شخصيت شمر

(زمان خواندن: 5 - 9 دقیقه)

شخصيت شمر

مناسب دیدم کمی از فضای ادبی محض فاصله بگیرم و برخی مطالب مفید و علمی نیز بیاورم تا مورد استفاده قرار گیرد. شرح حال نويسان، نام و نسب وي را به اختلاف، شرحبيل بن اوس، شرحبيل بن اعور، عثمان بن نافع، اوس بن اعور(1)، الضبابي(2)، العامري، الحنظلي(3)، السلوني(4)، السكوني(5)، و الكلابي دانسته‏اند. با اين حال، تاريخ‏نگاران، شهرت وي را چنين نوشته‏اند: ابو السابغه، شرحبيل عامري كلابي، ملقب به شمر بن ذي‏الجوشن.(6) شهرتِ لقب او به گونه‏اي است كه كم‏تر تاريخ‏نگاري، نام او را آورده است و براي معرفي او تنها از لقبش استفاده كرده‏اند. اين واژه به دو گونه تلفظ مي‏شود: به كسر شين و سكون ميم بر وزن فِعْل و به فتح شين و كسر ميم بر وزن فَعِل به معني جديت و شتاب در انجام كار.(7)
پدر او كه به دليل سينه‏ي متورم و زره مانندش به «ذي‏الجوشن» ملقب شده بود(8)، از شاميان(9) ساكن كوفه بود.(10) او محضرحضرت رسول اكرم(ص) را درك كرده بود و از اصحاب آن جناب به شمار مي‏رفت. «ابن‌کثیر» در «البداية و النهاية» درباره‏ي وي مي‏نويسد: «ذي‏الجوشن از جمله صحابي بزرگوار و جليل‌القدر حضرت محمد(ص) بود».(11)
هر چند طبع روان و اشعار نيكوي(12) ذي‏الجوشن سبب شده است نام وي در رديف سخن‌پردازان زمانه‏اش قرار گيرد، ولي آگاهي بيشتري از او در تاريخ ثبت نشده است.
شمر بن ذي‏الجوشن‏
مروري گذرا بر زندگي شمر گوياي روحيه‏ي جاه طلبی و فرصت‏طلبي اوست. به دليل همين روحيه، وي همواره در عرصه‏هاي گوناگون تاريخ اسلام حاضر بود. به ويژه آن جا كه نام و مسأله‏ي نان و جاه در ميان بوده، حضور شمر آشكارتر است. در تاريخ زندگاني او، نشانه‏هايي از مبارزه‏هاي بي‏باكانه‏ي وي به چشم مي‏خورد. اين پيشينه به گونه‏اي است كه در جنگ با سيدالشهداء(ع)، اميري يك لشكر چهار هزار نفري به او سپرده مي‏شود.
دوران خلفاي راشدين‏
شمر در دوران حكومت ابوبكر نقش چنداني نداشت؛ زيرا هر چند او را از اصحاب رسول خدا(ص) بدانيم، در اين دوران، سن چنداني نداشته است تا بتواند نقش مهم و سرنوشت‌سازي بر عهده بگيرد. در دوران عمر و ابوبکر نيز نامي از شمر در تاريخ ثبت نشده است. با كشته شدن عثمان در سال 35 هجری علي بن ابي‏طالب‏(ع) به خلافت برگزيده شد. آن حضرت، كوفه را به عنوان پايتخت حكومت خويش برگزيد و در آن جا رحل اقامت افكند. با آمدن خليفه به كوفه، شمر كه از سران و بزرگان كوفه به شمار مي‏آمد، نزد حضرت رفت و در جنگ‏ها و درگيري‏ها در ركاب علي(ع) بود.
حضور در جنگ صفين‏
