فصل هفتم: حرم مطهر حضرت رقيه‏ عليها السلام‏

(زمان خواندن: 5 - 10 دقیقه)

تاريخچه حرم مطهر
در شام، خرابه ‏اي بوده است كه اهل بيت امام حسين‏ عليه السلام را در آن جاي دادند. اين مكان شريف امروزه در كنار بازارچه قديمي و با فاصله كمي از مسجد اَمَوي قرار دارد. حرم مطهر در خيابان‏ حرم واقع شده‏ است كه به خيابان «ملك‏ فيصل» ختم مي‏ شود.(96)
بر اساس پژوهش‏ هاي انجام يافته، از اولين دوره ساخت بناي حرم حضرت رقيه‏ عليها السلام، آگاهي دقيقي در دست نيست، ولي نخستين تجديد بنا به دستور خود حضرت رقيه‏ عليها السلام بوده است كه در اين باره در كتاب منتخب التواريخ اين‏گونه نقل شده است: «عالم بزرگوار شيخ محمد علي شامي از پدر بزرگوار و او نيز بدون واسطه از سيد ابراهيم دمشقي نقل مي ‏كند كه دختر بزرگ سيد ابراهيم شبي حضرت رقيه ‏عليها السلام را در خواب مي‏ بيند. وي مي ‏فرمايد: به پدرت بگو قبر من در ميان آب افتاده است و بدن مرا اذيت مي‏ كند. بگو بيايند و آن را تعمير كنند. او خواب را براي پدرش نقل مي‏ كند، ولي او به دليل فشار اهل ‏تسنن ترتيب اثر نمي‏ دهد. شب دوم، دختر ديگر سيد ابراهيم همان خواب را مي‏ بيند، ولي او با خود مي‏ گويد به واسطه خواب يك دختر نمي ‏توان به قبر دختر امام حسين ‏عليه السلام دست زد. شب سوم، دختر كوچك وي باز همان خواب را مي‏ بيند و براي پدرش تعريف مي ‏كند. سيد ابراهيم ناراحت مي‏ شود، ولي جرأت چنين كاري را به خود نمي‏ دهد و اعتنايي نمي‏ كند. شب چهارم، خود سيد ابراهيم حضرت رقيه ‏عليها السلام را در خواب مي ‏بيند كه با عتاب به وي مي‏ گويد: «چرا والي دمشق را براي تعمير قبر من باخبر نكردي؟ سريع براي اين كار اقدام كنيد».
صبح فردا سيد ابراهيم جريان را براي والي شهر دمشق باز مي ‏گويد و او هم جريان را به عالمان شيعه و سني شهر خبر مي ‏دهد تا در اين باره تصميمي بگيرند. همگي با غسل و طهارت كامل براي تعمير قبر وارد عمل مي‏ شوند. سنگ قبر را مي‏ شكافند. خود سيد ابراهيم براي تعمير اقدام مي ‏كند. وقتي سيد سنگ لحد را برمي‏ دارد، مي‏ بيند بدن حضرت هنوز سالم است و در ميان آب افتاده است. بدن را از قبر بيرون مي ‏آورد و روي زانوانش قرار مي‏ دهند. عده‏ اي داخل قبر مي ‏روند و پس از سه روز آن را تعمير مي‏ كنند. سيد ابراهيم پس از عوض كردن كفن حضرت، بدن مطهرش را داخل قبر مي‏ گذارد و قبر را مي‏ چيند و سنگ قبر جديدي بر روي آن مي‏ گذارد.»
نويسنده كتاب، تاريخ اين رويداد را سال 1280 ه . ق ذكر كرده است.(97)
آرامگاه حضرت رقيه ‏عليها السلام براي بار دوم، در سال 1323 هجري به دست ميرزا علي اصغر خان اتابك، صدر اعظم دولت ايران، تجديد بنا گرديد.(98) در سال 1334 هجري، بناي بارگاه با معماري بهتري به دست «سيد محمد علی » و سيد كامل آل نظام - فرزندان «سيد محمد نظام دمشقي» - ساخته شد. در سال 1376 ه . ق نيز هيأت بني‏ الزهراي تهران ضريح طلاكاري شده ‏اي را به آستانه هديه كرد.
پس از آن، به دليل توجه ويژه علاقه‏ مندان اهل بيت‏ عليهم السلام به زيارت حرم شريف حضرت رقيه‏ عليها السلام و محدود بودن فضاي زيارتي حرم، براي رفاه حال زايران، كار توسعه حرم به سرپرستي گروهي شامل امام موسي صدر، شيخ نصراللَّه خلخالي، حاج ابوالقاسم همداني و سيد رضا وردي كاظمي آغاز شد. آنان با خريد خانه‏ هاي اطراف حرم، در توسعه حرم كوشيدند، ولي به دليل بعضي طمع كاري‏ هاي مغرضانه و تعصب‏ هاي قوميتي اين كار تا چندين سال به طول انجاميد.
