339 - 419 ح
بسم الله الرحمن الرحيم
و لاوك خير ما تحت الضمير     و انفس ما تمكن فى الصدور
- مهرت گرامى تر رازى است كه در دل نهفته ام و نفيس تر گنجى كه در سينه دارم.
و ها انابت احسس منه نارا     امت بحرهانار السعير
- شعله عشقت تار و پودم بسوخت، ديگر آتش دوزخ را بچيزى نشمرم.
ابا حسن تبين غدر قوم     بعهدالله من عهد الغدير
- آن روز كه فرمان " غدير " صادر شد، مكر و خيانت آن قوم بر ملا گشت.
- پيامبر به خطابه برخاست و فرمانرواى آنان را معرفى كرد.
- بازوى على را برافراشت و گفتنى ها بگفت، آنان راه خلاف گرفتند.
- در آن محفل بشادى و سرور پرداختند، در دل نغمه هاى دگر مى نواختند.
طوى يوم الغدير لهم حقودا     انال بنشرها يوم " الغدير ".
- روز " غدير " كينه در دلها بينباشت كه چون بر ملا شد، هر جه بود از ميان برداشت.
- واى كه چه روزهاى شوم و سياهى در پى داشت.
- چندين با مكر و فسون راه خيانت همواركردند، دنياى فريبكار آنانرا بفريفت.
و ليس من " الكثير " فيطمئنوا     بان الله يعفو عن كثير
- اين خطائى نبود كه به خود نويد داده و گويند " خداى مهربن بخشايشگر خطاهاست ".
درباره اهل بيت گويد:
عيون منعن الرقاد العيونا     جعلن لكل فوادفتونا
- چشمانى آشوبگر كه خواب از چشمها ربودند و هر دلى را مفتون خود ساختند.
فكن المنى لجميع الورى     و كن لمن رامهن المنونا
- آرزوى جهانيان بودند، آفت جان همگان.
- دلى دارم كه حوادث روزگارش بر آشوفت، از چپ و راست بخاك و خونش كشيد.
- شور درون را از همگان پنهان و اشك رخسارم آتش دل را بر ملا ساخت!
- ديگراز چه درد عشق را كتمان كنم " كوس رسوائى من بر سر هر بام زدند ".
و كان ابتداء الهوى بى مجونا     فلما تمكن امسى جنونا
- ابتدا عشق را بازيچه پنداشتم اينك كارم به جنون كشيده.
و كنت اظن الهوى هينا     فلاقيت منه عذابا مهينا
- هواى دل راسرسرى گرفتم، اينك رنج هجرانم از پاى در آورده.
- كاش روز وداع، شاهد حال زارم بودى كه ديدگان من و اوبراز و نياز اندر بودند.
- ديو مرگ بر كسى ابقا نكرد كه دل در مهر او بندم
- جز آل پيامبر كه مهرشان آرزوى آرزومندان است.
آل پيامبر، ذخيره فرداى من اند، و هم وسيله نجات و رستگارى رستگاران.
- ساقى كوثر اند و ستاويز محكم براى اميدواران.
- نيكوكاران امت را يار و مدد كارند، از همت ايشان يارى طلب.
- حجت خدايند در زمين، گرچه منكران سر بتابند.
- سخنوراند و راستگو. و شما با تكذيب خود براه عناد رفتيد.
- وارث دانشهاى رسول اند، از چه آنان را ترك گفتيد.
- كينه هاى بر گذشته را زنده كرديد، باآنكه بشمشير آنان راه اسلام گرفتيد.
جحدتم موالاه مولاكم     و يوم الغدير لها مومنونا
- ولايت سالارتان را منكر شديد، با آنكه روز غديرش مومن و معترف بوديد.
- فضل و مقام او را با نص رسول شنيديد.
- گفتيد: فرموده ات بجان خريديم. در دل گفتيد: ابدا نپذيريم.
- كدامين يك سزاوارتر به سرورى امت باشيد و بيناتر از اين پاكان؟
- و كدامين يك وصى رسول باشيد و كدامين امين ودايع؟
- كدامين يك بر فراش او خسبيد و جانرا برخى رسول كرد، گاهى كه در پى ريختن خونش بوديد؟
- كدامين يك با دعاى رسول بر خوان مرغ بريان نشست؟ شما خود گواه داستانيد.