شمر در اين جنگ حاضر بود و در شمار شيعيان لشكريان امام، شجاعت‏ از خود نشان داد. او در اين جنگ به دليل درگيري با «ادهم بن محرز باهلي»، به سختي مجروح شد، به گونه‏اي كه شمشير، استخوان پيشاني وي را شكافت. شمر نيز به عنوان انتقام، نيزه‏اي به او زد و او را از اسب به زير افكند. با اين حال ادهم با كمك شاميان از مرگ رهايي يافت. پس از جنگ صفين، ادهم در محلي به نام «اُذرج» با دوستانش از دلاوري‏ها و شجاعت‏هايي سخن مي‏گفت كه در صفين انجام داده بود. وي از دوستان خود پرسيد: آيا شما شمر بن ذي‏الجوشن را مي‏شناسيد؟ آنان پاسخ گفتند: آري، او را مي‏شناسيم. ادهم گفت: آيا به تازگي، با او ديدار داشته و اثر ضربه‏ي شمشير را بر چهره‏ي او ديده‏ايد؟ «عبدالله بن كبار نهدي» و «سعيد بن حازم سلوني» در پاسخ گفتند: آري، ما زخمي را كه بر پيشاني اوست، ديده‏ايم. ادهم با افتخار گفت: به خدا سوگند! آن ضربه‏ي مهلك را من در نبرد صفين بر او وارد آوردم و زخم را بر صورتش نقش كردم.(13)
آغاز انحراف و گرايش به خوارج‏
پايان جنگ صفين، آغاز انحراف گروهي به ظاهر مسلمان، به نام خوارج بود. هسته‏هاي نخسيتن اين گروه منحرف كه به «خوارج نهروان» و «مارقين» معروف بودند، در زمان پیامبر(ص) برچيده شد، ولي در زمان اميرالمؤمنين علي‏(ع) با شعار «لا حكم الا لله» به مرحله‏ي ظهور رسيد. نام بعضي از سران و افرادي كه از اعضاي اين جنبش بودند، در مصادر تاريخي به ثبت رسيده است، ولي نگارنده در هيچ يك از اين مصادر، نام شمر بن ذي‏الجوشن را در شمار اين افراد ديده نشده است. تنها «شيخ ياسين» دركتاب ارزشمند «صلح الحسن(ع)» چنين نگاشته است: سركردگان خوارج در كوفه عبارت بودند: از عبدالله بن وهب الراسبي، شيث بن ربعي، عبدالله بن الكواء، الاشعث بن قيس و شمر بن ذي‏الجوشن.(14)
نويسنده‏ي «هداية الكبري» در روايتي از امام حسن مجتبي(ع) چنين نقل مي‏كند: حسن بن علي‏(ع) هنگام وفات به برادرش حسين‏(ع) فرمود: «همانا پدرم علي‏(ع) پس از جنگ صفين در خطبه‏اي، خبر شهادت من و تو را به مردم داد. اشعث بن قيس، پدر جعده ـ قاتل امام حسن‏(ع) ـ كه در مجلس بود، برخاست و گفت: اخباري را مي‏گويي كه رسول خدا(ص) نيز آن را ادعا نكرده است. اين علوم را از كجا به دست آورده‏اي؟ پدرم پاسخ داد: اي آتش بيار معركه! همانا پسرت، محمد بن اشعث نيز از قاتلان حسين است. به خدا سوگند! شمر بن ذي‏الجوشن و شبث بن ربعي و زبيدي و عمرو بن حريث نيز از آنان هستند.(15)
آن حضرت، در اين خطبه، شماري از خوارج را نام برده و شمر را نيز در رديف آنان آورده است. شايد مقصود ايشان اين بوده است كه گويد شما خوارج كه ادعاي دين‏داري داريد، كساني هستيد كه فرزند دختر رسول خدا(ص) را خواهيد كشت.
