قرآن درباره فضائل و مقامات حضرت فاطمه‏ عليها السلام چه مى‏ گويد؟

(زمان خواندن: 4 - 8 دقیقه)

درباره حضرت فاطمه‏ عليها السلام  آياتى متعددى نازل گرديده است كه به طور مشترك  درباره حضرت فاطمه  عليها السلام  و پنج تن آل عبا مى ‏باشد ، از جمله آنها مى ‏توان به آيات زير اشاره نمود:

1- سوره كوثر :
«انا اعطيناك الكوثر* فصل لربّك وانحر* انّ شانئك هو الابتر»
مفسران شيعه و سنى اين سوره را درباره حضرت زهرا عليها السلام مى‏دانند كه از جمله مفسران سنى:
بيضاوى در تفسير خود ، در تفسير كلمه «كوثر»(23)
شيخ ‏زاده در حاشيه ‏اش بر تفسير بيضاوى،
شهاب الدين در صفحه 3 حاشيه‏ اش بر تفسير بيضاوى كه «غاية القاضى» ناميده مى‏شود،
ابوبكر حضرمى در كتاب خود القول الفصل ص 457 و بسيارى ديگر از مفسران اهل سنت به نزول اين سوره در شأن حضرت فاطمه‏ عليها السلام  اعتراف نموده ‏اند.
فخر رازى در تفسير خود مى‏گويد:
«كوثر» اولاد پيامبر صلى الله عليه وآله هستند چون اين سوره زمانى نازل شد كه آن حضرت را به خاطر نداشتن اولاد سرزنش مى‏كردند . و معناى آن اين است كه خداوند به او نسلى عنايت مى‏كند كه هميشه ايام باقى بمانند . ببين چه تعداد از اهل‏بيت كشته شدند با اين حال جهان از وجودشان پر است ، ولى از بنى‏ اميه نسل قابل اعتنايى باقى نمانده است(24).

2- آيه شريفه: « اِنَّما يُريدُ اللَّه لِيُذْهِبَ عَنْكُم الرِّجسَ اَهلَ البَيت وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»
ام‏سلمه مى‏گويد: هنگامى كه اين آيه بر پيامبر صلى الله عليه وآله نازل شد، على و فاطمه و حسن و حسين‏عليهم السلام را احضار كرده و فرمود:
«اينان اهل بيت منند».(25)
طبرى به سندش از ابى الحمراء نقل كرده است كه: من تا شش ماه در عهد رسول خدا صلى الله عليه وآله در مدينه بودم، حضرت را در طول اين مدت مشاهده مى‏كردم كه هنگام طلوع فجر به كنار خانه على و فاطمه‏ عليهما السلام مى‏آمد و مى‏فرمود:
«نماز، نماز! « إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً».(26)

3 - « قُلْ لا أَسأَلُكُمْ عَلَيهِ أَجراً اِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُربى‏»؛(27)
«[اى رسول ما به امت‏] بگو من از شما اجر و رسالت جز اين نمى‏خواهم كه مودّت و محبّت مرا در حقّ خويشاوندانم منظور داريد.»
سيوطى از ابن عباس روايت مى‏كند:
هنگامى كه اين آيه بر پيامبر صلى الله عليه وآله نازل شد، صحابه عرض كردند: اى رسول خدا! خويشاوندان تو كيانند كه مودّت آنان بر ما واجب است؟
حضرت‏ صلى الله عليه وآله فرمود: «على و فاطمه و دو فرزندان او».(28)
امام صادق‏ عليه السلام به ابى‏جعفر احول فرمود:
«اهل بصره در اين آيه چه مى‏گويند: « قُلْ لا أَسأَلُكُمْ عَلَيهِ أَجراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُربى‏»؟». عرض كرد: فدايت گردم، آنان مى‏گويند: اين آيه در شأن خويشاوندان رسول خدا صلى الله عليه وآله است. حضرت فرمود:
«دروغ مى‏گويند تنها در حق ما اهل بيت على و فاطمه و حسن و حسين اصحاب كسا نازل شده است».(29)

4- « في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ»؛(30) «در خانه‏هايى كه خداوند اذن داده تا بلند مرتبه گردد و در آن‏ها نام خداوند برده شود.»
انس بن مالك و بريده نقل كرده‏اند:
هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه وآله آيه « في‏ بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ ...»؛ را قرائت كرد، شخصى بلند شد و عرض كرد: اى رسول خدا! اينان كدامين خانه‏اند؟
فرمود: خانه‏ هاى انبيا.
ابوبكر جلو آمد و گفت: اى رسول خدا! آيا خانه علىّ و فاطمه‏ عليهما السلام از اين قبيل خانه‏ ها است؟ حضرت فرمود: آرى، بلكه از بهترين آن‏ها است.(31)

5- « قل تعالوا ندع ابناءنا و ابناءكم و نسائنا و نسائكم و انفسنا و انفسكم ...»؛(32)
از ابوسعيد روايت شده است:
هنگامى كه اين آيه نازل شد رسول خدا على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام را نزد خود فراخواند و عرض كرد: خداوندا اينان اهل بيت من مى‏باشند.