- اى آل پيامبر مطرود باد قومى كه پرچم هدايت را بدست شما فراز ديدند و باز هم جانب گمراهى سپردند.
و نيز درباره اهل بيت گويد:
ما طول الليل القصيرا     و نهى الكواكب ان تغورا
الا و فى يده عزيمات     يحل بها الامورا
- اين شب كوتاه را بر من دراز ننمود و اختران را از فرو نشستن باز نداشت.
- جز اينكه حل و عقد امور در دست اوست.
ذو مقله لا تستقل     ضنى و ان اضنت كثيرا
ليست تفتر عن دمى     و ترى بها ابدا فتورا
- با دو چشمانى پر تب و تاب كه آفت جانهاست.
- در ريختن خونم سستى نگيرد، با اينكه همواره مست و خراب است.
- چنانش خمار بينى كه گه در حال ناز و گه در حال نياز است.
- آنجا كه سر جنگ دارد، بملامتم در سپارد و چون ره آشتى گيرد، معذورم شناسد.
- جزاين است كه از شيدائى كارم به رسوائى كشيد؟
- هر كس به پاكدامنى مى گرايد، چه بهتر كه با عشق اول اكتفا جويد.
و لقد لبست ثياب نسك مالكا او مستعيرا
و تمثل الشيطان لى     ليغرنى رشوا غريرا
فخلعتها و لبست ثوب الفتك سحابا جرورا
- جامه زهد و پارسائى پوشيدم، ندانم از خود داشتم ياعاريه كردم.
- ابليس با مكر و فسون در تجلى آمد تا به رشد و صلاحم فريب دهد.
- از آنرو جامه پارسائى بر كندم و قباى عياران خونريز بر تن آراستم.
- خطايت هر چه باشد، ترك گوى و راه توبه پوى. بى گمان خدا رابخشاينده و غفور يابى.
ما لم تكن من معشر غدروا و قد شهدوا الغديرا
- ما دام كه از خيانت كاران " روز غدير " نباشى.
- آنها كه كنارى گرفته به توطئه نشستند تا اميرى از ميان خود بر گمارند.
- با سينه هاى پر كين و خشمى آتشين. - كانديد ملك و رياست، بانتظار تحت و سرير.
- بسان پيمانه در ميان خود بچرخاندنند و بديگر كس نهلند.
هذا الى ان قام قائم آل احمدمستثيرا
- اين است روش روزگاران، تاانقلابگر آل محمد به خونخواهى و كين برخيزد.
و تسلم الاسلام اقتم مظلما فكساه نورا
- آئين اسلام را چركين و سياه دريابد و در نور هدايت غرقه سازد.
تا آخر قصيده.
و نيز درباره اهل بيت سرايد:
نكرت معرفتى لما حكم     حاكم الحب عليها لى بدم
- قاضى عشقم گفت: بجرم بى مهرى خونش بريز. آشنائى قديم را منكر آمد.
فبدت من ناظريها نظره     ادخلتها فى دمى تحت التهم
- با نگاه دلدوزش تيرى به سويم پرتاب كرد كه در تار و پودم جا گرفت.
و تمكنت فاضنيت ضنى     كان بى منها و اسقمت سقم
- از رنجورى عشق برنخاسته، دردى دگر بر جانم فزود.
وصبت بعد اجتناب صغوه     بدلت من قولها: لا. بنعم
- پس از هجران و جفا راه آشتى گرفت، پاسخ آورد كه " آرى ". دگر از " لا " دم برنياورد.
و فقدت الوجد فيها و الاسى     فتالمت لفقدان الالم
- با درد عشقش خو گرفته ام. اينك از رنج بى دردى در تب و تابم.
مالعينى و فوادى كلما     كتمت باح. و ان باحت كتم
- زينهار از اين دل و ديده: هرگاه ديده ام راز عشق را پنهان كند، دل بغفان خيزد، و چون گريان شود، دل آرام گيرد.
- اختلاف دل و ديده بدراز كشيد، مصيبت و غم الفت گرفتند.
- اما مصيبت آل پيامبربالاترين مصيبتها است.
- اى زادگان زهرا. اين داغ ننگ و نكوهش از چهره روزگار زدوده نخواهد شد.
