نمونه‌های فراوان دیگری از آزار و اذیت امام توسط مأمون وجود دارد، تا آنجا که نقل شده است: امام رضا علیه السلام در هر جمعه كه از مسجد جامع برمی‌گشتند، به همان حال عرقدار و غبارآلود دست‌ها را به درگاه الهی بلند می‌كردند و می گفنند: «پروردگارا! اگر فرج و گشایش امر من در مرگ من است، پس همین ساعت در آن تعجیل فرما!»
آن حضرت پیوسته در غم و غصه بودند تا آنجا که نقل شده است سرانجام دعای حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) برای خلاصی خویش در آخرین روز ماه صفر سال 202هـ .ق. یا به نقلی 203 هـ .ق. به اجابت رسید و آن حضرت توسط مأمون مسموم شدند و به شهادت رسیدند.
ابن حبّان، از محدثان معروف اهل سنت، می‌نویسد: « علی بن موسی الرضا(علیه السلام) به وسیله سمی كه مأمون به آن حضرت خوراند، وفات یافت... . قبر او در سناباد خارج نوقان است. من بارها آن را زیارت كرده ام. وقتی توس بودم، هیچ مشكلی بر من وارد نمی‌شد مگر این كه به زیارت قبر علی بن موسی الرضا(علیه السلام) رفته، از خدا گشایش آن را می‌خواستم و به اجابت می‌رسید و سختی از من برطرف می‌شد» و سپس می‌نویسد: «این چیزی است كه بارها آن را تجربه كرده ام و نتیجه گرفته ام؛ خدا ما را با محبت رسول خدا و اهل بیتش بمیراند!»