البته با عنايت‏ هاي اهل بيت‏ عليهم السلام و كمك شيعيان، در تاريخ 1364 ه . ش، با حضور مقام‏ هاي دولتي سوريه، كار توسعه حرم مطهر به طور رسمي ادامه يافت و در مدت پنج ماه، حرم مطهر به شكل كنوني در آمد كه مساحت آن 4500 متر مربع است.
گور يزيد؛ مايه عبرت
به آيه 25 سوره آل عمران مزيّن شده است كه مي‏ فرمايد:
«خداوندا! هر كه را مي‏ خواهي، عزت مي‏ دهي و هر كه را بخواهي، خوار مي‏ گرداني.»(99)
حرم ملكوتي حضرت رقيه ‏عليها السلام در مقابل گور بي‏نام و نشان يزيد و پدرش كه به زباله دان دمشق تبديل گرديده، به خوبي نمايانگر تفسير اين آيه شريف است.
«سيد محمد طباطبايي»، عالم معروف عصر مشروطه، در سفري به دمشق مي‏ كوشد از وضع قبر معاويه آگاه شود. او از هركه مي‏ پرسد، همگي با نگاه نفرت‏ آميزي از پاسخ به او طفره مي‏ روند تا اين كه يك درشكه چي با كرايه‏ اي زياد حاضر مي‏ شود تا او را به آن‏جا ببرد. او مي‏ گويد: «مسافت زيادي از شهر نداشت. حياط، خرابه‏ اي بود كه در اتاق كوچك 20 متري با سه پله داشت. در حياط، حوض كوچكي پر از آب گنديده بود و سه مرغابي در آن شنا مي ‏كردند. پيرزني در گوشه ‏ي حياط مشغول نخ ريسيدن با دوك بود. با ديدن من فهميد كه اهل شام نيستم، چون اهل شام آن جا نمي ‏روند. در داخل اتاق، دو قبر كثيف بود كه پارچه كهنه ‏اي روي آن انداخته بودند و دو شمعدان مسي قديمي هم بر روي قبرش گذاشته بودند.
قبر يزيد هم اكنون در «باب صغير» به زباله داني تبديل شده و در بي‏نام و نشاني افتاده است.»(100)
ديگر مكان‏ هاي مقدس شام‏
از نظر آب و هوايي از مناطق زيباي جهان است. اين سرزمين محل تولد بسياري از پيامبران الهي بوده كه با گذشت كمتر از يك قرن از ظهور پيامبر اسلام‏ صلي الله عليه وآله، به پايتخت درندگان اموي بدل گشت.
امام باقر عليه السلام در مورد شام مي‏ فرمايد: «شام؛ چه سرزمين خوبي، اما چه اهالي پستي!»(101) در تفسير امام حسن عسگري ‏عليه السلام نيز آمده است: «وقتي خبر سرپيچي معاويه، به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام رسيد و گفتند كه صد هزار نفر با او هستند، حضرت پرسيد: از كدام طايفه‏ اند؟ گفتند: اهل شام اند. فرمود: نگوييد اهل شام، بلكه بگوييد اهل شوم.»(102) اين مردم، بسياري از خاندان وحي‏ عليهم السلام را شهيد كردند كه هم اكنون مقبره پاك آنان در اين سرزمين پرتو افشاني مي‏ كند. در اين‏جا به آوردن نام آنان بسنده مي‏ كنيم.
آرامگاه فرزندان اهل بيت‏ عليهم السلام‏
زينب‏ عليها السلام‏
65480. آرامگاه حضرت ام‏ كلثوم ‏عليها السلام‏
65481. آرامگاه حضرت سكينه ‏عليها السلام؛ دختر امام حسين‏ عليه السلام‏
65482. آرامگاه حضرت فاطمه صغري‏ عليها السلام؛ دختر امام حسين‏ عليه السلام‏
65483. آرامگاه حضرت مي مونه؛ دختر امام مجتبي‏ عليه السلام‏
65484. آرامگاه حضرت حميده؛ دختر مسلم بن عقيل‏ عليه السلام‏
65485. آرامگاه عبداللَّه بن جعفر طيار عليه السلام‏
65486. آرامگاه عبداللَّه الباهر؛ پسر امام زين العابدين‏ عليه السلام‏
65487. آرامگاه عبداللَّه بن جعفر؛ فرزند امام صادق‏ عليه السلام‏
65488. مقام حضرت سجاد و سرهاي شهيدان كربلا
آرامگاه اصحاب و تابعين‏
زهرا عليها السلام‏
2. آرامگاه فضه؛ خادم حضرت زهرا عليها السلام‏
3. آرامگاه‏ ام ‏سلمه و ام ‏حبيبه؛ از همسران پيامبر اكرم‏ صلي الله عليه وآله‏
4. آرامگاه بلال بن رباح؛ مؤذن رسول اللَّه‏ صلي الله عليه وآله‏
5. آرامگاه اويس قرني‏
6. آرامگاه حجر بن عدي‏
7. آرامگاه عبداللَّه بن ام ‏مكتوم؛ مؤذن پيامبر اكرم‏ صلي الله عليه وآله‏
8. آرامگاه مقداد بن اسود كندي بهراني و مقداد بن عمرو و برخي از صحابه پيامبر اكرم‏ لي الله عليه وآله.
