از زمان خلقت آدم ابوالبشر تاكنون همواره دو جريان حقّ و باطل به موازات هم پيشرفته و كره خاك هيچگاه از مصاف اين دو جريان خالى نبوده است. پيروان هر يك از حق مداران گذشته، همواره بسترسازان حق گرايان آينده بودهاند و حق گرايان آينده تداوم بخشان راه حقپرستان گذشته. وضعيت باطل پيشه گان و دورافتادگان از صراط مستقيم نيز بر همين منوال بوده است.
در اين ميان ارتباط حجت هاى الهى در تداومبخشيدن به مسير صحيح هدايت و سعادت بشر بسيار عميقتر و محكمتر بوده است؛ چرا كه هر نبىّ و ولىّ الهى با در نظر گرفتن شرايط عصرى كه در آن به سر مىبرد راه انبيا و اولياى الهى پيش از خود را تداوم مى بخشد. به عبارت ديگر همه انبيا و اولياى الهى چراغ هاى نورانى هدايتند؛ منتهى هر كدام متناسب با شرايط زمانى و مكانى خود به نور افشانى مىپردازند.
در فرهنگ اسلامى ائمه اطهار (ع) به عنوان جانشينان پيامبر اسلام (ص) همگى نور واحدند و هدف مشتركى را دنبال مىكنند. وجود هر يك از آنان همانند يك مشعل روشن يا عَلَم سرافراز، مسير صحيح و كامل هدايت را به بندگان خدا نشان مىدهند و آنان را از گرفتار شدن به ضلالت و گمراهى باز مىدارند. با اين همه ارتباط و پيوستگى بعضى از آنها با همديگر از ويژگى و خصوصيتى برخوردار است كه از بررسى اين گونه از پيوندها مىتوان با مراحل گوناگون چگونگى تداوم مبارزه حقّ و باطل و سرنوشت نهايى اين مبارزات و همينطور با بخشى از ريزهكاريهاى دقيق سنتهاى الهى و روند تحقق نهايى اهداف حياتبخش انبيا و اولياى الهى آشنا شد.
بدون ترديد پيوستگى و ارتباط امام حسين (ع) با آخرين حجت الهى حضرت بقيةاللّه(ع) بسيار بارز و در خور تعمّق است؛ چرا كه با بررسى ابعاد مختلف پيوند اين دو حجّت الهى به خوبى چگونگى فراهم شدن بستر حاكميّت احكام و ارزشهاى الهى در سرتاسر عالم مشخص مىشود. اين نوشته در پى آن است كه برخى از پيوستگي هاى حضرت سيدالشهداء(ع) با موعود بزرگ جهانى حضرت مهدى (ع) را روشن سازد.
الف) امام مهدى (ع) از تبار امام حسين(ع)
در مجموعه روايات منقول از پيامبراكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) بارها تصريح شده است كه منجى عالم بشريت حضرت مهدى(ع) از نسل امام حسين(ع) است. از جمله روايت شده است كه پيامبراكرم(ص) در يكى از روزهاى آخر عمر مباركشان در حالى كه دستشان را به شانه امام حسين(ع) گذاشته بودند خطاب به دختر بزرگوارشان حضرت زهرا(ع) فرمودند:
مهدى اين امت از نسل اين فرزندم است. دنيا به پايان نخواهد رسيد مگر اينكه مردى از اولاد حسين(ع) قيام كرده جهان را باعدل و داد پر سازد...1
ايشان در جاى ديگر در ضمن معرفى ائمه اطهار(ع) مىفرمايند:
امامان بعد از من دوازده نفرند كه نُه نفر از آنها از تبار فرزندم حسين(ع) است كه نهمين نفرشان قائم است اين دوازده تن اهل بيت و عترت من هستند. گوشت آنها گوشت من و خون آنها از خون من است.2
