کسی که اولین گنبد را بر فراز قبر فاطمه ثانی بنا کرد

(زمان خواندن: 9 - 18 دقیقه)

در میان فرزندان امام کاظم (علیه السلام) بعد از امام رضا (علیه السلام) کسی در شرافت و فضیلت همسنگ و همتای فاطمه معصومه (سلام الله علیها) نمی باشد. در شان و جلالت و فضیلت او همین بس که امام صادق (علیه السلام) درباره این بانوی بزرگوار فرمود: " ... بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شیعیان وارد بهشت می شوند."

فاطمه ثانی چه کسی است؟
فاطمه ثانی، دخت گرامی امام موسی بن جعفر(علیهما السلام)، حضرت معصومه (سلام الله علیها) که تحت عنوان «کریمه اهل بیت (سلام الله علیها)» در میان شیعیان مشهور است، دارای القاب شریفی چون؛ طاهره، حمیده، بره، رشیده، تقیه، نقیه، مرضیه، سیده، رضیه، اخت الرضا، صدیقه، شفیعه روز محشر است که نام مادر گرامی اش نجمه و در اول ذیقعده سال 173 هجری در مدینه به دنیا آمد.
حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) 10 ساله بود که پدر گرامی اش حضرت موسی ابن جعفر(علیهما السلام) به شهادت رسید و از آن پس به وصیت پدر، سرپرستی این بانوی بزرگوار و دیگر فرزندان امام هفتم بر عهده امام رضا(علیه السلام) قرار گرفت.
با آنکه امام موسی بن جعفر(علیهما السلام) غیر از فاطمه معصومه (سلام الله علیها)، دختران دیگری نیز داشت. در میان همه آنان، تنها اوست که دارا امتیازات والایی بوده است. زیرا او همچون جده اش حضرت زهرا (سلام الله علیها) در علم و عمل و شرافت و قداست و کمالات، گوی سبقت را از دیگران ربود و به راستی حضرت معصومه، فاطمه ثانی و تجلی دوباره ام الائمه و آینه دار وجود حضرت صدیقه طاهره و جلوه گاه جمال و اوصاف برجسته مادر گرامیش فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بوده است. به ویژه آنکه هر دو با رنج زیستند، هر دو چون گل محمدی عمری کوتاه داشتند و هر دو فاطمه بودند.
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) در مقام تجلیل و قدردانی از دخترش حضرت زهرا (سلام الله علیها) و مقامات او، بارها درباره اش، در حضور و در غیابش این جمله را بر زبان آورده بود که: فداک ابوک، «فداها ابوها» (پدرش به قربانش) امام کاظم (علیه السلام)، پدر بزرگوار حضرت معصومه (سلام الله علیها) نیز به مناسبتی درباره وی چنین جمله ای فرمود! آنجا که جمعی از شیعیان برای دریافت پاسخ به پرسش های خود، وارد مدینه شدند تا به محضر امام کاظم (علیه السلام) برسند، آن حضرت در مسافرت بود.
آنها ناگزیر بودند، از آن سفر مراجعت کنند. از این روی سؤالات خود را نوشتند و به افراد خانواده امام کاظم (علیه السلام) تحویل دادند تا در سفر بعد، جواب آن را دریافت نمایند. هنگام خداحافظی، دیدند حضرت معصومه (سلام الله علیها) که حدود 6 سال داشت، پاسخ سوالات آنها را نوشته و آماده نموده است! بسیار شادمان شدند و آن نامه را تحویل گرفتند.هنگام مراجعت، در بین راه با امام کاظم (علیه السلام) که از سفر باز می گشت، ملاقات کردند و ماجرا را به عرض امام رساندند، امام (علیه السلام) آن نوشته را از آنها طلبید و مطالعه فرمود و پاسخهای دخترش فاطمه(سلام الله علیها) را درست یافت، آنگاه ضمن تمجید و تجلیل از دختر گرامی اش و تصدیق پاسخهای او، سه بار فرمود: «فداها ابوها» (پدرش فدایش باد). این حادثه شگفت، مبین آن است که حضرت معصومه (سلام الله علیها) همچون حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا (سلام الله علیها) «عالمه غیرمعلمه» است و در خردسالی از رشد، شناخت، علم و کمال بالایی برخوردار بوده است.

