فرمانبرداري و نيکي به والدين
(اطاعت از پدر و مادر)
فضيلت و آداب آن

بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله وحده و الصلاة و السلام على من لا نبي بعده نبينا محمد وعلى آله و صحبه. أما بعد:
سپاس براي خداي يکتا درود و سلام بر خاتم پيغمبران حضرت محمد (صلى الله عليه وسلم)، آل و اصحاب او باد.
برادر مسلمان! بدان که همانا حق پدر و مادر «والدين» بسيار بزرگ و شأن و منزلت آنها در دين بسيار مورد توجه است. سپاسگزاري از آنان برابر است با سپاسگزاري و شکرگزاري خدا «عزوجل» و نيکي کردن به آنها نزد خدا از محبوبترين و بهترين کارهاست. هيچ احدي منکر فضل، بزرگي و منزلت والاي آنها در دلها نيست. چه بسيار عطوفت و رحم و رعايت ‌ها که فرزندان از پدران و مادرانشان بدست آورده ‌اند، شبهاي شب بيدار ماندند تا فرزندشان بخواب برود.
رنجها را بخاطر آسايش وي متحمل شدند، تلاشها نمودند تا وي خوشبخت و سعادتمند شود عمرشان را فدا نمودند تا زيبائي و طراوت عمر فرزند زنده بماند.
چه بسيار حقوقي که دارند و چه بسيار نيکي و احترام که برايشان لازم است!
نيکي و خدمت به پدر و مادر وظيفه ‌ايست که فرزندان خوش رفتار، فهميده و فرزانه آن را بعهده مي ‌گيرند. آنهائيکه راه فرمانبرداري و اطاعت، جوانمردي و مروت را مي‌ شناسند و براي بدست آوردن سعادت در دنيا و آخرت تلاش مي ‌نمايند فرزنداني که ارزش فرمان برداري و خدمت را مي ‌دانند و نزد آنان تربيتي که از والدين خود گرفته ‌اند مثمر ثمر واقع شده و «هماکنون دوران استفاده پدر و مادر از ثمره آن است»
برادر مسلمان! بدانکه فرمانبرداري و نيکي به پدر و مادر نزد خداوند از محبوبترين اعمال است. عبدالله ابن مسعود مي‌فرمايد از پيامبر سوال نمودم چه عملي محبوبتر و دوست داشتني تر است نزد خدا.
(قال عبدالله بن مسعود (رضي الله عنه): سألت النبي (صلى الله عليه وسلم): أي العمل أحب الله قال: الصلاة على وقتها. قال: ثم أي؟ قال: بر الوالدين. قال: ثم أي؟ قال: الجهاد في سبيل الله). (رواه البخاري ومسلم). عبدالله بن مسعود (رضي الله عنه) مي ‌فرمايد: از پيامبر (صلى الله عليه وسلم) سوال نمودم چه عملي نزد خدا محبوبتر و دوست داشتني ‌تر است. فرمود: نماز سر وقت. گفت: بعد از آن کدام عمل؟ فرمود: نيکي کردن و فرمانبرداري پدر و مادر. گفت: بعد از آن؟ فرمود: جهاد در راه خدا.
نيکي و فرمانبرداري پدر و مادر راهي است بسوي بهشت: قال رسول الله (صلى الله عليه وسلم): «رغم أنف ثم رغم أنف ثم رغم أنف. قيل: من يا رسول الله! قال: من أدرک أبويه عند الکبر أحديهما أو كليهما فلم يدخل الجنة». «رواه مسلم». رسول خدا فرمود: دماغش با حالت خواري بر خاک خورد «خاک برسرش» باز خاک بر سرش باز خاک برسرش. عرض کردند: چه کسي يا رسول الله!؟ فرمود: کسي که يکي از پدر و مادرش يا هر دوي آنها را در سن پيري درک کند و کاري نکند که به بهشت برود. «يعني آنچه لازم است در حق آنان نيکي و خدمتگذاري نکند و در اثر اين قصور بهشت را از دست بدهد».
و قال رسول الله (صلى الله عليه وسلم): «الوالد أوسط أبواب الجنة فإن شئت فأضع ذلک الباب أو احفظه». پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: پدر و مادر ميانه، بهترين و معتدلترين درهاي بهشت مي‌ باشند پس اگر مي ‌خواهي وارد آن شوي مراقب آن در باش. «به پدر و مادرت نيکي و از آنان نافرماني مکن» و يا آن در را «در اثر آزار و نافرماني آنان» از دست بده و ضايع گردان.