يا طوافا طاف طوفان به     و حطيما بقنا الخط حطم
- اى " مطافى " كه دچار طوفان بلا شد، اى " حطيمى " كه پى سپر نيزه ها گشت.
- بعد از آنكه پيمان الهى را زير پا نهند، بكدامين پيمان پاى بندند؟
- كجا اين دل آرام و قرار گيرد، با آنكه سياهكارى بنى اميه پرتو انوارتان را در حجاب كرد.
ركبوا بحر ضلال سلموا     فيه و الاسلام منهم ما سلم
- به درياى ضلالت و سرگشتگى غوطه ور گشتند و بجان رستند، ولى اسلام از دست آنان نرست.
ثم صارت سنه جاريه     كل من امكنه الظلم ظلم
- از آن پس، سياهگارى رواج يافت، و هر كس هر چه توانست كرد.
- شگفتا. حقى كه با شمشير شما رونق گرفت، درباره شما اجرا نگشت.
- تنها مهر و دوستى شما - چنانچه عبد المحسن صورى گويد - در ميان دوستان پا برجاست.
و ابيكم والذى وصى به     لابيكم جدكم فى يوم " خم "
- سوگند بجان على. و سوگند به آن عهدى كه جدتان در " غدير خم " گرفت.
- ساير امتها كه بفرمان روائى شما گردن نهادند، حجت رسول را بر قوم اوتمام كردند.

شرح حال شاعر و نمونه اشعار او
ابو محمد، عبد المحسن بن محمد بن احمد بن غالب بن غلبون، صورى. از اكابر قرن چهارم و نوابغ رجال آن دوران است و تا اوائل قرن پنجم مى زيسته. اشعار آبدارش در عين سلاست و روانى،پر معنى است، در غزل سرائى لطيف و در بحث و جدال استوار: به هنگام استدلال، براهين استوار آرد و گاه مدح و ستايش جز بزيبائى و ملاحت ننگرد.
- دفتر اشعارش كه در حدود پنج هزار بيت است، بالطايف ادبى و حقائق برهانى، گواه اين مدعا است و نصى بر اخلاص به اهل بيت، چونان كه ابن شهر - آشوبش در سلك شعرائى نام برده كه بى پروا به ستايش اهل بيت برخاسته اند.
آنچه ما از قصائد و قطعات او انتخاب كرده ايم، روحيه مذهبى او را بى پرده متجلى ساخته و چبهه بندى او را به سوى خاندان رسول و جانبدارى و حمايت از حقوق آنان نمودار مى كند، تا آنجا كه مى بينيم به هر چه جز اهل بيت است، پشت پا زده است، علاوه بر آنچه در ديوان شعرش از اشارات لطيفه مى يابيم كه عقيده باطنى او را بر ملا مى سازد.
از جمله اين قطعه درباره كودكى عمر نام:
نادمنى من وجهه روضه     مشرقه يمرح فيه النظر
فانظر معى تنظر الى معجز     سيف على بين جفنى عمر
- در چهره او بوستانى خرم يافتم كه گلگشت ديدگان است.
- بيا از ديده من بنگر تا معجزى، شگفت بينى: ذو الفقار على در ميان چشمان عمر!
بارى، ابن ابى شبانه در " تكمله امل الامل " بشرح حال او پرداخته، واو جز شيعيان اهل بيت را عنوان نمى كند، ثعالبى در " يتيمه الدهر " ج 2571 به ياد او پرداخته و 225 بيت از اشعار او را ثبت كرده و در " تتميم يتيمه " ج 1 ص 35 او را ثنا گفته و از ديوان شعرش ابياتى برگزيده است. ابن خلكان هم در ج 1 ص 334 با ستايش وتمجيد فراوان از شعرش، شرح مفصلى آورده و مى گويد: بسال 419، روز يكشنبه نهم شوال در سن هشتاد سالگى وچه بسا بيشتر، دار فانى را بدرود گفته است. ابن اثير در تاريخ خود ج 12 ص 25، يادى از اين شاعر گرانمايه دارد.
از جمله سروده هاى او درباره اهل بيت:
توق اذا ما حرمه العدل جلت     ملامى لتقضى صبوتى ما تمنت
- اينك كه حرمت عدل و داد از ميان رفته، چندى از ملامت و نكوهش زبان بازگير تا عشق و جوانى من كامروا گردد.