سوالاتی در مورد مقام عصمت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)
طبق نص صریح علمای رجال در میان فرزندان امام کاظم (علیه السلام) بعد از امام رضا (علیه السلام) کسی در شرافت و فضیلت همسنگ و همتای فاطمه معصومه (سلام الله علیها) نمی باشد. در شان و جلالت و فضیلت او همین بس که وقتی نزد امام صادق (علیه السلام) بحث قم و شرافت آن پیش آمد، امام صادق (علیه السلام) فرمود: «الا وان قم الکوفه الغیره، الا ان الجنه ثمانیه ابواب، ثلاثه منها الی قم، نقبض فیها امراه هی من ولدی و اسمها فاطمه بنت موسی، و تدخل بشفاعتها الجنه باجمعهم».
«قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد، سه در از آنها به روی قم باز است و بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شیعیان وارد بهشت می شوند». شفاعت جمیع شیعیان مقام والایی است که به اشخاص عادی، اعطا نمی شد. چنانکه فراز پایانی زیارتنامه حضرت معصومه (سلام الله علیها) طبق نقل امام هشتم (علیه السلام) به این حقیقت اشاره دارد: یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عندا... شان من الشان.
یکی از القاب مشهور حضرت فاطمه(سلام الله علیها)، دختر موسی بن جعفر (علیه السلام) «معصومه» است که این سؤال را در پی دارد که آیا این لقب، به دلیل «عصمت» آن بزرگوار است؟ در پاسخ باید گفت: آری! آن گونه که در روایت آمده، حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فرمود: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی». هرکس معصومه (سلام الله علیها) را در قم زیارت کند، مثل کسی است که مرا زیارت کرده است.
امام رضا (علیه السلام) در این روایت، دو مطلب را بیان فرمود: اول اینکه: آن حضرت را به لقب معصومه نامید. دوم اینکه: زیارتش را همسنگ زیارت خودش، (یعنی امام معصوم) قرار داد. از آن جایی که سخنان امام (علیه السلام) از گزاف و اغراق و غلو منزه است، این سخن گهربار بر عصمت حضرت معصومه (سلام الله علیها) دلالت دارد.
همچنین بر اساس روایاتی که از امام صادق و امام رضا و امام جواد (علیهم السلام) رسیده است که فرمودند: همانا پاداش زیارت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) در قم بهشت است. این گویای جایگاه رفیع آن حضرت است. چنانکه امام رضا (علیه السلام) به سعد قمی فرمود: ای سعد ما را قبری در نزد شماست. سعد می گوید: عرض کردم فدایت شوم! منظورتان قبر فاطمه دختر موسی بن جعفر (علیه السلام) است؟ فرمود: " آری، هرکس او را زیارت کند در حالی که عارف به حق او باشد، وارد بهشت می شود". چنانکه زیارت قبور مطهر و متبرک همه معصومین (علیه السلام) چنین است که اگر عارفا بحقوقهم باشد! زائر، شایسته پاداش ورود به بهشت می شود.
آنگاه امام هشتم (علیه السلام) کیفیت زیارت قبر حضرت معصومه (سلام الله علیها) را چنین بیان فرمود: چون وارد حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) شدی، نزد قبرش رو به قبله بایست و بگو: السلام علیک یا بنت رسول ا... السلام علیک یا بنت فاطمه و خدیجه السلام علیک یا بنت امیرالمومنین السلام علیک یا بنت الحسن و الحسین السلام علیک یا بنت ولی ا... السلام علیک یا اخت ولی ا... السلام علیک یا عمه ولی ا... السلام علیک یا بنت موسی بن جعفر و رحمه ا... و برکاته و در پایان از او چنین بخواه:... یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عندا... شانا من الشان.ای فاطمه! برای ورود من به بهشت، تو شفاعتم کن زیرا برای تو در نزد خدا اعتبار و مقام والا و بزرگی است.
امام جواد (علیه السلام) نیز فرمود: " من زار عمتی بقم فله الجنه " هرکس که قبر عمه ام حضرت معصومه(سلام الله علیها) را در قم زیارت کند بهشت سزاوار اوست. روایات زیاد دیگری نیز در این زمینه وارد شده که گویای مقام حضرت معصومه فراتر از مقام انسان عادی است. البته تردیدی نیست که عصمت نیز مانند کمالات دیگر انسانی دارای مراتب و درجاتی است و عالی ترین درجه آن را پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) و فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و 12 جانشین پیامبر (علیهم السلام) دارا هستند.
ااتفاق علمای امامیه بر این است که همه پیامبران و فرشتگان الهی معصوم هستند و هیچ یک از علمای شیعه در مورد حضرت «ابوالفضل(علیه السلام)» و «حضرت علی اکبر(علیه السلام)» و «حضرت زینب(سلام الله علیها)» و «حضرت معصومه(سلام الله علیها)» ادعا نکردند که آنها معصوم نیستند، بلکه برعکس! شخصیتهاس بزرگی در مورد عصمت آنها سخن گفته اند.تشریف فرمایی دو شخص ناشناس، برای مراسم تجهیز و نماز این بانوی بزرگوار که به احتمال قوی امام رضا و امام جواد علیهما السلام بودند، تایید واضح دیگری بر عصمت وی می باشد. زیرا مطابق اعتقاد قطعی شیعه «بر پیکر معصوم، شخص معصوم نماز می گذارد و جنازه معصوم را فقط معصوم به خاک می سپارد». چناکه در روایتی از مفضل از قول امام صادق (علیه السلام) نقل شده که گفت: قلت لابی عبدا... (علیه السلام) من غسل فاطمه؟ قال: ذاک امیرالمومنین (علیه السلام)... فانها صدیقه و لم یکن یغسلها الا الصدیق! اما علمت ان مریم لم یغسلها الا عیسی؟
در زیارتنامه حضرت معصومه (سلام الله علیها) که منصوص از امام رضا (علیه السلام) است، آن حضرت دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، دختر فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، خدیجه کبری(سلام الله علیها)، امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(علیه السلام)، امام حسن(علیه السلام)، امام حسین(علیه السلام)، دختر ولی خدا (امام کاظم (علیه السلام))، خواهر ولی خدا، حضرت امام رضا (علیه السلام) معرفی شده است. این مطلب تنها حکایت از شرافت خانوادگی او نیست، بلکه علاوه بر این، بیانگر آن است که حضرت معصومه(سلام الله علیها) از نظر معنوی و مقامات عالی ملکوتی نیز به راستی فرزند روح و جسم و مکتب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و فاطمه (سلام الله علیها) و ائمه معصومین علیهم السلام می باشد که از جمله ویژگی های آن ذوات مقدسه «عصمت» آنان است.