6- « فتلقى آدم من ربه كلمات فتاب عليه انه هو التواب الرحيم»؛(33)
از ابن عباس روايت است كه از پيامبر درباره كلماتى آدم از پروردگارش دريافت نمود و خداوند توبه او را پذيرفت ، پرسيدم . فرمود:
از خداوند به حق محمد و على و فاطمه وحسن و حسين درخواست كرد كه توبه او را بپذيرد ، خداوند هم پذيرفت(34)
7- «وَيُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلَى‏ حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً* إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَآءً وَلَا شُكُوراً »(35)؛
«و غذاى (خود) را با اينكه به آن علاقه (و نياز) دارند، به «مسكين» و «يتيم» و «اسير» مى‏دهند! (و مى‏گويند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام مى‏كنيم، و هيچ پاداش و سپاسى از شما نمى‏خواهيم».
شأن نزول آيه‏ ابن عباس مى‏گويد :
«حسن و حسين ‏ عليهما السلام مريض شدند و رسول خدا  صلى الله عليه وآله با جماعتى به عيادتشان آمدند، آنان گفتند: اى ابالحسن! اگر مى‏توانى بر دو فرزندت نذر كن. حضرت على و فاطمه‏  عليهما السلام و فضّه - كنيزشان - نذر كردند كه اگر دو فرزندشان خوب شوند سه روز روزه بگيرند. آن دو بهبود يافتند ولى در خانه چيزى نداشتند. حضرت على‏  عليه السلام سه پيمانه جو قرض كرد و فاطمه‏ عليها السلام يك پيمانه آن را آرد نمود و از آن پنج قرص نان به تعدادشان پخت. آنان نان‏ها را در برابر خود گذاشتند تا افطار نمايند كه سائلى در برابرشان قرار گرفت و گفت: درود بر شما اهل بيت محمّد  صلى الله عليه وآله ، مسكينى از مساكين مسلمانان هستم! مرا طعام دهيد خداوند شما را از طعام بهشتى طعام دهد. آنان همگى (غذاى خود را ) ايثار كرده و شب را به صبح نمودند بدون آن كه چيزى به جز آب خورده باشند و روز را دوباره روزه گرفتند. عصر كه شد نان‏ها را در برابر خود گذاشتند كه يتيمى بر آنان وارد شد و همگى ايثار كرده و نان‏هاى خودشان را به او دادند، و در روز سوم اسيرى آمد و آنان اين كار را تكرار كردند. چون صبح شد على‏  عليه السلام  دست حسن و حسين‏  عليهما السلام را گرفت و نزد رسول خدا  صلى الله عليه وآله آورد، و چون حضرت نگاهش به آنان افتاد - در حالى كه از شدت گرسنگى به خود مى‏لرزيدند - فرمود: چه بسيار مرا ناراحت مى‏كند اين حالتى را كه از شما مشاهده مى‏كنم. حضرت برخواست و با آنان حركت كرد. فاطمه‏  عليها السلام را در محرابش مشاهده كرد كه كمرش بر شكمش چسبيده و چشمانش تيره و تار شده است، از اين حالت ناخرسند شد. جبرئيل بر حضرت نازل شد و فرمود: بگير اين را اى محمّد! خداوند تو را در حق اهل بيتت تهنيت گفته. آن گاه سوره - هل اتى - را بر پيامبر  صلى الله عليه وآله قرائت فرمود»(36).
اين شأن نزول براى آيه را بسيارى از علماى اهل سنت نيز نقل كرده‏اند(37).
-----------------------------------------------
23) انوار التنزيل و اسرار التاويل مخطوط ص 1156.
24) تفسير كبير ج 30  ، تفسير سوره كوثر.
25) مستدرك حاكم، ج 3، ص 158، ح 4705؛ السنن الكبرى، ج 7، ص 63.
26) تاريخ طبرى، ج 11، ص 589؛ تاريخ دمشق، ابن عساكر، ج 42، ص 137.
27) سوره شورى، آيه 23.
28) در المنثور، ج 6، ص 7؛ مستدرك حاكم، ج 3، ص 172؛ مجمع الزوائد، ج 9، ص 168؛ كشاف، ج 4، ص‏219.
29) كافى، ج 8، ص 79، ح 66؛ قرب الاسناد، ص 128.
30) سوره نور، آيه 36.
31) درّ المنثور، ج 6، ص 203؛ روح المعانى، ج 18، ص 174.
32) سوره حمد، آيه 6.
33) سوره بقره، آيه 37.
34) ذخائر العقبى 24- 25 به نقل از فاطمه زهرا عليها السلام شادمانى دل پيامبر.
35) انسان، آيات 8 و 9.
36) الغدير، ج 3، ص 161.
37) جهت اطلاع بر اسامى و توضيح بيشتر به كتاب «فضائل فاطمه زهرا  عليها السلام / آقاى رضوانى ، مراجعه شود.