- از اين مغرور گشتى با شعله عشقم تار و پودت را به آتش نكشيده ام و با داغ هجران ديده ات رانگريانده ام؟
لك الخير هذا حين شئت تلومنى     لجاجا فالا لمت ايام شدتى
- خدايت خير دهاد. امروزم با خيره سرى به ملامت برخاسته اى؟ كاش ايام شوريدگى و شيدائى به ملامت بر مى خاستى.
- آنروز كه با ناله اشتران همنوا بودم و با قمرى شاخساران، ترنم مى گرفتم.
- بر حوادث روزگار مى تاختم و با مرگ حاضر دست بگريبان مى شدم.
و استصغر البلوى لمن عرف الهوى     و استكثر الشكوى و ان هى قلت
- براى شيدا زدگان، هر گونه رنجى را ناجيز مى شمردم و هر گونه شكوه اى - گرچه كوتاه - فراوان.
- در كنار كلبه درهم ريخته معشوق مات ومبهوت مى ايستادم، گويا انتظار مى بردم سلام مرا پاسخ داد.
- به ياد آن شبها كه با پريچهران لاغر ميان ديدار مى كردم، همانها كه خون معشوق را مى ريزند و دامن خود را از جنايت برى مى شناسند.
اصد فيدعونى الى الوصل طرفها     و ان انا سارعت الاجابه صدت
- آهنگ رحيل مى كنم، چشمان جادويش به سوى وصل مى خواندم، و چون طالب وصل گردم، اعراض كرده مى راندم.
و ان قلت سقمى و كلت سقم طرفها     بابطال قولى او بادحاض حجتى
- اگر گويم درد آلود خمارم، چشمان خمارش را برانگيزد كه سخن در دهانم بشكند.
و ان سمعت و انار قلبى شناعه     عليها. اجابتنى بوا نار و جنتى
- من بزارى ناله بر كشم كه واى از آتش دل، كه او را بنكوهش سپارم. او فرياد بركشد كه اى واى بر تو از آتش رخسارم.
- همت گمارم كه دل از عشق از برگريم، چون كبك در برابرم بخرامد و قرار از كفم بريابد.
و انشد بين البين و الهجر مهجتى     و لم ادر فى اى السبيلين ضلت
- قلبى داشتم كه در راه جدائى و هجران از كف داده ام: ندانم در كدامين ره گم كرده ام.
- اين روزگارهجر كه بر من دراز نمايد، خواهد عمرمرا كوتاه بگرداند.
دع الامه اللاتى استحلت تكن مع الامه اللاتى بغت فاستحلت
فما تقتدى الا بها فى اغتصابها     و لا اقتدى الا بصبر ائمتى
- بگذار تا معشوقه جفاكار خونت حلال داند و با امت ستمكار خونريز محشور آيد.
- او از امت سيه كار خون آشام الهام گيرد و من چون سرورانم راه صبر و شكيبائى پيش گيرم.
- نه اين است كه سوك آنان جانگداز تر از سوك من است؟
حماتى -اذا لانت قناتى - و عدتى     اذا لم تكن لى عده عند شدتى
- اى سروران من - به هنگام درماندگى - و اى ذخيره روزگاران سختى و واماندگى.
- حزب ستمكاران با خدا بجنگ برخاستند و به هر چاهى كه خود در افتادند ديگران را به دنبال خود كشاندند.
- دلهائى كه با آئين جاهليت خو گرفتند و از آئين حق نفرت فزودند.
- در پاسخ جدتان احمد، چه عذر و بهانه اى خواهند داشت.
و اشهر ما يروونه عنه قوله     تركت كتاب الله فيكم و عترتى
- با آنكه وصيت رسول درباره قرآن و عترت، مشهورترين حديثى است كه زيب منابر خود سازند.
اما نه. دنيا با زر و زيور متجلى شد وآنان به سويش تاختند. اين است كه دلها را باژگون بينى.
و نيز درباره خاندان رسول سرايد:
اصبحوا يفرقون من افراقى     فاستغاثوا فى نكستى بالفراق
ما صبرتم لقد بخلتم على المدنف حقا حتى بطول السياق
راحه ما اعتمدتموها بقتلى     رب خير اتى بغير اتفاق
سوف امضى و تلحقون و لا علم     لكم ما يكون بعد اللحاق
- صبحگاهان كه تبم بريد، از گردم پراكنده شدند، و چون بحران تب فزود، صدا به شيون بركشيدند.
