سوگمندانه بايد ابراز داشت كتاب حقايق التّفسير كه تفسير عرفانى امام صادق(ع) نيز بدان ضميمه است, پس ازآن كه به قلم ابوعبدالرحمن سلّمى, ترتيب و نگارش يافت, هم چنان تا نيمه دوم قرن بيستم ميلادى به صورت نسخه هاى دست نويس, باقى ماند و با وجود منزلت والا و جايگ اه بلند سلّمى وآثارش در انديشه وسخن انديشه ورزان دينى, چندان توجّهى به تحقيق و چاپ و نشر تفسير يادشده وديگر آثار وى مبذول نگرديد.
خوشبختانه نسخه هاى خطى اين اثر در كتابخانه هاى كشورهاى اسلامى و غيراسلامى موجود است كه خود روزنه اى از اميد به روى بلند همّتان مى گشايد. پل نويا, نخستين مصحّح ونشردهنده اين كتاب مى نويسد:
(مى دانيم كه تعداد زيادى نسخه خطى ازكتاب حقايق التّفسير سلّمى وجود دارد, من خود ده نمونه ازآنها را فقط دركتابخانه هاى استانبول ونيز درموزه بريتانيا به معاينه ديده ام )2
تفسير امام صادق(ع) پس از تأليف توسط ابوعبدالرحمن سلّمى براى نخستين بار توسط پژوهشگر فرانسوى لويى ماسينيون در نيمه اوّل قرن بيستم شناسايى گرديد..
پل نويا دراين مورد مى نويسد:
(اهميت تفسير عرفانى را كه صوفيان سنى به امام جعفرصادق(ع) متوفاى (148 هـ.ق/ 765م) نسبت داده اند مانند اهميت بسيارى ازمتون عرفانى كهن براى نخستين بار لويى ماسينيون در اثرخود به نام تحقيق در اصطلاحات عرفانى اسلامى(ص 201 ـ 206)مورد تأكيد قرار داده است.
زمانى, ى, ف, روسكات مقاله اى به نام امام جعفرصادق(ع) منتشر ساخته و درآن مسئله مرموز جابربن حيان وامام را كه به قول مورخان اسلامى به علم كيميا پرداخت وبه گواهى خود ابن نديم درعلوم غريبه استاد جابر بود, بررسى كرده است روسكات در نخستين بخش اين مقاله, آثار گونا گون منسوب به امام را, از نظرمى گذراند, ولى گويا وى از كار تفسيرى امام بى خبر است يا آن را بيرون ازحوزه پژوهش هاى خود قلمداد مى كند.)3
لويى ماسينيون درمعرفى كتاب واثبات صحت انتساب آن به امام و راويان احتمالى كه كتاب را از امام صادق(ع)شنيده و به ديگران روايت كرده اند تحقيق نسبتاً مفصل و قابل توجهى دارد..

- پاورقی -

2. ابو عبدالرحمن سلّمى, مجموعه آثار, مقدمه پل نويا بر تفسير امام صادق, ترجمه احمد سميعى/ 8.
3. همان/ 5.

نوشتن دیدگاه