اگر امام حسین(ع) از ابتدا مخالف تصمیم امام حسن(ع) مبنی بر صلح با معاویه بودند، طبیعتاً وقتی به امامت رسیدند، می توانستند معاهده صلح را نقض کنند در حالی که امام حسین علیه السلام در طول 10 سالی که امامت ایشان، همزمان با حکومت معاویه بود، چنین کاری نکردند.
اخیراً کتابی از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه با عنوان « محرم الحرام؛ ره توشه راهیان نور» منتشر شده که در صفحه 140 آن آمده است: امام حسن(ع) در جریان «معاهده صلح با معاویه»، امام حسین علیه السلام و عبدالله بن جعفر را احضار نموده و به مشورت با آنان پرداخت. در جواب او، عبدالله بن جعفر موافق صلح بود؛ ولی حسین بن علی مخالف آن، و تأکید کرد: پناه می برم به خدا! مبادا با پسر «ابوسفیان» مصالحه نمایی، که در این صورت، از راه پدرت دور شده‌ای!» این عبارت، به نقل از کتاب «موسوعه کلمات امام حسین(ع)» منتشر شده است که سند اصلی آن در تاریخ طبری است.
با خواندن عبارت فوق، این پرسش ها پیش می‌آید که آیا امام حسن علیه السلام به عنوان امام، به مصلحت امور جامعه آگاه نبودند؟ آیا امام حسین علیه السلام، به مدیریت و تصمیمات امام حسن علیه السلام اعتماد نداشتند؟ آیا امام حسن علیه السلام، شهامت لازم را برای مقابله با دشمن نداشتند؟ آیا اگر امام حسین علیه السلام جای امام حسن علیه السلام بودند، به جای پذیرش صلح، وارد جنگ با معاویه می شدند؟ اگر امام حسین علیه السلام از صلح با معاویه ناراضی بودند، پس چرا در دوره امامت خود که 10 سال با دوره حکومت معاویه همزمان بود، به نقض معاهده صلح اقدام نکردند؟ و ...
در این زمینه با چند تن از اساتید تاریخ اسلام و چهره های دانشگاهی و حوزوی از جمله حجت الاسلام دکتر محسن الویری گفت و گو کردیم.
حجت الاسلام دکتر محسن الویری، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) و دارای مدرک دکترای تخصصی در رشته تاریخ و تمدن ملل مسلمان از دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، است. دکتر الویری، اگر چه سندیت کتاب موسوعه کلمات امام حسین علیه السلام و روایت منسوب به امام حسین علیه السلام را بررسی نکرده اما معتقد است بر اساس قرائن زیادی که وجود دارد، از جمله پایبندی امام حسین علیه السلام به پیمان صلح با معاویه، موضوع مخالفت ایشان با امام حسن علیه السلام، منتفی است. وی بر این باور است که پذیرفتن جمله منسوب به امام حسین علیه السلام در این کتاب، از نظر کلامی و اعتقادی با باورهای شیعه سازگار نیست.
آیا کتاب «موسوعه کلمات امام حسین علیه السلام» که در آن اعتراض امام حسین علیه السلام به امام حسن علیه السلام درباره معاهده صلح با معاویه منتشر شده و عبارات «پناه می‌برم به خدا! مبادا با پسر «ابوسفیان» مصالحه نمایی، که در این صورت، از راه پدرت دور شده‌ای» از قول امام حسین علیه السلام بیان شده، از نظر سند، اعتبار دارد؟
سندیت این کتاب و این روایت باید مورد بررسی قرار گرفته و ببینیم راویانش چه کسانی هستند. روایات ضعیف زیادی در کتاب‌ها نقل شده که نیازمند بررسی دقیق است. ما درباره اغلب کتاب‌های تاریخی، نمی توانیم کلیات یک کتاب را زیر سوال ببریم. تک تک گزاره‌ها و راویان را باید جداگانه بررسی کنیم.
