شهادت عمّار در واقعه صفّين
در معركه صفّين در سال 37 هجري ، عمّار بن ياسر به نزد حضرت آمد و عرض كرد: «اي برادر رسول خدا! آيا تو به من اذن ميدهي در جنگ كردن؟!»
حضرت فرمود: «قدري صبر كن، خدايت رحمت كند!»
ساعتي گذشت، عمّار به نزد حضرت آمد و آن عبارت را تكرار كرد. حضرت هم همان جواب را اعاده فرمود.
براي بار سوّم عمّار تقاضاي جنگ نمود.
أميرالمؤمنين عليه السّلام گريست. عمّار به او نظري نمود و گفت: اي أميرالمؤمنين! امروز روزي است كه رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم براي من توصيف كرده است!
أميرالمؤمنين عليه السّلام عمّار را در آغوش مهر خود فشرد، و با او وداع كرد. و پس از آن گفت: اي أبويقظان! خداوند از طرف خودش و از طرف پيغمبرت، ترا جزاي خير دهد! خوب برادري بودي! و خوب رفيق و همنشيني بودي! و سپس گريه كرد، و عمّار هم گريه كرد. و آنگاه به ميدان رفت.
هنگام جنگ عمار ميگفت: «سوگند به خدا اگر سپاهيان معاويه ما را با شمشيرهايشان بزنند، و بر ما غالب شوند بطوريكه ما را عقب زنند تا از اين زمين صفّين به نخلستانهاي مدينه برسيم، ما يقين داريم كه: ما بر حقّيم و آنان بر باطل.»
عمّار در آنحال نود و چهار سال داشت. پس از مبارزه و جنگي كه بين او و دشمن درگرفت، أبوعاديَة نيزه‌اي به پهلويش زد و عمّار بيفتاد.
أبوالبختري ميگويد: قبل از شهادت، ظرف شيري را براي او آوردند، عمّار بخنديد و گفت: رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم به من فرمود: «آخرين آشاميدني كه از دنيا مي آشامي، شيري است كه با آب ممزوج شده است؛ و سپس خواهي مرد.»
چون با نيزة أبوعاديه، عمّار بروي زمين افتاد، ابن جوي السَّكْسَكي برجست و رأس مباركش را بريد. اين دو نفر ملعون نزد معاويه آمدند، و هر كدام افتخار قتل عمّار را به خود نسبت ميدادند. عمرو بن عاص لعين گفت:
«قسم به خدا اين دو نفر نزاعي با هم ندارند، مگر در سبقت به آتش.»
چون شب تار آسمان را پوشيد، خود أميرالمؤمنين عليه السّلام در ميان كشتگان گردش كرد؛ تا عمّار را در ميان آنها يافت كه بروي زمين افتاده است. در كنار او نشست، و بر او گريست، و در سوگ او با حزن خواند:
اي مرگ! تا كي و تا چه اندازه اين جدائي را از روي دشمني با من ميكني؟! تو كه براي من يك دوست از دوستان دوست من؛ پيغمبر، باقي نگذاشتي! و ما به سوي خدا باز ميگرديم. آن مردي كه از كشته شدن عمّار مصيبت زده نباشد، از اسلام هيچ بهره‌اي ندارد. بهشت نه يک بار بلکه بارها بر عمار واجب شده است. آنگاه بر عمّار نماز بجاي آورد.
ابو یقظان عمار بن یاسر عنسی از تبار عبار مذحج یمن و حلیف و هم پیمان قبیله بنی مخزوم مکه بود و در حدود 57 سال قبل از هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در قبیله بنی مخزوم به دنیا آمد. پدرش یاسر و مادرش سمیه از مسلمانان پیشگام و اولین شهیدان اسلام بودند. عمار در حدود 48 سالگی در نخستین سال های بعثت و به هنگام اقامت رسول خدا در خانه ارقم اسلام آورد و در این راه تمام آزارها و شکنجه ها را به جان خرید. به علت این که از مهاجران یمنی محسوب می شد و در مکه طرفدار و پایگاه اجتماعی نداشت از مستضعفان به شمار می آمد.
