كتاب طبري، مانند بسياري از رساله ها و كتاب هاي كهن، داراي چندين نام مختلف شده است. دليلش آن است كه قدما در نقل از اينگونه كتابها، گاه به اقتضاي موضوع كلّي كتاب، نامي را كه خود مي خواستند و آن را مطابق با محتواي كتاب مي ديدند، بر آن اطلاق مي كردند.
     نكته ديگر آن كه، همانگونه كه از اين نام ها بر مي آيد، برخي نام مجموعه اي از مطالب متنوع است كه كنار هم قرار گرفته و برخي ديگر از اين نام ها، نام بخشي و فصلي از همان كتاب است كه احيانا به صورت مستقل نيز تدوين شده است. براي نمونه، عنوان «فضائل اهل البيت» يا «مناقب اهل البيت» ـ كه ابن طاوس براي كتاب طبري از آن ياد و استفاده كرده ـ نامي كلي است كه «حديث الولايه» مي توانسته بخشي از آن باشد; بخشي كه خود به صورت كتابي مستقل نيز درآمده است.
     عنوان «كتاب الولايه» ـ افزون بر آن كه مكرر توسط استفاده كنندگان از اين اثر بكار رفته ـ توسط ابن شهرآشوب دراثري كتابشناسانه عنوان شده است.(1)
عنوان ديگر «الرد علي الحرقوصيه» در «رجال النجاشي» آمده و تصريح شده است كه كتابي است از طبري مورخ عامي مذهب در باره حديث غدير: «له كتاب الردّ علي الحرقوصية، ذكر طرق خبر يوم الغدير».(2)
     ابن طاوس نيز تصريح كرده است كه طبري نام كتابش را «الرد علي الحرقوصيه» گذاشته است.(3) عقيده ابن طاوس بر آن است كه انتخاب اين نام به اين سبب بوده است كه احمد بن حنبل از نسل حرقوص بن زهير، رهبر خوارج بوده و به همين دليل از سوي طبري اين نام انتخاب شده است.(4) روزنتال اين احتمال را مطرح كرده است كه حرقوص در لغت به معناي مگس يا پشه باشد و به احتمال، طبري اين تعبير را براي ابوبكر بن ابي داود سجستاني، كه كتاب الولايه را در رد بر او نوشته است، به قصد تحقير او استفاده كرده است.(5) شايد بتوان اين احتمال را نيز افزود كه اين نام، اشاره به فلسفه نگارش اين اثر دارد كه طبري آن را در رد بر فردي ناصبي نگاشته است. از آنجا كه خوارج دشمن امام علي(عليه السلام)بوده اند و حرقوص بن زهير رهبر آنان بوده، طبري چنين نامي را براي كتاب خود انتخاب كرده تا حنابله افراطي را خارجي و ناصبي مسلك نشان دهد ـ نه آن كه بحث از نسب احمد در ميان بوده باشد.
     عنوان «رسالة في طرق حديث غدير» نيز عنواني است كه با مضمون كتاب به راحتي سازگار است.(6) در اين ميان، كالبرگ عنوان «كتاب الولايه» و «كتاب المناقب» را در دو جا آورده است; در حالي كه خود وي به اين نكته اشاره دارد كه ممكن است كتاب الولايه بخشي از كتاب فضائل يا كتاب مناقب باشد.(7)

     آنچه در عمل رخ داده، اين است كه استفاده كنندگان از اين كتاب، گاه نام كتاب فضائل علي(عليه السلام) يا مناقب را آورده اند، اما حديث غدير را نقل كرده اند; مانند ابن شهرآشوب در مناقب، كه نام كتاب الولايه را آورده و فضائل را از آن نقل كرده است. پيداست كه دقتي در اين كار صورت نگرفته است.
     اكنون كه بناي جمع آوري نقل هاي برجاي مانده اين كتاب است، بهتر است احاديثي كه از اين كتاب در فضائل امام  بجز حديث غدير نقل شده ـ به عنوان كتاب فضائل و احاديث غدير هم تحت عنوان كتاب الولاية گردآوري شود.

_____________________________________________________________

1. معالم العلما (ص 106، ش 715); و عمدة عيون صحاح الأخبار، ابن بطريق، ص 157
2 . رجال النجاشي، ص 322، ش 879.
3 . اقبال الاعمال، ج 2، ص 30 (قم 1415).
4 . الطرائف، ص 142
5 . كتابخانه ابن طاوس، ص 288
6 . براى اطلاعات بيشتر در اين زمينه، نكـ : كتابخانه ابن طاوس، ص 286
7 . كتابخانه ابن طاوس، ص 286، ش 171; ص 398، ش 356

نوشتن دیدگاه