امير مؤمنان علىبنابىطالب(ع) روزى به حضرت اباعبداللّه(ع) فرمودند:
نهمين فرزند تو اى حسين، قائم آلمحمّد(ص) است او دين خدا را آشكار ساخته وعدالت را در سرتاسر زمين حاكميّت خواهد بخشيد...3
در اين باره خود امام حسين(ع) نيز مىفرمايند:
نهمين فرزند من، قائم به حقّ است خداوند به وسيله او زمين مرده را دوباره زنده خواهد ساخت و دين را حاكميّت خواهد بخشيد. او حق را برخلاف ميل مشركان و دشمنان احقاق خواهد كرد.4
ب) تحقق اهداف عاشورا با قيام مهدى (ع)
امام حسين(ع) با هدف زنده ساختن احكام قرآن و سنّت پيامبر اكرم (ص) و از بين بردن بدعتهايى كه در نتيجه حاكميت بنى اميّه در دين ايجاد شده بود قيام كردند و در طول مسير مدينه تا كربلا ضمن اشاره به انگيزه قيام شان فرمودند:
من به منظور ايجاد اصلاح در امّت جدم رسول خدا (ص) قيام كردهام مىخواهم امر به معروف و نهى از منكر كنم و به همان سيره و شيوه مرسوم جدّم پيامبراكرم(ص) و پدرم على بن ابى طالب(ع) عمل مىكنم.5
آن حضرت در نامه اى به بزرگان قبايل بصره تصريح مىكنند:
من شما را به كتاب خدا و سنّت پيامبرش دعوت مىكنم. در شرايطى كه اكنون ما زندگى مىكنيم سنت رسول خدا(ص) از بين رفته و به جاى آن بدعت و احكام و ارزش هاى غير اسلامى نشسته است مرا بپذيريد و به يارى من برخيزيد. شما را به راه ارشاد و رستگارى هدايت خواهم كرد.6
از مجموعه اين گونه ازسخنان امام حسين (ع) اهداف والاى نهضت عاشورا بهخوبى روشن مىشود كه احياى قرآن، احياى سنت نبوى و سيره علوى، از بين بردن كجرويها، حاكم ساختن حق، حاكميّت بخشيدن به حقپرستان، از بين بردن سلطه استبدادى حكومت ستمگران، تأمين قسط و عدل در عرصههاى اجتماعى و اقتصادى و... از جمله آنهاست.
از طرف ديگر وقتى اهداف قيام منجى عالم بشريت و ويژگي هاى حكومت جهانى آن حضرت را مورد بررسى قرار مىدهيم همين اهداف و انگيزه ها حتى با تعابير مشابه با تعابير بهكار رفته در مورد نهضت حسينى قابل مشاهده است.
حضرت على بن ابيطالب(ع) در توصيف سيره حكومتى امام مهدى(ع) مىفرمايند:
هنگامى كه ديگران هواى نفس را بر هدايت مقدم بدارند او [مهدى موعود (ع)] اميال نفسانى را به هدايت بر مىگرداند و در شرايطى كه ديگران قرآن را با رأى خود تفسير و تأويل خواهند كرد او آراء و عقايد را به قرآن باز مىگرداند. او به مردم نشان خواهد داد كه چگونه مى توان به سيره نيكوى عدالت رفتار كرد و او تعاليم فراموش شده قرآن و سيره نبوى را زنده خواهد ساخت.7
امام باقر(ع) در روايتى مىفرمايند:
قائم آل محمّد(ص) مردم را به سوى كتاب خدا، سنّت پيامبر(ص) و ولايت على بن ابى طالب (ع) و بيزارى از دشمنان آنان دعوت خواهد كرد.8
امام صادق (ع) مى فرمايند:
حضرت مهدى(ع) تمام بدعت هاى ايجاد شده در دين را در سرتاسر جهان از بين خواهد برد و در مقابل، تكتك سنتهاى نبوى را به اجرا در خواهد آورد.9