علت عزیمت حضرت معصومه(سلام الله علیها) به ایران/ چگونگی رحلت فاطمه بنت موسی بن جعفر(سلام الله علیها)
در سال 200 هجری حضرت امام رضا (علیه السلام) از طرف مامون به مرو دعوت! بلکه فراخوانده شد و به اقامت اجباری در آنجا ناگزیر گردید. حضرت معصومه (سلام الله علیها) امام هشتم (علیه السلام) را بسیار دوست می داشت. یکسال فراق برادر را تحمل کرد، دیگر قدرت شکیبایی نداشت! امام رضا (علیه السلام) نیز بیشتر از آن نمی توانست دوری خواهر را تحمل کند، از این روی به حضرت معصومه (سلام الله علیها) نامه ای نوشت و خواهرش را به خراسان دعوت نمود و آن نامه را توسط پیک مخصوصی به مدینه ارسال کرد.
با دعوتنامه امام هشتم (علیه السلام)، حضرت معصومه (سلام الله علیها) به شوق دیدار برادر، مدینه را به قصد مرو ترک نمود. در این سفر پنج تن از برادران حضرت معصومه (سلام الله علیها) به نامهای: فضل، جعفر، هادی، قاسم و زید، و تعدادی از برادرزادگان، و تنی چند از غلامان و کنیزان، آن حضرت را همراهی می کردند. هنگامی که موکب حضرت معصومه (سلام الله علیها) و همراهانش به ساوه رسید، اهالی ساوه که در آن زمان از دشمنان سرسخت اهل بیت (علیهم السلام) بودند، به آنها حمله ور شدند و جنگ سختی درگرفت، و همه برادران و برادرزادگان حضرت معصومه (سلام الله علیها) به شهادت رسیدند. به عقیده برخی از مورخان امامزادگانی چون سیداسحاق، سید ابوالرضا و سیدعلی اصغر در ساوه و هارون بن امام کاظم (علیه السلام) در اطراف ساوه، جزو همراهان حضرت معصومه (سلام الله علیها) بودند که به دستور مامون به شهادت رسیدند. در نتیجه تقریباً همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتى بنابر نقلى حضرت  معصومه (سلام الله علیها) را نیز مسموم کردند.
به هر حال، یا بر اثر اندوه و غم زیاد از این ماتم و یا بر اثر مسمومیت از زهر جفا، حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)بیمار شدند و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود قصد شهر قم را نمود. حدوداً در روز ٢٣ ربیع الاول سال ٢٠١ هجرى قمرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند. و در محلى که امروز «میدان میر» نامیده مى شود در منزل «موسى بن خزرج» فرود آمدند و افتخار میزبانى حضرت نصیب او شد. آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در این شهر زندگى کرد محل زندگی و عبادت آن حضرت در مدرسه ستیه به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادت مندان آن حضرت است.
سرانجام در روز 10 ربیع الثانى و بنا بر قولى 12 ربع الثانى سال ٢٠١ هجرى پیش از آن که دیدگان مبارکش به دیدار برادر روشن شود، در دیار غربت و با اندوه فراوان دیده از جهان فروبست. مردم قم با تجلیل فراوان پیکر پاکش را به سوى محل فعلى که در آن روز بیرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشییع نمودند. پس از دفن حضرت معصومه (سلام الله علیها) موسى بن خزرج سایبانى از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد تا این که حضرت زینب فرزند امام جواد (علیه السلام) به سال ٢٥٦ هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه بزرگوارش بنا کرد. پس از آن در طول سالیان دراز تا امروز مرقد مطهر ایشان همواره مورد توجه و احترام شیعیان و ارادتمندان بوده و بارها تجدید بنا شده و توسعه و تکمیل یافته است. امروزه حرم مطهر دارای ضریح، گنبد، رواق ها، ایوان ها ،صحن ها، گلدسته هاو....بسیار زیبایی است.