نيکي نسبت به پدر و مادر موجب زيادي عمر و فزوني و رونقي رزق و روزي مي ‌شود: قال رسول الله (صلى الله عليه وسلم): «مَن سَرَّهُ أَن يَمُدَّ لَه في عُمرِه وَيُزادَ في رِزقِهِ فَيَبَروالِدَيه وليَصِل رَحِمَهُ». (صحيح الترغيب 2488).
پيامبر اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: کسي که دوست دارد در دنيا عمرش طولاني و با برکت و رزق و روزي‌ اش افزون گردد «فزوني يابد» به پدر و مادر خويش نيکي کند و صله رحم «رفت و آمد فاميل نزديک» انجام دهد.
بخش اول :اداب و رفتار با پدر و مادر
و اينک آدابي چند درباره رفتار با پدر و مادر که رعايت آنها لازم و ضروري است تا شايد که اندکي از دَيْن خود را نسبت به آنان ادا کرده. و قسمتي از آنچه که خداوند نسبت به آنان بر ما واجب گردانيده بپاداريم تا که خدايمان را راضي، روحمان را شاد، زندگيمان را شيرين و کارهايمان را آسان نموده و خداوند عمرمان را پر برکت نمايد.
1- پيروي و فرمانبرداري از آنها و اجتناب و پرهيز از نافرماني آنان: بر مسلمان فرض و واجب است که از پدر و مادرش فرمانبرداري نموده و از نافرماني آنها بپرهيزد و اطاعت آنها را بجز شوهر که اطاعت و فرمانبرداري او مقدم بر اطاعت از پدر و مادر است بر اطاعت هر فرد ديگري مقدم دارد. ماداميکه بر معصيت و نافرماني خدا و رسولش دستور ندهند. «يعني اطاعت از والدين در معصيت خداوند جائز نيست. مثلاً چنانچه پدر و مادر به کفر و الحاد يا نافرماني خدا دستور دادند بر فرزند لازم است که به احسان و نيکي خود نسبت به آنان تداوم بخشد اما در معصيت و نافرماني از اوامر و دستورات خدا از آنان اطاعت ننمايد».
2- نيکي نمودن به آنها: هم بوسيله گفتار و هم بوسيله کردارد «به قول و عمل و به هر وسيله ممکن.
3- فروتني و تواضع: بوسيله فروتني و تواضع نسبت به آنها و انجام دادن کارهايشان «خم شدن براي کارهايشان».
4- دوري از داد زدن بر سر آنها: بوسيله کلام ملايم و آرام سخن گفتن با آنها مهرباني کردن به هنگام صحبت و گفتگو و پرهيز از هر نوع درشتي و فرياد زدن بر سر آنهاست.
5- گوش دادن به آنها: بوسيله رو کردن به آنها هنگام صحبت کردن آنها و ترک قطع نمودن حرفها و کشمکش با آنها و پرهيز از هر نوع تکذيب و يا رد نمودن حرفهايشان.
6- خشنود و شاد شدن بدستورات آنها: ترک اظهار اندوه و بستوه آمدن و دلتنگ شدن از دست آنها همانطور که خداوند مي‌فرمايد: ﴿فَلا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُمَا﴾. (الاسراء: 23). به آنها اف مگو و بر سرشان فرياد مزن.
يعني کلمه اف «واي و آه» را که علامت اظهار ناراحتي و بيانگر دلتنگي است بر سر زبان نياوريد تا ثابت شود که به دستورات آنها خوشحال و مسرور هستيد.
7- گشاده روئي در حق آنها: بوسيله روبرو شدن با آنان با فراخي و خوشرويي و دوري و پرهيز از اخم کردن و ترشرويي.
8- اظهار دوستي و محبت به آنها: بوسيله سلام کردن به آنها، دستبوسي و روبوسي آنان و جادادن به آنها در مجلس.
9- با ادب و احترام نشستن در مقابل آنها: بوسيله درست نشستن و پرهيز از هر چه که آنها فکر کنند اهانت و بي‌احترامي به آنها است. مانند دراز کشيدن پا خنده پر صدا بحضور آنان دراز کشيدن و برهنه شدن، اشتغال به منکرات نزد آنان و غير اينها که منافي ادب و احترام باشد.
10- پرهيز از منت گذاشتن و برخ کشيدن بخشش و يا خدمتي که نسبت به آنها انجام مي ‌دهيد: منت گذاردن، احساس و نيکي انسان را بهدر مي‌ دهد و از عيبهاي اخلاق است و زشتي آن هنگامي بيشتر مي ‌شود که در حق پدر و مادر باشد.
