و آن عقبه اى است بسيار دشوار كه تصورش دنيا را بر انسان تنگ مى كند.
قال اميرالمؤ منين (ع): يا عباد الله ما بعد الموت لمن لا يغفر له اشد من الموت القبر فاحذروا ضيقه و ضنكه و ظلمته و غربته ؛ ان القبر يقول كل يوم انا بيت الوحشة انا بيت الدود، و القبر روضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النار - الى ان قال - و ان معيشة الضنك التى حذر الله منها عدوه عذاب القبر؛ انه يسلط على الكافر فى قبره تسعة و تسعين تنينا فينهشن لحمه و يكسرن عظمه يترددن عليه كذلك الى يوم يبعث ؛ لو ان تنينا منها نفخ فى الارض لم تنبت زرعا. يا عباد الله ان انفسكم الضعيفة و اجسادكم الناعمة الرقيقة التى يكفيها اليسير تضعف عن هذا.(9)
و روايت شده است كه حضرت صادق (ع) در آخر شب كه از خواب بر مى خاست صدا را بلند مى نمود به حدى كه اهل خانه بشنوند و مى گفت : اللهم اعنى على هول المطلع و وسع على ضيق المضجع و ارزقنى خير ما قبل الموت و ارزقنى خير ما بعد الموت .
و از دعاهاى آن حضرت است : اللهم بارك لى فى الموت ، اللهم اعنى على سكرات الموت ، اللهم اعنى على غم القبر، اللهم اعنى على ضيق القبر، اللهم اعنى على ظلمة القبر اللهم اعنى على وحشة القبر، اللهم زوجنى من الحور العين .
بدان كه عمده عذاب قبر از بى توجهى به نجاسات و نمامى و سخن چينى و غيبت و دور شدن مرد از خانواده خود است . و از روايت سعد معاذ استفاده مى شود كه بدخلقى مرد با خانواده خود و درشت گوئى با آنها، سبب فشار قبر مى شود.
و در روايتى از حضرت صادق (ع) مرويست كه هيچ مؤ منى نيست مگر آنكه از براى او فشار قبر است . و در روايت ديگر است كه از كفاره آن ، نعمتى است كه آن مؤ من تضييع كرده .
و شيخ صدوق (رحمة الله عليه ) از حضرت صادق (ع) روايت كرده كه مردى از علماى يهود را در قبرش نشاندند و گفتند: ما صد تازيانه به تو مى زنيم ، گفت : من طاقت ندارم . پس كم كردند تا رساندند به يكى و گفتند چاره اى از يك تازيانه نيست . گفت : به چه سبب مرا مى زنيد؟ گفتند به سبب آنكه روزى نماز را بدون وضوء خواندى و بر ناتوانى گذشتى و او را يارى نكردى پس او را يك تازيانه از عذاب الهى زدند كه قبرش پر از آتش شد.
و نيز از آن حضرت روايت كرده كه هر مؤ منى كه برادر مؤ منش از او چيزى بخواهد و او توانايى داشته باشد كه خواسته او را بر آورد ولى چنين نكند خداوند در قبر مار بزرگى را بر او مسلط مى كند تا هميشه انگشتان او را بگزد و در روايت ديگر است كه تا روز قيامت انگشتان او را بگزد.
چيزهايى كه باعث نجات از فشار قبر است :
و اما چيزهايى كه سبب نجات از فشار قبر و عذاب آن است بسيار است و ما در اينجا به چند مورد اكتفا مى كنيم .
اول : از حضرت اميرالمؤ منين (ع) روايت شده كه هر كه در هر جمعه سوره نساء بخواند از فشار قبر ايمن مى شود.
دوم : روايت شده كه هر كه به خواندن سوره زخرف ادامه دهد حق تعالى او را در قبرش از جانوران زمين و از فشار قبر ايمن گرداند.
سوم : از حضرت صادق (ع) منقول است كه هر كه بميرد ما بين زوال روز پنج شنبه تا زوال روز جمعه حق تعالى او را از فشار قبر پناه دهد.
چهارم : از حضرت امام رضا (ع) منقول است كه فرمود بر شما باد به نماز شب ، نيست بنده اى كه آخر شب برخيزد و بجا آورد هشت ركعت نماز شب و دو ركعت نماز شفع و يك ركعت وتر و در قنوت وتر هفتاد مرتبه استغفار كند تا آنكه او را از عذاب جهنم و قبر پناه داده شود و عمرش ‍ طولانى و زندگيش وسيع گردد.
پنجم : از حضرت رسول صلى الله عليه و آله مرويست : هر كه (الهيكم التكاثر) را در وقت خواب بخواند، از عذاب قبر نگه داشته شود.
ششم : آنكه در هر روزى ده مرتبه ((اعددت لكل هول لا اله الا الله )) (تا آخر) بخواند، از عذاب قبر نگه داشته شود.