آن حضرت در جاى ديگر ضمن تصريح به اين حقيقت كه امام مهدى(ع) بر طبق سيره و روش رسول اكرم(ص) عمل خواهد كرد؛ درباره اصلاحات انجام شده توسط آن حضرت چنين مىفرمايد:
قائم آل محمّد(ص) به همان شيوهاى كه پيامبر اكرم(ص) رفتار مىكردند رفتار خواهد كرد آنچه از نشانه و ارزشها و شيوههاى جاهليت كه باقى ماندهاند از ميان برمىدارد و پس از ريشه كن كردن بدعتها احكام اسلام را از نو حاكميّت مىبخشد.10
امام صادق(ع) در زمينه نوع قضاوت و داورى و برخورد آن حضرت با ظلم و ستم نيز مىفرمايند:
چون قائم ما قيام كنند در بين مردم به عدالت داورى خواهند كرد و در زمان او بساط ستم و بيداد از روى زمين جمع خواهد شد و راهها امن شده... و هر صاحب حقّى به حقّ خود دست خواهد يافت و احكام و ارزشهاى حياتبخش دينى در سرتاسر جامعه حاكميّت پيدا خواهد كرد.11
نتيجه آن كه علاوه بر مشترك بودن اهداف نهضت عاشورا با قيام امام مهدى(ع) در زمان حكومت جهانى حضرت ولى عصر (ع) بذرها و نهال هاى غرس شده در جريان قيام كربلا به بار خواهد نشست و به بركت آن، جهان پر از عدل و داد خواهد شد و تمام اهداف انبياى الهى از آدم تا خاتم تحقق خواهد يافت و بشر طعم واقعى صلح و امنيّت و سعادت را خواهد چشيد.
ج) امام مهدى(ع) منتقم خون امام حسين(ع)
يكى از القاب حضرت مهدى(ع) منتقم است. در توضيح علّت برگزيده شدن اين لقب بر آن حضرت مطالب زيادى در سخنان اهل بيت(ع) وارد شده است. از جمله در روايتى كه از امام محمّدباقر(ع) نقل شده، وقتى از آن حضرت سؤال مىكنند كه چرا فقط به آخرين حجّت الهى قائم گفته مىشود؟ آن حضرت در پاسخ مىفرمايند:
چون در آن ساعتى كه دشمنان، جدّم امام حسين(ع) را به قتل رساندند فرشتگان با ناراحتى در حالى كه ناله سرداده بودند عرض كردند پروردگارا! آيا از كسانى كه برگزيده و فرزند برگزيده تو را ناجوانمردانه شهيد كردند در مىگذرى؟ در جواب آنها خداوند به آنان وحى فرستاد كه: اى فرشتگان من! سوگند به عزّت و جلالم از آنان انتقام خواهم گرفت هرچند بعد از مدّت زمان زيادى. آن گاه خداوند متعال نور و شبح فرزندان امام حسين(ع) را به آنان نشان داد و پس از اشاره به يكى از آنان كه در حال قيام بود فرمود: با اين قائم از دشمنان حسين(ع) انتقام خواهم گرفت.12
در تفسير آيه «وَمَنْ قُتِلَ مظلوماً فقد جَعَلْنا لِوَليّه سلطاناً...؛ هر كس مظلومانه كشته شود ما براى ولى او تسلطى بر ظالم قرار مىدهيم»...13 از امام صادق (ع) روايت شده است كه:
مراد از مظلوم در اين آيه، حضرت امام حسين(ع) است كه مظلوم كشته شد و منظور «جَعَلنا لِوَليِّه سلطانا» امام مهدى(ع) است14
امام باقر(ع) نيز تصريح مىكنند:
ما اولياى دم امام حسين(ع) هستيم. هنگامى كه قائم ماقيام كنند پىگيرى خون امام حسين(ع) خواهد كرد.15
در دعاى ندبه نيز به اين حقيقت با اين تعبير تصريح شده است:
أينَ الطالِبُ بِدَمِ المَقتولِ بِكَربَلا.