دلیل عدم ازدواج حضرت معصومه(سلام الله علیها) و دیگر دختران امام موسی کاظم(علیه السلام)
همواره این سؤال برای بسیاری مطرح می شود که چرا دختران امام کاظم(علیه السلام) بر خلاف تأکید پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) ازدواج نکردند، اما باید گفت که این مسئله دلایل مختلفی دارد. یعقوبی که از مورخین شیعه است درباره علت ازدواج نکردن دختران امام موسی کاظم(علیه السلام) می نویسد: حضرت امام موسی کاظم(علیه السلام) وصیت فرمود که دخترانش ازدواج نکنند، ولذا هیچیک از آنان ازدواج نکردند، به جز(ام سلمه)که هم ازدواج واقعی نبود، بلکه وی از مصر عازم حج بود برای اینکه در این سفر محرمی داشته باشد با پسر عمویش قاسم بن محمد بن جعفرالصادق(علیه السلام) عقد محرمیت جاری کرد.
در پاسخ به این گفته یعقوبی باید گفت که اولا: گفته یعقوبی بی اساس و مخالف با سنت اهل بیت(علیهم السلام) است، زیرا امکان ندارد ائمه(علیه السلام) مخالف سیره جدشان رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) عمل نماید، زیرا که روایات زیادی از ناحیه مقدسه رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) بدست ما رسیده که همه حاکی از اهمیت این امر مستحبی دارد تا جائی که حضرت ختمی مرتبت می فرماید(فلیس منی) یعنی اگر کسی ازدوج ننماید از من نیست. آیا معقول است امامی که ما قائل به معصومیتش می باشیم این وصیت را در حق فرزندانش نماید، پس باید گفت که نظریه یعقوبی خالی از واقعیت و غیرمستند است.
ثانیا: متن وصیتنامه حضرت امام موسی کاظم(علیه السلام) در طول قرنها و سالها از حوادث باقی مانده و در کتب تاریخی موجود است که مرحوم کلینی تمام وصیت آن حضرت را در کتاب شریف کافی نقل می نماید که نوشته؛ حضرت امام موسی کاظم(علیه السلام) در این وصیتنامه پس از آنکه همه فرزندانش را به تبعیت از امام رضا(علیه السلام) فرمان داد، در مورد فرزندانش فرموده: "وان اراد رجل منهم ان یزرج اخته فلیس له ان یزوجهاالا باذنه وامره، فانه اعرف بمناکح قومه". "هرکدام از آنها اگر بخواهد خواهرش را تزویج دهد، بدون اجازه‌ و فرمان امام رضا(علیه السلام)چنین حقی را ندارند، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج از همه آنها آگاهتر است".
در جای دیگر از همین وصیتنامه می فرماید: "ولا یزوج بناتی احد من اخوتهن من امهاتهن ولا سلطان ولا عم الا برأیه ومشورته، فان فعلوا ذلک فقد خالفوا الله ورسوله وجاهدوه فی ملکه، وهو اعرف بمناکح قومه، فان اراد ان یزوج زوج، وان اراد ان یترک ترک". "هیچ یک از دخترانم را نباید برداران مادری و سلاطین و یا عموهایشان شوهر دهند، مگر با نظر و مشورت حضرت رضا(علیه السلام) اگر بدون اجازه او به چنین کاری اقدام کنند، با خدا و رسول خدا مخالفت ورزیده اند و در سلطنت خدا منازعه نموده اند، زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج آگاهتر است، پس هرکس را او تزویج دهد اطاعت کند و هرکسی را او تزویج نکند فرمان برد"
باید متذکر شد که در این وصیتنامه حضرت بیشتر خواستند، به فرزندان خود اعلام کند که حجت خدا بعد از وی حضرت امام رضا(علیه السلام) است و باید در هر موردی من جمله مسئله ازدواج از آن حضرت اطاعت و اجازه بگیرند. بنابر بیان فوق باز فرمایش یعقوبی رد می شود و بی اساس بودن قول او را می توان پی برد و لذا صاحب کتاب(حیاه الامام موسی بن جعفر) صریحا مجعول بودن نقل یعقوبی را علان نموده است.
نظریه دوم که در مورد عدم ازدواج دختران حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) داده اند این است که گفته اند چون برای آن مخدرات هم کفو پیدا نمی شد لذا ازدواج ننمودند. در رد این نظریه فوق دو جواب ذکر شده است؛ اولا: "سیره ائمه اطهار(علیه السلام) این نبود که دختران خود را به جهت پیدا نشدن(کفو) در خانه نگه بدارند و مانع از ازدواج آنها شوند، بلکه آنها عملا‌ و قولا مومن و مؤمنه را کفو یکدیگر می دانستند و امر می فرمودند که اگر دین و تقوای کسی را پسندید دختران خود را به همسری او درآورید.
ثانیا: در عصر امام کاظم (علیه السلام) جوانان شایسته ای از اولاد امام حسن مجتبی(علیه السلام) و از تبار حضرت سیدالشهداء(علیه السلام) بودند که می توانستند کفو دختران آن حضرت باشند. لذا احتمالا نظر سوم درست می باشد و آن خفقان شدید هارونی است. اختناق در عصر هارون الرشید به جائی رسیده بود که کسی جرأت نداشت به در خانه‌ امام کاظم(علیه السلام) آمد و شد کند، کجا رسد به اینکه آرزوی دامادی آن حضرت را در سر بپروراند.
اما پاسخ دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه اولا: فاطمه کبری حضرت معصومه(سلام الله علیها) در سال 173 هـ .ق بدنیا آمده و نظر به اینکه این بانو به اجماع مورخین بزرگترین دختران حضرت امام موسی کاظم(علیه السلام) بوده و همچنین آن حضرت هم در سال 201هـ .ق به شهادت رسید باید گفت که ایشان در زمان شهادت امام کاظم (علیه السلام) 10 سال بیشتر نداشت و تازه بحد بلوغ رسیده بود چه رسد که مابقی دختران آن حضرت که از فاطمه معصومه(سلام الله علیها) کوچکتر بودند.
ثانیا: چون مورخین عنایت کافی در تاریخ تولد و وفات و ازدواج اولاد ائمه (علیهم السلام) و بعضا خود ائمه(علیهم السلام) نداشتند ممکن است که آن مخدرات با تمام آن مسائل و مصائب و مشکلاتی که مطرح گردید، ازدواج نموده و این سنت شایسته جدشان را پیروی کرده باشند مضافا براینکه(عدم الوجدان لا یدل علی عدم الموجود) چون مورخین مسئله ازدواج اولاد ائمه(علیهم السلام) را ذکر نکرده و یا در کتب تاریخی موجود نیست دلیل بر ازدواج نکردن آن مخدرات نمی توان باشد گرچه در مورد شخص حضرت معصومه (سلام الله علیها) همان دلائل فوق مبنی بر عدم ازدواجش کافی است.

