خانواده

دو معنی در اصطلاح برای ادب بیان داشته اند و در اذهان عامه نیز از این واژه دو برداشت به ذهن خطور می کند، یکی داشتن خوی خوش و پسندیده؛ دوم، مجازات و تنبیه.
منظور ما در اینجا معنی اول است، یعنی آموختن روش و اخلاق و خصلت های نیک و پسندیده به فرزندان و انتقال فرهنگ و آداب و رسوم ملل و مذهبی به آنها. در میان ملل یک سلسله آداب و رسوم و فرهنگ رفتاری که در خور سنت های خودشان است وجود دارد که به آنها به دیده ی احترام می نگرند و هر فردی که آن آداب و رسوم را نادیده بگیرد و از آنها تخطی کند، به او به دیده ی نفرت می نگرند و او را فاقد آداب و تربیت تلقی می کنند. در یک کلام هر کس از محدوده ی انسانی و قانونی خویش تجاوز کند و به حریم دیگران و اجتماع وقعی ننهد، او را سرزنش می کنند. در اسلام، مصادیق داشتن ادب و تربیت فراوان است. به عنوان مثال بی احترامی به پدر و مادر و بی احترامی به دیگران و نادیده گرفتن حقوق آنها بی ادبی است.
امروز که شبکه ی ارتباطات گسترش یافته و از طریق اینترنت راه ارتباط با ملت های دیگر به سهولت امکان پذیر شده است و بیشتر احساس درآمیختن با آنها مشاهده می شود و انسان ناگزیر است که با آنها برخورد کند و ارتباط داشته باشد، لازم است با فرهنگ آنها آشنا گردد و با دیده ی احترام به آنها بنگرد و این را آیین اسلام به ما سفارش کرده است که با آنها با رفتار خوب و پسندیده برخورد کنیم. مسلمانان نیز باید در چهارچوب مذهب و محدوده ی شریعت خود قدم بردارند و رفتار و کردار خود را با آن وفق دهد و آنچه که در مذهب ادب پنداشته شده است فراگیرد و همان را به فرزندان خویش انتقال دهد و از وظایف بارز و مهم والدین توجه به این امر مهم و یاد دادن آن به فرزندان است.
امام علی(ع) فرمود:
خَیرُ ما وَرِّثَ الاَباءُ الاَبْناءَ الاَدبُ؛(62)بهترین چیزی که پدران برای فرزندان به ارث می گذراند، ادب است.
امام باقر(ع) فرمود:
نَظَرَ أَبی إِلی رَجُلٍ وَ  مَعَهُ إبْنُهُ یمْشی وَ الاِبْنُ مَتِّکئٌ عَلی ذِراعِ الابِ، قالَ: فَما کلَّمَهُ أَبی مَقْتاً لَهُ حَتّی فارَقَ الدُّنْیا؛(63)پدرم مردی را دید که به همراه پسرش راه می رفتند و پسر به بازوی پدر تکیه داده بود، گوید: تا پدرم زنده بود با آن مرد سخن نگفت.
امام علی(ع) فرمود:
مَنْ قَلَّ أَدَبُهُ کثُرَتْ مَساوِیةُ؛(64)هرکس ادبش اندک باشد، زشت کاری هایش بیشتر می شود.
امام صادق(ع) فرمود:
رَحِمَ اللهُ والِداً أَعانَ وَلَدَهُ عَلی بِرِّهِ؛(65)خداوند رحمت کند کسی را که در کار نیک فرزندش اقدام کند.
مسائل و موارد ادب در منابع اسلامی و در کتب اخلاقی و تربیتی فراوان بیان شده است باید برای به دست آوردن آنها به مجالس وعظ و کتب مربوط مراجعه کرد. انسان مسلمان باید مؤدب باشد که غفلت موجب پشیمانی و ندامت می گردد.
(62). غررالحکم، ص 393.(63). مجموعه ی ورام، ج 2، ص 208.(64). غررالحکم، ج 7، ص 89.(65). مجموعه ی ورام، ج 2، ص 369.