كجاست آن عزيزى كه پس از ظهورش خون شهيد مظلوم كربلا را از دشمنان باز پس خواهد گرفت...16
همچنين روايت شده است كه حضرت مهدى(ع) پس از ظهور بين ركن و مقام براى مردم خطبه خواهد خواند و در مهمترين قسمت خطبه به صورت مكرر با نهايت اندوه و تأثر شهادت مظلومانه امام حسين(ع) را مورد اشاره قرار خواهد داد از جمله خواهد فرمود:
اى مردم جهان! منم امام قائم. منم شمشير انتقام الهى كه همه ستمگران را به سزاى اعمالشان خواهم رساند و حقّ مظلومان را از آنها پس خواهم گرفت. اى اهل عالم! جدّم حسين بن على(ع) را تشنه به شهادت رساندند و بدن مبارك او را عريان در روى خاكها رها كردند. دشمنان از روى كينه توزى جدم امام حسين(ع) را ناجوانمردانه كشتند...17
در حقيقت با اين گونه از عبارات نويد انتقام خون به ناحق ريخته امام حسين(ع) را به جهانيان خبر مىدهد...
و هم چنين به دلالت روايات فراوانى شعار ياران امام مهدى(ع) پس از ظهور اين جمله بسيار الهام بخش است:
يالثارات الحُسَين(ع)18.
اى بازخواست كنندگان خون امام حسين(ع).
اين جمله اشاره به اين معنا دارد كه هنگام انتقام خون پاك امام حسين(ع) فرارسيده است كسانى كه مىخواهند از دشمنان آن حضرت انتقام خون بهناحقّ ريخته حجّت الهى را بگيرند مهيا شوند.
د)امام مهدى(ع) هميشه به ياد امام حسين(ع)
از آنجا كه امام حسين(ع) با تمام وجود همه توانمنديها و سرمايههاى خود را ايثار كرد تا اسلام را از خطر اساسى برهاند؛ آخرين حجت الهى نيز تصريح دارند كه همواره به ياد ايثارگرى و فداكاريهاى آن حضرت هستند و شب و روز با يادآورى مصيبتهايى كه بر ايشان روا داشته شد خون گريه مىكنند.
در بخشى از زيارت «ناحيه مقدسه» در اين باره مىخوانيم:
...اگر روزگار وقت زندگى مرا از تو [اى امام حسين(ع) [به تأخير انداخت و يارى و نصرت تو در كربلا در روز عاشورا نصيب من نشد، اينك من هر آينه صبح و شام به ياد مصيبتهاى تو ندبه مىكنم و به جاى اشك بر تو خون گريه مىكنم...
بدون ترديد اين قبيل از تعابير نهايت محبّت و دلبستگى حضرت مهدى(ع) رابه سيّد الشهداء (ع) نشان مىدهد و ضرورت زنده نگه داشتن خاطره اباعبداللّه (ع) از جمله از طريق عزادارى براى آن حضرت را مورد تأكيد قرار داده و عمق فاجعه كربلا و جنايت بنى اميه به اسلام و انسانيت را افشا مىكند.
حتى اين به ياد امام حسين(ع) بودن در عملكرد ساير ائمه اطهار(ع) نيز به چشم مىخورد؛ يعنى آنها نيز در مواقع اشاره به فداكاريها و مظلوميت هاى امام حسين(ع) به گونه اى موضوع امام مهدى (ع) را مورد تأكيد قرار دادهاند به عنوان مثال در دعاى ندبه امام صادق(ع) ياد سيّد الشهداء (ع) به همراه امام مهدى(ع) گرامى داشته شده است. در حقيقت شكايت شهادت جانگداز حضرت امام حسين(ع) به ساحت مقدّس حضرت بقيةاللّه(ع) شده است ودرخواست مىشود كه به عنايت خداوند متعال هر چه زودتر زمينه ظهور فراهم شود بلكه هر چه زودتر مهدى موعود(ع) ظهور نموده انتقام خون آن حضرت را از دشمنان بگيرند...و حتى به پيروان اهل بيت(ع) توصيه مىشود كه در شب ميلاد امام عصر (عج) از زيارت امام حسين(ع) غافل نشوند.