11- مقدم داشتن حق مادر «بر پدر بهنگام انتخاب يکي از آندو»: از مواردي که باز رعايت آن لازم است مقدم داشتن نيکي و فرمانبرداري در حق مادر بر فرمانبرداري و توجه به پدر است. و آن بخاطر حديث پيامبر است.
«لما جاء في حديث أبي هريرة (رضي الله عنه) قال: جاء رجل إلى النبي (صلى الله عليه وسلم) فقال: يا رسول الله! من أولي الناس بحسن صحبتي؟ قال: أمک. قال: ثم من؟ قال: أمک. قال: ثم من؟ قال: أمک. قال: ثم من؟ قال: أبوک». مردي نزد رسول خدا (صلى الله عليه وسلم) آمد و گفت: يا رسول الله! چه کسي شايسته‌ تر است که او را بعنوان هم صحبت و همدم برگزينم؟ پيامبر (صلى الله عليه وسلم) فرمود: مادرت. گفت: بعد از آن؟ فرمود: مادرت. گفت: بعد از آن. فرمود: مادرت گفت بعد از آن فرمود پدرت «تا سه بار فرمود مادرت و بعد فرمود پدرت».
12- عادت دادن فرزندان به نيکي کردن و فرمانبرداري: بطوريکه مرد خانه الگوي آنان شده و در حدّ امکان براي تقويت و تثبيت علاقه بين فرزندان خود و پدر و مادرش تلاش نمايد.
13- اجازه خواستن از آنها و کمک گرفتن از رأي و انديشه آنان: چه براي سفر با دوستان به صحرا يا در سفر خارج شهر براي تحصيل و غير آن يا براي خارج شدن از منزل و اقامت در بيرون آن، اگر چنانچه اجازه دادند که هيچي و الا در صورتيکه اجازه نداد بايد کوتاه آمد و آنچه را مي‌ واست انجام دهد ترک کند «که خير در آنست» بخصوص اگر تدبير و رأي آنان مستدل و يا از روي دانش و فهم باشد.
برادر مسلمان! بدانکه نافرماني و آزردن پدر و مادر: انکار و تکذيب نيکوئي و فضل، نمک نشناسي و دليل حماقت و ناداني و فرومايگي است.
بخش دوم : نشانه های نافرمانی از پدر و مادر
نافرماني و آزردن نشانه ‌هاي متعدد و بصورتهاي گوناگوني دارد. که بعضي از آنها بدين شرح است.
* گرياندن و اندوهگين نمودن آنان: داد زدن و درشتي نمودن با آنها، اظهار اندوه و دلتنگ شدن و بستوه آمدن از دستورات آنها، نگاه خشمگينانه به آنان اخم کردن بر رويشان، ترک همکاري و کمک به آنها، کم اهميت شمردن رأي آنان طعنه زدن و نکوهش آنان.
* باز از گونه ‌هاي نافرمانيست: بخيل بودن و خست و سختگيري از لحاظ نفقه و مخارج بر آنها، دوري گزيدن و ترک دوستي و نصيحت آنان، مقدم داشتن فرمانبرداري و اطاعت همسر و فرزندان بر اطاعت آنان.
* باز از گونه‌ هاي نافرماني و آزار آنها است: رها کردن و تنها گذاشتن آنان بهنگام نياز و پيري و بيزاري جستن از آنان، پرهيز از ياد کردن و نام بردن و نسبت دادن خود به آنها که اين از بزرگترين نافرمانيهاست.
* باز از گونه ‌هاي سر پيچي و نافرمانيست: دور شدن و جدايي و ترک آنان در دوران پيري، و عدم مراقبت بهنگام مريضي و فقير بودنشان، آرزوي نابودن شدن آنان و خلاصي يافتن از دستشان.
* باز از گونه ‌هاي نافرماني و آزار والدين است: دزدي از آنان، تجاوز به حريم شخصيت آنان بوسيله ضرب و شتم و يا منت گذاردن و برخ کشيدن چيزي که به آنها تقديم کرده‌ اي يا اشتغال به کارهاي زشت نزد آنان و يا روي گرداندن با حالت تنفر بهنگام سخن گفتن آنان. آنچه ذکر شد قسمتي از مظاهر و گونه‌‌ هاي نافرماني و آزار والدين است. پس چه دور است خير و نيکي از کسيکه پدر و مادرش را آزار دهد و چه عاقبت و کيفر بدي در انتظار اوست. شر و بدي چه زود به سراغش مي‌آيد و اين «عاقبت بد» امري است محسوس و قابل رؤيت که همه مردم مي‌ دانند و با چشم سر آن را ديده و داستانهاي متعددي را از مردماني که به سبب نافرماي و آزار والدين به کيفر اعمال خود رسيده و خوار و ذليل شده ‌اند شنيده ‌اند.
وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.