او در شمار اطرافیان معاویه شد. «شيخ مفيد» در كتاب شريف «الاختصاص» آورده است: «معاويه، نامه‏اي براي اميرالمؤمنين علي(ع) فرستاد. حضرت نيز پاسخ آن نامه را نوشت و به دست «طرماح بن عدي طايي» به دمشق فرستاد. وي پس از آن كه به شام رسيد، پرسيد: فرماندهان معاويه كجايند؟ به او پاسخ دادند: كدام‏شان را مي‏خواهي؟ گفت: ابوالاعور اسلمي و عمرو عاص و شمر بن ذي‏الجوشن و هدي بن محمد بن اشعث كندي را مي‏خواهم.(16)
در اين خبر، شمر با صراحت در شمار دست اندركاران لشكر معاويه قرار گرفته است و اين خود، گواهي روشن بر روحيه‏ي فرصت‏طلبي اوست. پس از اين دوران، شمر با روي آوردن به امويان، به طور آشكار در صف مخالفان خاندان عصمت و طهارت(ع) قرار گرفت.
شمر در دوران خلافت امام حسن(ع) و معاويه‏
با شهادت حضرت علي‏(ع)، شمر را در ركاب امام مجتبي(ع) و در برابر معاويه مي‏بينيم. مسأله را به دو گونه مي‏توان تفسير كرد. ممكن است او به دليل روحيه‏ي فرصت‏طلبي خويش، وضعيت را چنان ديده كه با امام حسن‏(ع) بيعت كند و به لشكر او در آيد. هم‏چنين ممكن است وي از نيروهاي نفوذي ستون پنجم معاويه در لشكر امام بوده است كه جز كارشكني، سودي براي امام نداشتند. «محمد جواد مغنيه» مي‏نويسد: «بسياری از افرادي كه در قتل امام حسين(ع) شركت داشتند، در زمان امام حسن(ع) در ركاب او بودند و پيش از صلح، مايه‏ي از هم پاشيدگي لشكر او شدند. از آن جمله، شمر بن ذي‏الجوشن است».(17)
يكي ديگر از ‌تلاش‌هاي سیاسی شمر در اين دوران، شركت در توطئه‏ي قتل «حجر بن عدي» است. شمر از جمله كساني بود كه عليه او شهادت دروغ داد و مقدمات قتل اين صحابي بزرگ علي(ع) را فراهم كرد.
____________________________________________
1) الجرح و التعديل، ج 4، ص 337؛ تاريخ دمشق، ج 23، ص 186؛ طبقات الكبري، ج 5، ص 212.
2) الضبابي بالفتح و موحدتين إلي الضّباب، بطن من بني‏الحارث و من القريش. لب اللباب، ش 2543.
3) استيعاب، ج 2، ص 701.
4) مناقب آل ابي‏طالب، ج 4، 107.
5) كشف الغمّه، ج‏2، ص 226.
6) تاريخ الصحابة، ص 132؛ تاريخ الكبير، ج 4، ص 250؛ العقد الفريد، ج 3، ص 306؛ اخبارالطوال، ص 239؛ الوافي بالوفيات، ج 16، ص 180.
7) اشتقاق، ص 296.
8) استيعاب، ج 2، ص 467؛ الوافي بالوفيات، ج 16، ص 180.
9) الجرح و التعديل، ج 4، ص 337.
10) الوافي بالوفيات، ج 16، ص 180.
11) البداية و و النهاية، ج 8، ص 204.
12) الوافي بالوفيات، ج 16، ص 180.
13) سفينةالبحار، ماده شمر؛ تاريخ الطبري، ج 5، ص 28؛ الكامل، ج 2، ص 377؛ شرح نهج البلاغه ابن ابي‏الحديد، ج 5، ص 213.
14) صلح الحسين، صص 60 و 70.
15) هدايةالكبري، ص 184.
16) الاختصاص، ص 139؛ بحارالانوار، ج 33، ص 286.
17) الشيعه و الحاكمون، ص 62.

پیوندها:

 

دیدگاه‌ها   

0 #1 سلامhadi 1392-01-24 10:14
دست شما درد نکند برای این مطالب ارزش مندتان.
نقل قول کردن | گزارش به مدیر

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page