البتّه اين موضوع به همين صورت در مورد امام حسين(ع) نيز مطرح است؛ يعنى حضرت اباعبداللّه حسين(ع) نيز همواره به ياد مهدى موعود بودهاند. در دعاى روز ولادت امام حسين (ع) از امام مهدى (ع) ياد مىشود و در روز عاشورا و در زيارت عاشورا نام و ياد مهدى(ع) تسلى بخش قلب سوزان شيفتگان اهل بيت(ع) است.
مجموعه اين برنامه هاى حساب شده، پيوند عاشورا و امام حسين(ع) را با قيام جهانى امام مهدى(ع) هر چه بيشتر روشن مىسازند.
گذشته از همه آنچه بيان شد، طبق روايات بسيارى كه از حضرات معصومين(ع) نقل شده است در بسيارى از مسائل جزئى نيز امام مهدى (ع) با امام حسين(ع) پيوستگي ها و ارتباطات قابل توجهى دارند كه از آن جمله است:
1. روز ظهور امام مهدى(ع) مقارن با روز عاشورا است. از امام باقر (ع) روايت شده است:
قائم آل محمّد(ص) در روز شنبه كه مصادف با روز عاشورا؛ يعنى همان روزى كه حضرت اباعبداللّه(ع) به شهادت رسيدند قيام خواهد كرد.19
2. از مجموعه روايات به خوبى روشن مىشود همانگونه كه امام حسين(ع) نهضت خود را از مكه آغاز كردند؛ يعنى پس از خارج شدن از مدينه به مكه آمدند و از كنار بيتاللّه قيام خود را به مردم خبر دادند و به سمت كوفه حركت كردند، حضرت مهدى (ع) نيز از كنار بيت اللّه جهانيان را به بيعت با خود فرا خواهد خواند و آن گاه حركتهاى اصلاحى را تداوم خواهد بخشيد و در نهايت مقرّ حكومتى خويش را در كوفه قرار خواهد داد.
3. حتى طنين صداى امام مهدى(ع) همان طنين صداى امام حسين(ع) است. پيام مهدى(ع) همان پيام امام حسين(ع) است كه فرياد مىزند:
اى مردم مگر نمىبينيد به حقّ عمل نمىشود و از باطل خوددارى نمىگردد... امربه معروف و نهى از منكر كنار گذاشته شده است و احكام الهى و سنن پيامبر (ص) آشكار هتك مىشود و...
اين پيام و هشدار در لحظه ظهور با همان صدا به مردم جهان اعلام خواهد شد كه امام حسين(ع) در روز عاشورا با همان لحن و آهنگ مردم را به تبعيت از حقّ و اعراض از بديها فرا خواندند:
إنّ صوت القائم يشبه بصوت الحسين(ع).
صداى [گيرا و دلنواز] قائم شبيه [طنين خوش[ صداى اباعبداللّه(ع) است.
4. برخى از ياران حسين(ع) پس از رجعت در ركاب امام مهدى(ع) به يارى آن حضرت خواهند پرداخت و حتى برخى از فرشتگانى كه جزء اصحاب امام حسين(ع) بودهاند در خدمت قائم آل محمّد(ص) خواهند بود و... .
«أللّهمّ نرغب إليك دولة كريمة تعزّبها الإسلام و أهله و تُذِّلُ بها النفاق و أهله...»
_______________________________________________________
1 .بحارالانوار، ج51، ص91.
2 .كشفالغمة، ج3، ص294.
3 .منتخبالاثر، ص467
4 .اعلامالورى، 384.
5 .بحارالانوار، ج45، ص6.
6 .حياةالإمامالحسين(ع)، ج2، ص264
7 .بحارالانوار، ج51، ص130.
8 .الزامالناصب، ص177.
9 .ينابيعالموّدة، ج3، ص62.
10.بحارالانوار، ج52، ص352.
11.همان، ص338.
12.دلائلالامامة، ص239.
13.سوره اسراء (17) آيه 33.
14.البرهان فى تفسير القرآن، ج4، ص559.
15.همان، ص560.
16.دعاى ندبه.
17.الزامالناصب، ج2، ص282.
18.النجمالثاقب، ص469.
19.بحارالانوار، ج52، ص 285.