- درنگ نياوردند تا حق پرستارى ادا كرده باشند، حتى چندان نپائيدند كه جانم از تن بر آيد.
- رهايم كردند تا در مرگ من تعجيل كنند، خوشبختانه از اين تنهائى آرامش و راحتم رسيد، گاه شود كه نيكى و احسان بدون اراده اتفاق افتد.
- من بزودى از اين عالم رخت بركشم و شما نيز از پى من در آئيد، و ندانيد چه عذابى در كمين است؟
حيثما يجمع القضيه من يجمع بين الخصمين ماض و باق
- آنجا كه داورى بر عهده كسى است كه گذشگان و بازماندگان را گرد آورد.
- داد ازاين مردم كاش در ميان ايشان پا بدوران ننهاده بودم. چه گونه در ريختن خون بى پروايند؟
رب ظهر قلبته مثل ما يقلب     ظهر المجن للارشاق
- چه بسيارشان آزمون ساختم، جونانكه مقاومت سپر را در برابر پيكان بيازمايند.
- دستم بگرفت و ندانسته در حلقه پريچهران رهايم كرد.
- ديدم از ميانه، اسير چشمان تو هستم، آياشود كه آزادم سازى؟
مسه من هواك بى لا من الجن فهل من مغرم او راق
- جنون من، از عشق و شيدائى تو است، نه از آفت جن. خدا را، يا وصل محبوب، يا افسون طبيب.
- جز اينم دوائى نيست كه آتش عشق را با وصل معشوق چاره سازد، يا به وعده دل خوش كند و يا آبى بر اين دل تفتيده پاشد.
او يعيد الكرى على كما كان     لا موحشى من خيالك الطراق
- و يا خواب ناز را به چشمانم باز گرداند و از كابوس شبگيرم وا رهاند.
ما لنومى كانه كان فى اول دمعى جرى من الاماق
- چه شد كه خوب هم با اولين دانه هاى اشك، از گوشه چشمانم فرو ريخت.
- ودگر باز نيايد؟ آرى اميدى نيست اشك ريخته به جاى خود باز نگردد.
بابى شادن توثقت بالايمان منه من قبل شد وثاقى
- آهووشى كه با سوگند موكد، پيمان وصلش گرفتم، و آنگاه اسير دامش گشتم.
فهو الا يكن لحرب فحرب     علمته خيانه الميثاق
نفر من اميه نفر الاسلام من بينهم نفور اباق
انفقوا فى النفاق ما غصبوه     فاستقام النفاق بالانفاق
- اگر سوداى حرب بر سر ندارد، پس اين " حرب " سرخيل بنى اميه است كه راه خيانت را هموار كرده است.
- جمعى از زادگان " اميه " كه پا از دائره اسلام بيرون نهادند.
- آنچه را به ناحق گرد آورده بودند، در راه نفاق انفاق كردند و كفر پنهان رواج گرفت.
- آرى، شيوه دنياى فريب، اين است كه تنها از جفاى عشاق ناله سر مى دهد.
- نه پندارم كه اين روزگار فريبكار، روزى با خاندان زهد كنار آيد، چون مال و منال دنيا، گردنگير مردمان است.
- از اين است كه خاندان احمد:فرزندان على، آواره هر شهر و دياراند.
فقراء الحجاز بعد الغنى الاكبر     اسرى الشام قتلى العراق
- در حجاز، با آن دولت و مكنت - فقير و درمانده، در شام، اسير دست بسته، در عراق به خاك و خون غلطانند.
جانبتهم جوانب الارض حتى     خلت ان السماء ذات انطباق
- زمين پهناور از پناه دادن آنان دريغ دارد، گويا درهاى آسمان هم باز نگردد.
- اى زادگان احمد، اگر در ستايشتان سخن كوتاه كنم، و يا تا سر حد امكان در ثنا گسترى مبالغه ورزم، هر دو يكسان است:
- هيچگاه به مقام عظمت شما دست نيابم، جز اينكه لطف شما دستگير من باشد.