9. آرامگاه محمد بن ابي‏ بكر؛ فرزند ابوبكر و پرورش يافته مكتب علي‏ عليه السلام (مادر ايشان، اسماء بنت عُمَيْس است.)
آرامگاه پيامبران
1. آرامگاه حضرت هود عليه السلام‏
2. آرامگاه حضرت خضر عليه السلام‏
زيارت‏نامه حضرت رقيه‏ عليها السلام‏
اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا سَيِّدَتَنا رُقَيَّةَ، عَلَيْكِ تَحيَّةُ وَ السَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ خاتَمِ الأَنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلين مُحَمَّدٍ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ اَميرَالْمُؤمِنينَ عَليّ بْنِ اَبي‏ طالِب عَلَيْهِ السَّلام. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ فاطِمَةُ الزَّهْراءِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمين. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ خَديجَةَ الْكُبْري‏ اُمَّ الْمُؤْمِنين و المُؤمِنات. اَلسَّلامُ عَلَيْكِ يا بِنْتَ الْحُسَيْنِ الشَّهيد. السّلامُ عَلَيْكِ اَيَّتُهَا الصِّديَقَةُ الشَّهيدَةَ. السَّلامُ عَلَيْكِ اَيَّتُهَا الرَّضيَّةِ المَرْضيَّةِ. السّلامُ عليكِ اَيَّتُهَا التَّقيَّةُ النَّقيَة. السلام عليكِ ايتها الزَّكيَّةُ الفاضِلَة. السلامُ عليكِ اَيَّتُهَا الْمَظلوُمَةُ الْبَهيَّةُ صَلّي‏اللَّهُ عليكِ وَ عَلي رُوحِكِ وَ بَدَنِكِ. فَجَعَلَ اللَّهُ مَنْزِلَكِ وَ مَأواكِ فِي الجَنَّةِ مَعَ آبائِكِ وَ اَجْدادِكِ الطَّيِبينَ الطاهِرينَ المَعْصوُمينَ. السّلامُ عَلَيْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَي الدَّار و عَلَي الْمَلائِكَةِ الْحافّينَ حَوْلَ حَرَمِكِ الشَّريفِ و رحمةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُه وَ صلّي اللَّهُ عَلي سَيِّدَنا مُحَمّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبينَ الطَّاهِرين. بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمين.
سلام و درود بر تو اي بانوي بزرگ! اي رقيه! درود و تحيّت خداوند بر تو باد!
سلام بر تو اي دخت آخرين فرستاده خدا، محمد كه سلام و ثناي الهي بر او و خاندانش باد! سلام بر تو اي دختر اميرالمؤمنين‏ عليه السلام. سلام بر تو اي دختر بزرگ بانوي جهان، فاطمه زهرا عليها السلام. درود خدا بر تو اي دختر مادر بزرگوار مؤمنان، حضرت خديجه‏ عليها السلام. سلام بر تو اي دختر حسين شهيد عليه السلام. درود خدا بر تو باد اي راست گفتار شهيد. درود بر تو اي آن كه به رضاي حق راضي گشتي. تحيّت پروردگار بر تو اي بانوي پرهيزگار و پسنديده. سلام بر تو اي بانوي پاكدامن و فرهيخته. سلام بر تو اي بانوي بزرگوار و ستم‏ديده. سلام و ثناي خداوند بر تو و بر روح و جسم تو. خداوند جايگاه تو را در بهشت نزد نياكان وارسته و پاك و معصومت قرار دهد. سلام بر آن صبري كه پيشه ساختيد و چه جايگاه نيكويي بر خود رقم زديد. سلام بر فرشتگاني كه گرداگرد حرم ملكوتي‏ات در گردش‏اند. تحيت پروردگار بر همگي شما باد. خداوندا بر آقاي ما محمد و خاندان پاكش درود فرست كه تو مهربان‏ترين مهرباناني!