بعد از شهادت حضرت زهرا (س ) فشارهاى سياسى قدرت حاكم براى از بين بردن نفوذ و مقاومت اهل بيت عليهم السلام و اقليت طرفدار آنان ، فزونى يافت . هر دو ستون بر پا دارنده خيمه اسلام (پيامبر و فاطمه ) فرو ريختند و اميرمؤ منان با يارانى انگشت شمار، در معرض خباثت ها و دشمنى ها واقع شد.
فضه ، همراه هميشگى خاندان پاكان با ((زبرا))(65) ديگر خادمه ى حضرت اميرمؤ منان (ع) در اين دوره غريب و در اين برهه ى حساس نزد اميرمؤ منان (ع) بودند و از كودكان فاطمه (س ) سرپرستى مى كردند. در همين دوران به تشويق على (ع) فضه براى تشكيل زندگى مشترك آماده شد و سرانجام با راهنمايى هاى على (ع) با ((ابوثعلبه )) كه او هم از اهالى حبشه بود، ازدواج كرد. اين خبر را در تاريخ چنين مى خوانيم : ((فاطمه زهرا (س ) جاريه اى داشت به نام فضه و بعد از ايشان به اميرمؤ منان اختصاص يافت و توسط آن بزرگوار به ابوثعلبه ى حبشى تزويج شد.))(66)
ازدواج وى با ابو ثعلبه بعد از شهادت فاطمه زهرا (س ) بود و حاصل آن براى فضه و ابو ثعلبه تولد يك پسر بود. اين پيوند به زودى از هم گسست و بلاى زمانه به زودى فضه و تنها فرزندش را در غم وفات پدر فرو برد. بعد از آن بار ديگر به راهنمايى على (ع) با مردى به نام ((سليك غطفان )) ازدواج كرد. در برخى كتب (67) از وى به نام (مليك ) ياد شده است . در همين حين يگانه فرزند فضه از ابوثعلبه نيز وفات يافت .(68)
يكى از نويسندگان بر خلاف ديگران مدعى است كه زمان ازدواج فضه نوبيه ، به دوره حيات فاطمه زهرا (س ) بر مى گردد. او مى نويسد: ((ابو ثعلبه از دنيا رفت ، فاطمه از فضه دلجويى كرد و او را با خود ماءنوس كرد تا خود از دار جهان رحلت كرد. فضه بعد از وفات فاطمه (س ) با مردى به نام ((سليك )) ازدواج كرد.))(69)
ولى به نظر مى آيد دليلى براى اثبات اين ادعا وجود ندارد و هيچ مدركى نمى توان در تاءييد آن ارائه كرد.
در اغلب كتب تاريخى نامى از فرزندان سليك به ميان نيامده است . از اين روى برخى احتمال داده اند فرزندان فضه از شخصى ديگر باشند، زيرا در موارد فراوانى نام دختر، پسران و نوه هاى فضه در حافظه تاريخ ضبط شده است كه معلوم مى سازد شوهرى غير از اين دو نيز داشته است . البته برخى بر اين عقيده اند كه اين فرزندان متعلق به شوهر دوم ، يعنى ؛ سليك هستند.(70)
در هر صورت فضه فرزندانى داشت كه براى هميشه موجب سرافرازى مادرشان بودند؛ دختران و پسران شيعى و متعهد كه مانند مادر بزرگوارشان ؛ كمالاتى چون : (حفظ قرآن و اجابت دعا و صفاى باطن و زهد و تقوى الهى ) را به ارث بردند. ((مسكه )) نام دختر او است كه علامه مجلسى به آن اشاره كرده است و ((شهره )) نوه اش است و مؤ لف رياحين الشريعة از او نام مى برد.(71)
هر چند از مسكه اطلاع چندانى در حافظه تاريخ نمانده است ولى فضل و كمال فرزندش ؛ شهره و حافظ قرآن بودنش ، در ذهن تاريخ جاويدان مانده است .
علامه مجلسى در روايتى از اسامى داوود، محمد، يحيى و عيسى به عنوان فرزندان فضه نام مى برد درباره ميزان صحت اين روايت ذبيح الله محلاتى مى نويسد: ((مرحوم مجلسى مدرك اين خبر را از دو نفر مشيخه اهل سلوك و عرفان حكايت مى كند كه بهتر از روات كثير الرواية غير ضابط است .))(72)
فضه با وجود تمام درگيريهاى سياسى و خدمتگزارى افتخارآميز در خانه امامت ، هرگز شانه از مسؤ ليت پرورش فرزندانى فرزانه خالى نكرد. او چنان به تربيت فرزندانش همت گمارد كه نسل بعد از نسل كمال مادر را صاحب شدند. آنان يا حافظ مستجاب الدعوة بودند و يا به مقامات والايى در عفاف ، تقوا و تقرب نزد خداى تعالى دست يافته بودند. تا آنجا كه مورخان ، از آنان ، به عنوان الگوهايى عملى براى آيندگان نام برده اند. آنچه در زير مى خوانيد، نمونه اى است از كمالاتى كه فرزندان فضه توانستند نصيب خود سازد و مانند مادرشان به مقام اجابت دعا برسد.

- پینوشت -

 63- والله لقد اءخذت فى امرها و غسلتها فى قميصها و لم اكشفه عنها فوالله لقد كانت ميمونة طاهرة مطهرة ثم حنطتها من فضلة حنوط رسول الله كفنتها و ادرجتها فى اكفانها فلما هممت ان اعقد الرداء ناديت يا ام كلثوم يا زينب ! يا سكينه ! يا فضه ! يا حسن ! يا حسين ! هلموا تزودوا من امكم فهذا الفراق و اللقاء فى الجنة . بحارالانوار، ج 43، ص 179.
64- بحارالانوار، ج 43، ص 180.
65- عوالم العلوم ، (زبرا فضه خادمتا اميرالمؤ منين )، مستدرك علم رجال ، ج 8، ص 576.
66- از مناقب ، از جاحظ، از نظام در كتاب (فتيا) از عمر بن داود به نقل از امام صادق (ع)، بحارالانوار، ج 43، ص 87، رياحين الشريعه ، ج 2، ص 317 و مناقب آل ابى طالب ، ج 1، ص ‍ 403.
67- مناقب آل ابى طالب ، ج 1، ص 403.
68- مناقب آل ابى طالب ، ج 1، ص 403، بحارالانوار، ج 40، ص 227.
69- نصيرالدين امير صادق ، فاطمه ، ص 172.
70- رياحين الشريعة ، ج 2، ص 318 وى فرزندانى را كه در خبر ابوالقاسم قشيرى آمده است ، غير فرزندان سليك مى داند.
71- بحارالانوار، ج 43، ص 46 باب 3 روايت 46 و مستدرك سفينة البحار، ج 8، ص 210.
72- بحارالانوار، ج 43، ص 87 برخى نيز مدعى اند كه هلال بن على از فرزندان فضه نوبيه است كه غلامرضا آرانى در رساله هلاليه آن را ذكر و رد مى كند. وى روايت را مرسله مى داند و نيز طى بحثى مبسوط كه فصلى از كتاب را به خود اختصاص داده است ، آن را رد مى كند. (ص 136) و رياحين الشريعه ، ج 2، ص 319.