هفتم : آنكه در نجف اشرف دفن شود، زيرا از خواص تربت شريف آن است كه عذاب قبر و حساب منكر و نكير از كسى كه در آن مدفون شود ساقط مى شود.
هشتم : از چيزهايى كه نافعست براى رفع عذاب قبر، گذاشتن جريدتين يعنى دو چوب تر است با ميت . و روايت شده كه عذاب از ميت مادامى كه آن چوب تَر است برطرف مى شود. و نيز روايت شده كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله بر قبرى گذشتند كه صاحب آن عذاب مى شد. پس  حضرت طلبيدند جريده يعنى شاخ درختى كه برگش را كنده بودند دو نصف كرد، نصفى را زير سر ميت گذاشت و نصف ديگر را زير پاهاى او. و نيز آب پاشيدن بر قبر سودمند است زيرا مادامى كه ترى در خاك قبر باشد عذاب از صاحب آن برداشته مى شود.
نهم : آنكه روز اول رجب ده ركعت نماز بخواند در هر ركعت يك مرتبه حمد و سه مرتبه توحيد تا از فتنه قبر و عذاب روز قيامت محفوظ بماند. و در شب اول ماه رجب بعد از نماز مغرب ، بيست ركعت با حمد و توحيد خواندن براى رفع عذاب قبر نافع است .
دهم : آنكه چهار روز از ماه رجب روزه بگيرد، و همچنين است روزه گرفتن دوازده روز از شعبان .
يازدهم : از چيزهائى كه سبب نجات از عذاب قبر است خواندن سوره (تبارك الملك ) است بالاى قبر ميت ؛ چنانكه قطب راوندى از ابن عباس ‍ نقل كرده كه مردى خيمه اى روبروى قبرى بر پا كرد و ندانست كه آن ، قبر است ؛ پس خواند سوره (تبارك الذى بيده الملك ) را. آنگاه شنيد صيحه زننده اى كه گفت : اين سوره نجات بخش است . پس اين مطلب را به حضرت رسول صلى الله عليه و آله عرض كرد. آن حضرت فرمود: آن سوره نجات دهنده از عذاب قبر است . و شيخ كلينى از حضرت امام محمد باقر (ع) روايت كرده كه فرمود: سوره ملك مانعه است ، يعنى از عذاب قبر منع مى كند.
دوازدهم : از دعوات راوندى نقل شده كه حضرت رسول خدا فرمود: هر كس نزد قبر ميتى كه دفن شده بايستد و سه مرتبه بگويد: اللهم انى اساءلك بحق محمد و آل محمد ان لا تعذب هذا الميت خداوند تا روز دميدن در صور عذاب از ميت را بر مى دارد.
سيزدهم : شيخ طوسى در ((مصباح المتهجد)) از حضرت رسول صلى الله عليه و آله روايت كرده كه هر كه در شب جمعه دو ركعت نماز بخواند و در هر ركعت حمد و پانزده مرتبه ((اذا زلزلت )) را بخواند حق تعالى او را از عذاب قبر و از هولهاى روز قيامت ايمن بدارد.
چهاردهم : و نيز از براى رفع عذاب قبر خواندن سى ركعت نماز در شب نيمه رجب نافع است كه در هر ركعت حمد يك مرتبه و توحيد ده مرتبه ، بخواند و همچنين است در شب شانزدهم و شب هفدهم رجب ، و نيز آنكه در شب اول شعبان صد حمد و توحيد و صد ركعت نماز بخواند و چون از نماز فارغ شود پنجاه مرتبه توحيد را بخواند و آنكه در شب بيست و چهارم شعبان دو ركعت نماز بخواند و در هر ركعت حمد يك مرتبه ((اذا جاء نصر الله )) ده مرتبه بخواند، و براى روز نيمه رجب پنجاه ركعت به حمد و توحيد و فلق و ناس وارد است كه براى رفع عذاب قبر نيز نافع است مانند صد ركعت نماز شب عاشورا.

__________________________________________________
9- اى بندگان خدا بعد از مرگ براى كسى كه آمرزيده نشود شديدتر از مرگ قبر است از تنگى و تاريكى و غربت آن ، بر حذر باشيد همانا قبر در هر روز مى گويد: من خانه غربتم ، من خانه وحشتم ، من خانه كرم هستم . قبر يا باغى از باغ هاى بهشت و يا گودالى از گودالهيا آتش است - تا آنجا كه فرمود: - همانا زندگى و معيشت سخت كه خدا دشمن خود را از آن ترسانده عذاب قبر است همانا در قبر 99 مار بزرگ بر كافر مسلط مى شوند، گوشت او را به نيش مى كشند و استخوانش را مى شكنند و تا روز رستاخيز همچنان اين كار ادامه دارد. اگر يكى از آن مارها در زمين بدمد زراعتى نرويد. اى بندگان خدا، نفس هاى ضعيف و بدن هاى نرم و نازك شما كه كمى از اينها برايش كافى است از اين (عذاب ) ضعيف و ناتوان است .