سايت : پرتوي اسلام

دوری از عصیان گری و شقاوت
 
از جمله آثاری که قرآن کریم به آن تصریح نموده ، این است که نیکی به والدین صفت جبار و عصیانگری را از انسان دور می کند و همچنین انسان دچار شقاوت نمی گردد .

قرآن کریم می فرماید :
« یَـیَحْیَی خُذِ الْکِتَـبَ بِقُوَّهٔ وَ ءَاتَیْنَـهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا * وَ حَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَ زَکَوهًٔ وَ کَانَ تَقِیًّا * وَ بَرَّا بِوَ الِدَیْهِ وَ لَمْ یَکُن جَبَّارًا عَصِیًّا »(۱)
« گفتیم ای یحیی کتاب آسمانی را به جدّ و جهد بگیر و به او در عهد کودکی نبوت بخشیدیم و از سوی خویش بر او رحمت آوردیم و پاکیزه اش داشتیم و او پرهیزگار بود و او را سفارش به نیکی به پدر و مادرش نمودیم و او جبار و عصیانگر نبود .»

و یا درباره حضرت عیسی(ع) فرموده که چنین گفت :
« وَ أَوْصَـنِی بِالصَّلَوهِٔ وَ الزَّکَوهِٔ مَا دُمْتُ حَیًّا * وَ بَرَّا بِوَ الِدَتِی وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیًّا » (۲)
« مرا مادام که زنده باشم به نماز و زکات سفارش فرموده است و نیز مرا در حق مادرم نیکوکار گرداند و مرا زورگوی سخت دل نگردانده است .»
 
طول عمر
همانطور که طول عمر ؛ اثر قطعی صله رحم شمرده می شود ، روایات اسلامی این اثر را مترتب بر نیکی به والدین ، به طور خاص نموده اند .
پیامبر اکرم(ص) فرمودند :
« مَن سَرَّه اَن یُمدّلَه فی عُمره ، و یُبسِط فی رِزقِه فَلیَصِل اَبَویه » « کسی که طولانی شدن عمر و توسعه رزق را دوست دارد ؛ به پدر و مادر خود نیکی کند .»

و نیز رسول خدا (ص) می فرماید :
« رأیتُ بالمنَام رَجُلاً من اُمّتی قَداتاهُ مَلَکَ المَوتِ لِقَبض روُحه فَجاءَ بِرُّه بوالدیه ، فَمَنَعه مِنُه »
« در خواب مردی از امتم را دیدیم که فرشته مرگ برای قبض روح او حاضر شده بود ، اما او با نیکی به والدین خود آن فرشته را از مأموریتش منع کرد .»

فراوانی روزی
همان طور که در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) در عنوان قبلی اشاره شد ؛ یکی از پیامدهای نیک ارتباط با والدین ، مسأله زیاد شدن رزق بود .
همچنین در روایت دیگری امام صادق(ع) می فرماید :
« هر کس نیکی به والدین نماید هرگز در زندگی به فقر مبتلا نخواهد شد .»

اجابت دعای والدین در حق فرزندان
در برخی روایات به اهمیت دعای والدین در حق فرزندان اشاره شده و از جمله آثار توجه و نیکی به آنها ، شمرده شده است .
امام صادق (ع) فرمود :
« ثلاثُ دعوات لا یَحجُبْنَ عَن الله تعالی : دُعاءُ الوالِدِ لِوَلَدِهِ اِذا بِرَّه و دعوتُه علیهِ اِذا عَقَّ دُعاءُ المَظلوم عَلی ظالمه » « خداوند دعای ۳ کس را رد نخواهد کرد : دعای پدر در حق فرزند در هنگام نیکی به او ، دعای پدر بر ضد فرزند (نفرین) هنگامی که مورد عاق او واقع شود و دعای مظلوم بر ظالم .»