- فرشتگان ملا اعلى، با ساكنان زمين، با هم بمقابله برخاسته اند:
- آنان فضل و كمال شما را مى ستايند، و اينان بر ستيز و عناد خود مى فزايند.
- حق شما را بردند و پندارند - خاك بر دهانشان - كه سزاوار آنند.
- دست بدست پيمان خلافت بستند تا هماره بر ظلم و ستم بپايند.
- آنان شمشير كين بروى شما از نيام بر كشيدند و ما به حمايت، نوك قلم را بر صفحه اوراق روان كرديم.
اى عين؟ لو لا القيامه و المرجو فيها من قدره الخلاق
- گويا مى نگرم بروز رستاخيز كه آرزو كرده گويند: كاش در دنيا بودند.
- كه راه توبه پيش گيرند، آنگاه كه ساقى كوثرشان از كنار حوض براند.
- همانگاه كه بنگرند على سالار محشر است و دشمنان را به دوزخ مى سپارد.
- اين است سزاى كفران و ناسپاسى، بچشيد عذابى كه با دست خودافروختيد.
و اين قصيده را در مدح حاكم به امر الله سروده و در روز عاشورا انشاد كرده است:
خلا طرفه بالسقم دونى يلازمه     الى ان رمى سهما فصرت اساهمه
فاصبح بى مالست ادرى امثله     بجفنيه؟ ام لا يعدل السقم قاسمه
چشمان خمار آلودش را به من دوخت و خدنگى از مژدگ ان رها كرد، و من نيز.
- اينك در چشمانم خمار عشق بينم و ندانم حال او چون است؟ عشق يكجانبه بى عدالتى خداى عشق است.
- اگر درد عشق را در سينه پنهان سازم، ديدگانم شاهد و گوياست.
- راز عشق را هم مى توان در ديده نهفت، ولى از خوب كه بيگانه شد، رازش برملا افتاد.
- بياد آن شبهاى دراز كه با ياد تو كوتاه شد، و گاهى خورشيد دميد كه ابرها به يكسو رفت.
- تمام شب را بيدار ماندم، اگر واپرسى كه از چه؟ گويم: خواب به چشمم راه نكرد.
و لكنه القى على الصبح لونه     فوالاه يوم شاحب الوجه ساهمه
- سياهى شب، شبخ خود را بر رخ روز افكند، و اين روز است كه از تيرگى، روى شب راسياه كرده.
- آن سان كه در ماه محرم، فروغ عاشورا پستى گرفته به سياهى گرائيد، از آن رو كه حرام آن ماه راحلال شمردند. طغت عبد شمس فاستقل ملحقا الى الشمس من طغيانها متراكمه
- دودمان بنى اميه طوفانى ازطغيان و ستم برانيگختند كه چشمه خورشيد را تيره كرد.
- سر دودمانشان را گوئيد كه اينك آنچه در دل نهان داشتم بر ملا كردم.
روزگاراز سيرت شما كاژى و كژى گرفت، اينك با دست نگهبانش راستى يافت.
- سنت مصطفى بدست مردى از خاندانش تازه و تجديد شد، دين حنيف را حاكم آمد.
-شما مجلسيان كه بر جد او "حاكم" ازديده اشك مى باريد، بگذاريد كه شمشير آبدارش از خون دشمنان بگريد.
الا ايها الثكلى التى من دموعها     اذا هى حيت من قتيل جماجمه
- آنكه رخ برتابد، دين و دنيايش تباه باشد، نه تو او را بر جاى نهى و نه خدايش رحمت آرد.
حريصا على نار الجحيم كانه     يخاف على ابوابها من يزاحمه
- چنان سوى دوزخ در شتاب است كه پندارى از پيشدستى ديگران بيمناك است.
- اينك كه شما ركن زندگى باشيد، ديگران كار خود را به چه كسى حوالت توانند.
- دولت علويت بكام باد، حاكم دوران در خانه سعد و فرخندگى جاى دارد.
"تا آخر قصيده"
و از اشعار صورى اين چند بيت است:
بالذى الهم تعذيبى ثناياك العذابا     و الذى البس خديك من الورد نقابا
و الذى اودع فى فيك من الشهد شرابا     و الذى صير حظى منك هجرا و اجتنابا
ما الذى قالته عيناك لقلبى فاجابا     و الذى قالته للدمع فوارها انصبابا
يا عزالا صاد باللحظ لقلبى فاصابا     عمرك الله بصب لا يرى الا مصابا
- ترا به آن خدا كه با دهان شيرينت گفت، شرنگ عذاب در كامم ريزد.