مقام علمی حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)
روایاتی از حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) نقل شده است که از مقام علمی آن حضرت حکایت دارد، از جمله اینکه ایشان روایتی را آن حضرت از دختر امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند و سلسله سندش را در نهایت به فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مى رساند که دختر بزرگوار رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «… أنَسِیتُمْ قَوْلَ رَسُول ِاللّه ِصِلَّى اللّهُ عَلَیْه ِوَ سَلَّم یَوْمَ غَدیر ِخُمٍّ، مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوُلاهُ وَ قَوْلُهُ صَلَّى اللّهُ عَلَیْه ِوَ آله و سَلَّمَ ،أنْتَ مِنِّى بِمَنْز ِلَة هَارُونَ مِنْ مُوسى؟؛ آیا فرمایش رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) را در روز غدیر خم فراموش کرده اید که فرمود: هر کس من مولاى اویم، على مولاى اوست، و (آیا فراموش کرده اید) دیگر فرمایش آن حضرت را که فرمود: تو براى من همانند هارون براى موسى هستى؟».
فاطمه معصومه(سلام الله علیها)، از دختر امام صادق (علیه السلام) روایتى نقل مى کند که سلسله سندش به حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مى رسد که آن حضرت مى فرماید: حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ألا مَنْ ماتَ عَلى حُبِّ آل ِمُحَمَّد ماتَ شَهِیداً؛ آگاه باشید! هرکس با محبّت آل محمّد بمیرد شهید از دنیا رفته است.
بنا به گفته شیخ مفید در ارشاد امام موسى کاظم (علیه السلام) 37 فرزند داشت که 18 تن از آنها پسر بودند و على بن موسى الرضا(علیه السلام) امام هشتم افضل ایشان بود. از جمله فرزندان مشهور آن حضرت احمد بن موسى و محمد بن موسى و ابراهیم بن موسى بودند. یکى از دختران آن حضرت فاطمه معروف به معصومه (سلام الله علیها) است که قبرش در قم مزار شیعیان جهان است. عدد فرزندان آن حضرت را کمتر و بیشتر نیز گفته ‏اند.

