در طب الائمة آمده است كه مردى خدمت امام صادق (عليه السلام ) رسيد و گفت : اى مولاى من ، من كنيزكان را مى خرم و دوست دارم به من چيزى ياد بدهى بر آنان قوت داشته باشم . پس فرمود: پياز سفيد را بگير و آن را خورد كن و با روغن سرخ كن سپس تخم مرغى را در ظرفى بشكن و به آن نمك بزن سپس آن را به روى پياز و روغن بريز و بجوشان و از آن بخور. آن مرد مى گويد: چنين كردم و به آرزوى خود رسيدم .
از اين قضايا بسيار است و اين كتاب مختصر، گنجايش ذكر همه آنها را ندارد و ما تنها چند قضيه را به عنوان نمونه آورديم . ولى پسنديده آن است كه تعدادى از بيمارى ها را كه در كتاب طب الائمه و بحارالانوار و كتابهاى ديگر راجع به آنها از امام صادق(ع) مطلبى رسيده است در اينجا ذكر مى كنيم و آنها عبارتند از:
1 - سرفه ؛
2 - سل ؛
3 - درد گلو؛
4 - زكام ؛
5 - بادهاى جسم ؛
6 - درد مثانه و سنگريزه در آن ؛
7 - درد مفاصل ؛
8 - سلس البول ؛
9 - اسهال ؛
10 - عرق النساء؛
11 - زخمها؛
12 - آبله ؛
13 - درد شكم ؛
14 - بواسير؛
15 - طغيان بلغم ؛
16 - خشكى مزاج ؛
17 - تشنگى زياد؛
18 - سمها؛
19 - درد پشت ؛
20 - وبا؛
21 - جذام ؛
22 - برص ؛
23 - بهق ؛
24 - رطوبت ؛
25 - فلج ؛
26 - لقوه ؛
27 - گرفتگى قلب ؛
28 - درد طحال و خاصره ؛
29 - ذات الجنب ؛
30 - چشم درد؛
31 - سر درد؛
32 - سل در چشم ؛
33 - درد پا (رماتيسم )؛
34 - ضعف قوه باه ؛
35 - گزيدگى عقرب و حشرات ؛
36 - تب ؛
37 - درد گوش ؛
38 - جنون و صرع ؛
39 - درد دهان و دندان ؛
40 - كرم شكم ؛
كسى كه در كتابها تحقيق مى كند، سخنان با ارزشى از امام صادق (عليه السلام ) در باره بيماريهايى ذكر شده پيدا مى كند و جز اينها هم وجود دارد و همگى دلالت مى كند كه امام (عليه السلام ) در اين فن تخصص داشته است و اگر همه اين سخنان جمع شود، از آن كتاب مهمى بدست مى آيد و اينك برخى از دواهايى كه تجويز شده در زير گفته مى شود:
1 - سياه دانه ؛
2 - بنفشه ؛
3 - قارچ ؛
4 - فلفل سفيد؛
5 - دار فلفل ؛
6 - نشادر؛
7 - صبر؛
8 - كافور؛
9 - مر؛
10 - كاشم ؛
11 - برنج ؛
12 - سماق ؛
13 - كمون ؛
14 - ذرت ؛
15 - قند؛
16 -شير؛
17 - كندس ؛
18 - عنبر؛
19 - جيوه ؛
20 - هليله سياه ؛
21 - بليله ؛
22 - املج ؛
23 - سركه ؛
24 - دارچين ؛
25 - زنجبيل ؛
26 - شقاقل ؛
27 - قولنجان ؛
28 - كراث ؛
29 - جوز؛
30 - روغن شيره ؛
31 - كاسنى ؛
32 - سنا؛
33 - كشمش ؛
34 - عناب ؛
35 - پنبه دانه ؛
36 - حرمل ؛
37 - اثنان ؛
38 - هليله زرد؛
39 - هليله كابلى ؛
40 - شكر سليمانى ؛
41 - بابونه ؛
و چندين نوع ديگر از داروهاى گياهى به اضافه رواياتى كه درباره ميوه ها و حبوبات و شيرها و روغنها و نوشيدنيها آمده است .
امام صادق (عليه السلام ) به هنگام ضرورت ، جراحى را جايز مى دانست به آن حضرت گفته شد: مردى است كه دوا مى دهد و رگ مى زند و گاهى سود مى دهد و گاهى مى كشد، فرمود: رگ بزند دوا بدهد(32). همچنين امام مداوا با سم را جايز مى دانست .
اسماعيل بن حسن طبيب مى گويد: به امام صادق (عليه السلام ) گفتم : من مردى از عرب هستم و از طب سر در مى آورم و طب من طب عربى است و جراحى مى كنم و با آتش داغ مى گذارم . فرمود: عيبى ندارد. گفتم : گاهى مى ميرد. فرمود: اگر چه بميرد(33)

- پاورقی -

 32- رجوع شود به مسائل الشيعه ج 2 ص 281-312
33- اين روايت در كافى آمده است و.