- به آن خدا كه رخساره ات از رنگ گل نقاب بست.
- و آنكه در دهانت چشمه انگبين بر آورد.
- و از طلعت زيبايت جز دورى و هجران نصيبى عطايم نكرد.
- جشمان دلفريبت با اين دل دردمند چه گفت كه چنين رام شد؟
- با اشك چشمم چه رازى در ميان نهاد كه چون سيلاب روان گشت.
- اى آهوى رعنا كه با تيز نگاهش دل مرا خست.
- سايه ات پاينده باد بر اين عاشق زار كه هميشه در تب و تاب است.
اين چند بيت، در ديوان صورى ثبت است. و نسبت آن به شاعر " صنوبرى " چنانكه در كشكول شيخ بهائى ج 1 ص 23 آمده بى مورد است. شيخ بهائى در اين شعر خود، از صورى الهام گرفته كه گويد:
يا بدر دجى فراقه القلب اذاب     مذ ودعنى فغاب صبرى اذا غاب
بالله عليك. اى شى ء قالت     عيناك لقلبى المعنا فاجاب؟
-اى ماه تابان كه از دوريش دل آب گشت، از آنگاه كه رخت سفر بست، صبر و قرار از دلم رخت بر بست.
- ترا به خدايت سوگند. چشمانت با اين دل دردمند چه گفت كه اينسانش به كمند بربست.
و از اشعار صورى است:
سفرن بدورا و انتقبن اهله     و مسن غصونا و التفتن جواذرا
- چون ماه ت
ابان پرده از رخ بر كشند، و چونان هلال از زير نقاب بر آيند، بسان شاخ سرور عنا و طناز خرامند، مانند گاو وحشى با گوشه چشمان سياه مى نگرند.
- گيسوى خود را بر سر و دوش فروهشتند ودنيا را در ديدگان ما سياه كردند. - چه شبها كه خورشيد رخسارشان دميد و تاريكى شب را در حيرت فرو برد.
فهن اذا ما شئن امسين او اذا     تعرضن ان يصبحن كن قوادرا
- اينان - هر گاه بخواهند - با گيوسى چون شبه در سياهى شب فرو روند و با پرتو رخسارشان، روزى پر فروغ بيارايند.
و همو در سوگ ابن المعلم، استاد امت، ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان مفيد در گذشته بسال 413 گويد:
- پاينده آينده مردمان رابا فضل بى كران خود نواخته و مرگ را با عدل و انصاف، نصيب همگان ساخته.
- مفيد با دريائى از علم بى كران رفت و مادر دهر چو او نخواهد زاد.
در كتاب " بدايع البدايه " سنداز بكار بن على رياحى آورده كه عبد المحسن صورى به دمشق آمد، مجدى شاعر نزد من آمده ورود او را اطلاع داده گفت: اگر مايل باشى باتفاق از او ديدن كنيم و سلامى باز دهيم؟ پذيرفتم و با هم به زيارتش رفتيم. صورى همه وقت در بازار گندم فروشان براى ديد و بازديد مى نشست، در مقابل جايگاه او، دكان پنبه فروشى بود كه مرد كورى صاحب آن بود، موقعى كه ديده بديدارش تازه كرديم، متوجه شديم كه پير زالى فرتوت بر دردكه پنبه فروش ايستاده مرد كور با اوگرم سخن است و آن پير فرتوت، با سكوت كامل، سخن او را به خاطر مى سپرد. مجدى بلا درنگ سرود:
- منصته تسمع ما يقول. = پير فرتوت سراپا گوش شده كه چه گويد.
و عبد المحسن بلا تامل اضافه كرد:
كالخلد، لما قابلته غول. = بسان موش صحرائى كه آواى غول شنود.
مجدى بدو گفت: " بخدا سوگند كه نيك آوردى، دو تشبيه در نيم خط شعر هميشه در پناه خدا باشى ".