و نزدیک به همین مضمون در روایت پیامبر اکرم (ص) متجلی است که حضرت می فرماید :
« از نفرین پدر دوری گزینید ، زیرا به هدف اجابت می رسد و از شمشیر ، تیزتر و برنده تر است .»
 
موجب نیکی فرزندان می شود
از جمله اثرهای وضعی نیکی به پدر و مادر این است که اگر کسی پدر و مادرش را احترام نمود ؛ آن احترام را از ناحیه فرزندانش خواهد دید .
فلسفه این امر روشن است . زیرا فرزندان انسان ، پدر و مادر خود را الگوی عملی خویش قرار می دهند . اگر آنها ببینند پدر و مادرشان نیکی به والدین را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و به آن اهتمام می ورزند ، او هم نسبت به آنان چنین خواهد کرد .

امام صادق(ص) فرمود : « بِرُّوا آباءَکُم یَبرُّکُم أبناءکم »
« به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند .»
 
در چهار سوره از قرآن كريم دستور به احسان به والدين بلافاصله بعد از مسئله توحيد قرار گرفته اين همرديف بودن دو مسئله بيانگر اين است كه قرآن تا چه حدّ براى والدين احترام قائل است:

الف) «لا تعبدون الا اللَّه و بالوالدين احسانا» بقره، 83
جز خداوند يگانه را پرستش نكنيد و به پدر و مادر نيكى كنيد .

ب ) «و اعبدوا اللَّه و لا تشركوا به شيئا و بالوالدين احساناً» نساء، 36
خدا را بپرستيد و هيچ چيز را همتاى او قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.

ج ) «الاّ تشركوا به شيئاً وبالوالدين احساناً» انعام، 151
اينكه چيزى را شريك خدا قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكى كنيد .

د ) «و قضى ربك الاّ تعبدوا الاّ اياه و بالوالدين احساناً اسراء، 23
و پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد .

مصادیق حقوق والدین در قرآن و روایات
در قرآن و روایات مصادیق و مواردی از حقوق پدر و مادر بر فرزندان را به صورت جزئی بیان کرده است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
الف. خوش سخنی
در آیه ای می فرماید:
"... چون یكی یا هر دو [پدر و مادر] به پیری رسند حتی به آنان "اُف" مگو و آنها را از خود مران بلكه بزرگوارانه با ایشان سخن بگوی".[1]
در روایتی نیز امام صادق (ع) می فرمایند:
اگر کمتر از "اف" عبارتی وجود داشت خداوند از آن نهی می فرمودند.[2]
ب. تواضع در مقابل آنها
در ادامه آیه بالا می فرماید:
"و بال های تواضع خویش را از روی رحمت و مهربانی در برابر پدر و مادر فرود آر".[3]
تعبیر استعاری "فرود آوردن بال رحمت" در این آیه بر حد اعلای تواضع در برابر والدین دلالت می‌كند.
ج. اطاعت از آنها
در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند:
"فرزند سه وظیفه در قبال پدر و مادر دارد؛ شکر گذاری آنها در همه حال، اطاعت آنها در آنچه امر و نهی می کنند در غیر معصیت الاهی و خیر خواهی آنها در آشکار و خفا".[4]
د. دعا برای آنها
در همان آیات به دعا کردن برای پدر و مادر امر می فرماید:
"... و بگو پروردگارا بر آنها [پدر و مادر] رحم کن همان طور که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند".[5]

علاوه بر اینها به موارد جزئی تری نیز اشاره شده است؛ مثل روایتی از امام موسی بن جعفر (ع) که فرمودند از پیامبر (ص) در بارۀ حق والد بر فرزند سؤال کردند ایشان جواب داد كه فرزند نباید والدین خود را به نام صدا بزند و در راه رفتن و نشستن بر آنها سبقت گیرد و موجب توهین دیگران به ایشان شود".[6] و در آیه ای نیز انفاق به والدین را مقدم بر هر انفاقی می کند و می فرماید: "از تو می‌پرسند كه چه انفاق كنند. بگو هر مالی كه می‌بخشید پس به والدین و نزدیكان و ... ببخشید".[7]

[1] اسراء، 23.
[2]کلینی، کافی، ج 2، ص 349.
[3] اسراء، 24.
[4]علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 75، ص 236، موسسة الوفاء، بیروت، لبنان، 1404 ق.
[5] اسراء، 24.
[6]کلینی، کافی، ج 2، ص158، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365 ش.
[7] بقره، 215.