مشرکان بت پرست مکی، مستضعفان ساکن مکه همچون عمار، بلال حبشی و صهیب را به دلیل مسلمان شدن شکنجه می کردند و گاهی آنان را برهنه کرده، در برابر تابش آفتاب سوزان حجاز روی ریگ های داغ می خواباندند و کتک می زدند؛ گاهی زره فولادین بر بدن آنان می پوشاندند و آنها را در هنگام ظهر در برابر تابش آفتاب قرار می دادند و گاهی نیز تخته سنگی بزرگ روی سینه آنها می نهادند تا از این طریق آنان را وادار سازند از آیین محمد دست بکشند. عمار در اثر این شکنجه ها به همراه گروهی از مسلمانان به حبشه هجرت کرد و اندکی بعد، پس از آرامش نسبی مکه، به این شهر برگشت و آنگاه به مدینه هجرت نمود.
رسول خدا بین او و حذیفه بن یمان پیمان برادری استوار ساخت. عمار در ساخت مسجد النبی حضور فعال داشت. وقتی با توهین عثمان مواجه شد، پیامبر خدا در شان او، این خبر غیبی را فرمود: «انک من اهل الجنه، تقتلک الفئة الباغیة.» «ترجمه: تو از اهل بهشت هستی. ستم پیشگان تو را خواهند کشت.» او در نبردهای جنگ بدر، جنگ احد و جنگ های دیگر و نیز بیعت رضوان همراه رسول خدا حضور یافت و در همه این نبردها از پیشگامان لشگر اسلام بود. پس از رحلت پیامبر، عمار در کنار سلمان فارسی، ابوذر و مقداد از اعضای اصلی هسته ی مرکزی تشیع، حضوری فعال داشت. وی از مخالفان و معترضان به ماجرای شورای سقیفه بنی ساعده بود و در مواقع مختلف از امام علی علیه السلام دفاع کرد. برای دفاع از اسلام در جنگ یمامه در سال 12 قمری شرکت جست و گوش خود را از دست داد. عمار مدتی از سوی عمر ابن خطاب والی شهر کوفه بود.
در هنگام خلافت عثمان، عمار از مخالفان مشهور حکومت بود و در این راه برای بار دیگر به مقام جانبازی در راه خدا نایل آمد. نقل است که وقتی عثمان با سخنان منطقی عمار و انتقاد صریح او از چپاول ثروت مسلمانان از ناحیه حکومت، مواجه شد، وی را به شدت مورد ضرب و جرح قرار داد و لگدهای او بر شکم عمار باعث شد عمار به بیماری فتق مبتلا شود. پس از قتل عثمان، عمار از دعوت کنندگان مردم به بیعت با امام علی علیه السلام و از نخستین بیعت کنندگان با آن امام بود. از آن پس در همه صحنه ها یار مخلص و مشاور امین امیر مومنان بود و در جنگ های جنگ جمل و جنگ صفین نیز شمشیر زد تا این که در سال 37 هجری در 94 سالگی به ضرب شمشیر سپاه ستمگر معاویه، در جنگ صفین به فیض شهادت نایل آمد و خبر غیبی پیامبر خدا تحقق یافت.
مرگ عمار امیرالمؤمنین را سخت ناراحت کرد و در کنار پیکر بی جان او فرمود: رحم الله عماراً یوم ولد.. و یوم قتل.. . یبعث حیاً. «'ترجمه: خدا عمار را رحمت کند، روزی که به دنیا آمد، روزی که کشته شد و روزی که دوباره مبعوث می شود.» آنگاه بر پیکر وی نماز خواند و بدنش را در منطقه صفین به خاک سپرد.
پیوندها