يكى از دوستان صورى، كتابى به عاريت مى گيرد، و بازگرداندن آن بداراز مى كشد، شاعر ما اين دو بيت لطيف را درباره او مى سرايد كه در ديوان او ثبت است: - كتاب من چه جنايتى مرتكب گشته كه به زندان ابد محكوم گشته؟
- آزادش كن كه وا پرسم در اين روزگار دراز به چه رنج و دردى مبتلا گشته؟
شاعر خوش پرداز، احمد بن سلمان فجرى به شاعر ما عبد المحسن صورى نوشت:
- اى دوست عزيز چرا مانند طاير شكسته بال بزانو درآمده اى؟
- اگر فكر مى كنى كه تناورى باعث سنگينى گشته و از طى سفر بازت داشته.
- اين دريا را نبينى كه صخره هاى كوه رضوى و بريده هاى كوه ثبير را بر پشت خود بار كرده؟
- اگر از راه خشكس بار سفر بندى نپندارم كه پشت شتر را بشكنى.
- و اگر دوستانت جور و جفاى ترا بجان مى خرند، نظير آنان در جاى دگر هم يافت مى شود.
- راه بيفت، باشد كه با ديدار كريمان دردهاى سينه را شفا بخشى.
- آنها كه بديدارشان مانوس گشته اى، تنها خلق جهان نيستند و نه شهرى كه در آن پابند مانده اى، تنها شهر جهان است.
عبد المحسن در پاسخ او نوشت:
- خدايت پاداش نيك دهد كه با خير خواهى پندى آراسته آوردى، اما چه سود كه روزگارم نمانده.
- اينك سنين عمرم به هفتاد رسيده و براى زندگيم برنامه تنظيم كرده كه از سفر راه دور و دراز مانع گشته.
- از آن روز كه مردم اين سامان همت خود را كوتاه كرده اند، من نيز آرزوهاى خودرا كوتاه كردم ام.
در وصف كودكى كه نامش " مقاتل " بوده و درباره او شعر فراوانى سروده چنين گويد:
تعلمت وجنته رقيه     لعقرب الصدغ فما تلسع
- رخسارش افسونى آموخته كه از نيش عقرب زلفانش در امان است. - ناصحانم بنكوهش گيرند كه از او دل برگير، اما گوشم ناشنواست.
- وداعش گفتم و سيلاب اشك بر پهناى سينه ام روان بود.
فظن اذ ابصرها انها     ساير اعضائى بها تدمع
- چون حال زارم بديد، پنداشت كه سراپاى وجودم اشكبار است.
- گفت: اينك كه حالت بدين منوال است، بعد از فراق چون باشد؟
- اين اشك را تباه مكن بروزگار جدائى فرصت بسيار است، گفتم: تباه تر از اين، قلب زارم باشد كه پيش تو خوار است.
و نيز در ستايش همين پسرك " مقاتل " گويد:
- قلبم مشكن كه خداوندگار آن توئى، رازم فاش مكن كه صاحب اختيارش تو باشى.
- ايام فراق هر چه دشوارتر، بر تو آسان گذرد، و هموار آن بر من سخت و ناگوار است.
- با شمشير دوچشمت، اى مقاتل جنگجو، چه خونها كه نريختى.
- گويم آرامش و تسلا، اميدآن نبرم. خواهم صبر و تحمل، توان آن نباشد.
و همو در ثناى پسرك زبان بمعذرت گشايد و چنين سرايد:
وقف الليل و النهار و قد كان اذا ما اتى النهار يفر
- نه راه آشتى گيرد كه عار است، نه و نه راه جدائى پويد كه توانش نيست.
اين سلطان مقلتيك علينا     قل له ما يجوز فى الحب سمر
- برق نگاهت سلطان وجود من است، بدو بر گو: روا نباشد دوستان را با ناوك دلدوز هدف تير بلا سازند.
انت فرقت نار خديك حتى     كل قلب صب لها فيه جمر
- آتش رخسارت به هر رهگذر افروختى، اينك دل عشاقت در سوز و گداز است. - زلفان دلاويزت ببازى نتوان گرفت، ويژه اينك كه شكن در شكن است.
- اين دگر ناگوار است كه در صلح و آشتى بدين حدخام و بى تجربه باشى.
شاعر ما، علاوه بر ادب فراوان و نظم بديع، چونان عبد المنعم، فرزندى گرانمايه از خود بيادگار نهاده است كه شرح حالش را ثعالبى ياد كرده است.

نوشتن دیدگاه