ب) آثار اخروی
از جمله آثار و پیامدهایی که عمل به این ارزش الهی به دنبال دارد آثاری است که پس از عالم دنیا نصیب انسان می گردد که عبارتند از:
۱) آسان شدن مرگ
امام صادق(ع) فرمود: «کسی که دوست دارد خدای متعال سختی های مرگ را بر او آسان سازد، به خویشان و نزدیکان و پدر و مادرش نیکوکار باشد و اگر چنین کند خدای متعال سختی های مرگ را بر او آسان می کند»(۹)
۲) دریافت پاداش زیاد
امام صادق(ع) در این باره می فرماید: «ما یَمْنَع الرَّجل مِنکُم اَن یَبَّر والدیه حَییَّن اَو مَیِّتَین، یُصَلّی عنها و یتصدَّقُ عَنهما و یَحِجّ عنَهما فیکون الذی صنَع لَهُما و له مِثلُ ذلِکَ فَیزدُهُ اللّهُ عزّوجلّ بِبِرّه و صلاتِهِ خیراً کثیراً» چه چیز مانع شخص می شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده اند به آنها نیکی کند، به این صورت که به نیت آنها نماز بخواند، صدقه بدهد، حج به جا بیاورد و روزه بگیرد.
زیرا اگر چنین کند ثواب آن به پدر و مادرش می رسد و به خودش نیز همان مقدار ثواب داده می شود. همچنین خداوند بر کارهای نیک و نماز او خیر زیاد عطا می کند» در برخی از روایات به پاداش هایی اشاره شده است که به ازای نیکی به پدر و مادر عطا می شود به طور مثال در روایتی از ابن عباس از رسول اکرم(ص) آمده است: «هر فرزند نیکوکاری که از روی مهربانی به پدر و مادر نگاه کند در مقابل هر نگاه ثواب یک حج کامل مقبول به او داده می شود. سؤال کردند حتی اگر روزی صد مرتبه به آنها نگاه کند؟ حضرت فرمود: آری خداوند بزرگ تر و پاک تر است.» (۱۰)
۳) مغفرت حق
امام سجاد(ع) فرمود: «مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید و گفت: ای رسول خدا؛ من هیچ کار زشتی نمانده که انجام نداده باشم آیا می توانم توبه کنم؟ رسول خدا فرمود: آیا هیچ یک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم، حضرت فرمود: برو به او نیکی کن تا آمرزیده شوی. وقتی او راه افتاد پیامبر(ص) فرمود: ای کاش مادرش زنده بود «یعنی اگر مادرش زنده بود و به او نیکی می کرد زودتر آمرزیده می شد».(۱۱)
و در روایت دیگری نیز رسول خدا(ص) می فرماید: رضایت خدا با رضایت والدین است «رِضَی الله مَع رِضَی الوالدَین»(۱۲)
و در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که فرمود: «از طرف خدا به کسی که عاق والدین شده گویند: هر کاری می خواهی انجام بده، دیگر تو را نمی بخشم و به نیکوکار نسبت به پدر و مادر هم گفته می شود هر چه می خواهی انجام بده تو را می بخشم.» (۱۳)
البته واضح است که مراد از این که نیکوکار هر چه می خواهد انجام دهد، گناه و معصیت نیست زیرا اگر به نیکوکار گفته شود هر چه می خواهی انجام بده، یعنی کار نیک انجام بده. زیرا شأن نیکوکار این است که کارهایش را نیک و درست انجام دهد و الا صفت نیکوکاری برای او صادق نخواهد بود و همچنین نسبت به عاق والدین کارهایی که انجام می دهد و مورد بخشش واقع نمی شود از جمله کارهایی است که قبیح و ناپسند است.
۴) وصول به بهشت