اما قرائن متعددی وجود دارد مبنی بر این که امام حسین به صلح با معاویه کاملاً معتقد و پای‌بند بوده‌اند. از جمله در کتاب «الامامه و السیاسه» که منسوب است به ابن قتیبه الدینوری، نامه‌ای از معاویه به امام حسین علیه السلام در سال 56 هجری قمری ثبت شده که معاویه به امام اعتراض می‌کند که چرا نمی‌خواهد زیر بار ولایتعهدی یزید برود و در آن نامه، امام را متهم می کند به این که شما قصد نقض عهد دارید که امام در پاسخ می‌نویسد که لاأرید حرباً و لاخلافاً، من نه دنبال جنگ هستم و نه مخالفت با تو.
تا زمانی که یزید به خلافت نرسیده بود، امام حسین علیه السلام نقض صلح با معاویه نکردند و فقط افشاگری کرده و تذکراتی می دادند.
درباره پایبندی امام حسین به پیمان صلح با معاویه، تردیدی وجود ندارد، اما آیا ممکن است چنین عبارتی از امام حسین نقل شده باشد؟
اگر امام حسین از ابتدا مخالف تصمیم امام حسن مبنی بر صلح با معاویه بودند، طبیعتاً وقتی به امامت رسیدند، می‌توانستند معاهده صلح را نقض کنند در حالی که امام حسین در طول 10 سالی که امامت ایشان، همزمان با حکومت معاویه بود، چنین کاری نکردند.
با وجود این که معاویه، جنایات زیادی را مرتکب می‌شد اما امام حسین علیه السلام، معاهده صلح با معاویه را نقض نکردند. این مسأله، بهترین گواه است که امام حسین علیه السلام، مخالفتی با صلح امام حسن علیه السلام نداشتند. اگر اختلاف روحیه‌ای وجود داشت در طول 10 سال باید بروز پیدا می‌کرد.
عده‌ای شجاعت امام حسن را زیر سوال می‌ببرند و می‌گویند اگر امام حسین علیه السلام جای امام حسن علیه السلام بودند، صلح نمی‌کردند، نظر شما در این زمینه چیست؟
به لحاظ کلامی، ما چنین اعتقادی نداریم و چنین باوری با باورهای کلامی شیعه سازگاری ندارد. از جنبه تاریخی هم این موضوع قابل دفاع به نظر نمی رسد.
آیا به نظر شما، انتشار این گونه مطالب در کتاب‌هایی که ممکن است دست افراد کم‌سواد بیفتد و شبهه‌ای را درباره امامت امام حسن علیه السلام ایجاد کند، آیا جایز است؟
اگر فضای جامعه به گونه‌ای باشد که به دور از جنجال ها و جوسازی ها بشود به این نکات جواب داد، مشکلی وجود ندارد. اما اگر اندیشه ای به گونه ای بیان شود که امکان نقد را از دیگران بگیرد، خوب نیست. مثلاً ما روایات آشکاری درباره دروغگو بودن افرادی که درباره ظهور حرف می زنند، داریم اما تأویل کردن آن و بردن مطلب در وضعیتی که امکان نقد را از دیگران بگیرد، آثار منفی دارد.
اگر مطلبی در کتابی منتشر شود و امکان نقد آن وجود داشته باشد، مشکلی وجود ندارد. راه را نباید بر اندیشه ها بست و نفس انتشار افکار را ذاتا مذموم نمی دانم مشروط بر این که افکار مخالف نیز امکان اطلاع رسانی را داشته باشند. طبیعتاً توده مردم چندان دنبال نقادی نبوده و به دنبال محصول آماده هستند، بنابراین اگر درباره نظراتی که مشکوک است، دقت و نظارت بیشتری صورت بگیرد، بهتر است. یعنی بهتر است مطالبی که کمتر محل اختلاف هستند، منتشر شود.
منبع : خبرانلاين
