پس ازمعرفى تفسير توسط لويى ماسينيون, نخستين كسى كه اين تفسير را نشر داد پل نويا,. محقق فرانسوى در 22 اوت 1968 بود. پل نويا, بر تصحيح خود, مقدمه اى نيز نوشته است كه درآخرين چاپ تفسير با عنوان: مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلّمى, به چاپ رسيده است.
وى مى نويسد:
(درسال 1968 م, در نشريه ملانژ(مجموعه مقالات), دانشگاه سن ژوزف (دوره 43, شماره 4)متن تفسيرى را كه صوفيان به امام جعفرصادق(ع)نسبت مى دهند به چاپ رسانديم واز همان زمان درصدد برآمديم كه تفسير ابن عطا را نيز منتشر كنيم.)4
وى, افزون بر چاپ, تصحيح و انتشار كتاب ونگارش مقدمه يادشده, كتابى را تحت عنوان: تفسير قرآنى وزبان عرفانى, نگاشته است كه درآن كتاب, ريشه پيدايش تصوف در اسلام و تأثير قرآن بر آن را به طور تحقيقى مورد, بحث قرار داده است. وى دراين كتاب, از تفسير امام صادق(ع)ب ه شرح سخن گفته و تأثير آن را بر انديشه عرفان و صوفى گرى, روشن وآشكار دانسته است.
نويا, كه نسخه هاى خطى فراوانى از اين تفسير, سراغ دارد, خود, آن را از روى سه نسخه تصحيح كرده است:
(اين تصحيح انتقادى در واقع از روى سه نسخه خطى, انجام گرفته است كه همه متعلّق به كتابخانه هاى استانبول مى باشند.
fـ فاتح, 260 (164 ورق)نسخه بى تاريخ به دقت سواد بردارى شده, با خطى بسيار ريز كه گاهى خواندنش بسيار دشوار است. اين نسخه را اصل گرفتيم و بسيار به ندرت از متن آن دور شديم.
bـ بشير آغا, 36(338 ورق)مورخ 1061 هـ / 1680 م خط يكى ازكاتبان بس بى دقت كه سطورى تمام را جا انداخته و به زبان عربى آشنايى چندانى نداشته است.
اين نسخه, بويژه براى تأييد قرائت دونسخه ديگر, كه به مراتب ناخواناترند مفيد افتاده است
v- ينى جامع, 43(383 ورق)نسخه بى تاريخ, ليكن در بردارنده گواهى قرائت متن به تاريخ 771 هـ / 1369 م, با خط مسامحه كارانه و غالباً فاقد نقطه حروف, ليكن چون به دقت به دست مرد با سواد آشنا با الفاظ صوفيان, سواد بردارى شده, متن نسخه عالى است وگاهى حتى از نسخه ف اتح 260, بهتر است.)5
پس از نويا, در سال 1979م, پژوهشگر مسلمان لبنانى دكتر على زيعور, اقدام به تصحيح, چاپ و نشر اين تفسير كرد.
مصادرى كه دكتر زيعور براى تصحيح, ازآنها بهره برده است, چنانكه خود درمقدمه آن مى نويسد: پنج نسخه خطى بوده كه بهترين آن نسخه ها, نسخه فاتح 260 است; يعنى همان نسخه اى كه نويا نيز او را اصل قرار داده بود.
دكتر زيعور, تفسير ياد شده را همراه با كتاب اخلاقى ديگرى منسوب به امام صادق(ع)به نام: مصباح الشّريعه ومفتاح الحقيقه, همراه مقدمه اى تحت عنوان: (كتابا الصادق التّفسير القرآنى و مصباح الشريعة) چاپ و منتشر كرد.
بار ديگر تفسير يادشده را به همراه كتاب خويش به نام: التّفسير الصوفى للقرآن عند الصادق, (الصادقيه فى التّصوف واحوال النّفس) به چاپ رساند.
هرچند نگارنده, كتاب يادشده را خود نديده است, ولى از نام كتاب, به خوبى به دست مى آيد كه در نگرش براين تفسير, نوشته شده است.
جديدترين اقدام براى چاپ اين تفسير, درايران به همت نصراللّه پورجوادى انجام شده است.
با اين كه تفسير, منسوب به امام ششم شيعيان وگردآورنده آن يك عارف بلند آوازه ايرانى (نيشابورى) است, مى توان گفت: آخرين چاپ آن به عنوان نخستين اقدام دريك كشور شيعى, حكايت گر ضعف پژوهشيان اين مرز و بوم, در حفظ و انتشار آثار ارزشمند منسوب به امام معصوم ويا دس ت كم, ميراث فرهنگى كهن آنان خواهد بود.
نويسنده يادشده مجموعه آثار موجود ابوعبدالرحمن سلّمى را به چاپ رسانيده است واين مجموعه تفسير منسوب به امام صادق(ع)را كه جزء حقايق التّفسير سلّمى ويكى از مجموعه آثار وى است نيز, دربرگرفته است. وى اين تفسير را عيناً از روى چاپ پل نويا افست كرده و مقدمه او ر ا با ترجمه فارسى از سوى احمد سميعى گيلانى دراين مجموعه, پيش از تفسير, چاپ كرده است. افزون بر اين, مطالب ماسينيون درباره اين تفسير را پس ازمقدمه پل نويا, آورده است.7
بى مناسبت نيست پيش از بررسى تفسير عرفانى منسوب به امام صادق(ع)نكاتى چند را كه راهگشاى ما در بررسى دقيق تر اين تفسير هستند, يادآور شويم:
1. معرفى اجمالى حقايق التّفسير
2. بررسى مختصر شخصيت ابوعبدالرحمن سلّمى

- پاورقی -

4. پل نويا, مقدمه تفسير ابن عطا در مجموعه آثار سلّمى, گردآورى نصراللّه پورجوادى, مركز نشر دانشگاهى, 1369/ 47.
5. پل نويا, مقدمه تفسير امام صادق در مجموعه آثار سلّمى, گردآورى نصراللّه پورجوادى/ 7.
6. مراجعه شود به: مقدمه نصراللّه پورجوادى بر مجموعه آثار سلّمى/ 12.
7. همان/ 14 به نقل از :مجموعة الرّسائل ج 1/ ص 29.

نوشتن دیدگاه