رسول خدا(ص) در این مورد فرمود: «اَرَبع مَن کُنّ فیه نَشَر اللّهُ عَلیهِ کَنَفه و اَدْخلُه فی رَحمَتهِ، حُسنُ خلق یَعیش بهِ النّاس و رفق بالمعروفِ و شفقتُه عَلی الوالِدَین و احسان اِلی المُولک(۱۴) «۴ خصوصیت است که اگر کسی واجد آن باشد لطف و احسان حق تعالی بر او ریزش خواهد کرد و در بهشت رضوان، مأوی خواهد گزید: اخلاق نیکی که با آن در میان مردم زندگی کند، مدارا کردن با گرفتاران، شفقت و مهربانی به والدین، احسان به زیردستان.»
همچنین ابراهیم بن شعیب می گوید: «به امام صادق(ع) عرض کردم: پدری فرتوت و ضعیف دارم که به هنگام قضای حاجت او را به دوش می کشم. حضرت فرمود: تا هر گاه که می توانی از این عمل مضایقه نکن و غذای او را لقمه لقمه در دهانش بگذار، چه این عمل در واپسین روز، سپر آتش خواهد بود.»(۱۵)
۵) ورود به درجات بالای بهشتی
امام باقر(ع) در بیان یکی از آثار اخروی نیکی به والدین می فرماید: «قالَ اَربع مَن کُنَّ فیهِ من المؤمنین اَسْکَنُه اللّهُ فی اعلی عِلّیین فی غُرَف فوق غُرَف فی مَحلِّ الشَّرف کلَّ الشرَّفِ، مَن آوَی الیَتیمَ و نَظَر لَه و فکان لَه اَباً وَ مَن رحِمَ الضَّعیف و اعانهُ و کفَاهُ وَ مَن انفق علی والدیه و ارفق بهما و بَرَّ هُما و لم یحزنْهُا»(۱۶) «اگر مؤمنی ۴ ویژگی در خود داشته باشد خداوند او را در بالاترین و شریف ترین جایگاه قرار خواهد داد. کسی که یتیمی را پناه داده و بر او پدرانه نظر افکند، کسی که ضعیفی را مورد ترحم قرار دهد و در حد کفایت به او کمک کند، کسی که به والدین خود انفاق و با آنان مدارا کند، به ایشان نیکی کرده واز نگران ساختن آنها اجتناب نماید.»
همچنین امام صادق(ع) فرمود: «هنگامی که حضرت موسی مشغول مناجات با پروردگارش بود، مردی را دید که در زیر سایه عرش الهی در ناز و نعمت است عرض کرد: خدایا این کیست که عرش تو بر او سایه افکنده است خداوند متعال فرمود: او نسبت به پدر و مادرش نیکوکار بود.» (۱۷)
۶) همنشینی با نیکان
رسول اکرم(ص) در بیان پیامد اخروی و اثرات نیکی به والدین در کمال آدمی می فرماید: «مَنْ حجَّ عَن والدَیه اَوقَضی عَنْهُما مَغرماً بَعَثهُ اللّهُ یَومَ القیامهِٔ مَع الاَبْرار»(۱۸) «کسی که برای پدر و مادرش حج انجام دهد و یا بدهکاری آنها را بپردازد، خداوند او را در روز قیامت با نیکان بر می انگیزد.»
در روایت دیگری نیز ایشان می فرماید: برترین انسان های نیک در قیامت کسانی خواهند بود که به والدین خویش، پس از مرگ آنها نیکی کرده باشند: «سَیّدُ الابْرارِ یَومَ القیامِهٔ رَجُلُ بَرَّ والِدَیه بَعَد مَوتهما»(۱۹)

پی نوشت:
۱. مریم / ۱۲ ۱۴
۲. مریم / ۳۱ ۳۲
۳. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج،۷۴ باب ،۲ ح۹۶
۴. همان، ح۸۲
۵. همان، ح۳۳
۶. همان، ح۵۷
۷. ر.ک: بحارالانوار، ج،۷۴ باب،۲ ح۹۴
۸. همان، ح۳۱
۹. همان، ح۳۲
۱۰. همان، ح۵۸
۱۱. همان، ح۸۸
۱۲. همان، ح۸۲
۱۳. همان
۱۴. همان، ح۵۱
۱۵. همان، ح۸۷
۱۶. همان، ح۵۶
۱۷. همان، ح۳۰
۱۸. متقی هندی، کنزالعمال، ج،۱۶ ص۴۶۸
۱۹. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ح،۷۴ باب،۲ ح۱۰۰
محمدمهدی رضایی

زهرا منعمي زاده

نوشتن دیدگاه