منبع : مهرنیوز

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

مؤسسه جهانی سبطین علیهما السلام

loading...
اخبار مؤسسه
فروشگاه
درباره مؤسسه
کلام جاودان - اهل بیت علیهم السلام
آرشیو صوت - ادعیه و زیارات عقائد - تشیع

@sibtayn_fa





مطالب ارسالی به واتس اپ
loading...
آخرین
مولودی
ادعیه ماه رمضان
سخنرانی
تصویر

روزشمارتاریخ اسلام

1 رمضان

مرگ مروان بن حکم در اول رمضان سال ۶۵ هـ .ق. مروان در ۸۱ سالگی در شام به...


ادامه ...

4 رمضان

مرگ زیاد بن ابیه عامل معاویه در بصره در چهارم رمضان سال ۵۳ هـ .ق. زیاد در کوفه...


ادامه ...

6 رمضان

تحمیل ولایت عهدی به حضرت امام رضا علیه السلام توسط مأمون عباسی بعد از آنکه مأمون عباسی با...


ادامه ...

10 رمضان

١ ـ وفات حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) همسر گرامی پیامبر(صلی الله علیه و آله و...


ادامه ...

12 رمضان

برقراری عقد اخوت بین مسلمانان توسط رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) هنگامی که...


ادامه ...

13 رمضان

مرگ حجاج بن یوسف ثقفی،‌ حاکم خونخوار بنی امیه در سیزدهم رمضان سال ۹۵ هـ .ق حاکم خونخوار...


ادامه ...

14 رمضان

شهادت مختار بن ابی عبیده ثقفی در چهاردهم رمضان سال ۶۷ هـ .ق مختار بن ابی عبیده ثقفی...


ادامه ...

15 رمضان

١ ـ ولادت با سعادت سبط اکبر، حضرت امام مجتبی(علیه السلام)٢ ـ حرکت حضرت مسلم بن عقیل...


ادامه ...

16 رمضان

ورود محمد بن ابی بکر به مصر در شانزدهم رمضان سال ۳۷ هـ .ق محمد بن ابی بکر...


ادامه ...

17 رمضان

١ ـ معراج پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم)٢...


ادامه ...

19 رمضان

ضربت خوردن امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) در محراب مسجد کوفه در نوزدهم ماه مبارک رمضان سال...


ادامه ...

20 رمضان

فتح مکه توسط سپاهیان اسلام در روز بیستم رمضان سال هشتم هـ .ق سپاهیان اسلام به فرماندهی رسول...


ادامه ...

21 رمضان

١ ـ شهادت مظلومانه امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام٢ ـ بیعت مردم با امام حسن مجتبی علیه...


ادامه ...

23 رمضان

نزول قرآن کریم در شب بیست و سوم رمضان کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن مجید نازل گردید. برخی چنین...


ادامه ...

29 رمضان

وقوع غزوه حنین در بیست و نهم رمضان سال هشتم هـ .ق غزوه حنین به فرماندهی رسول گرامی...


ادامه ...

30 رمضان

درگذشت ناصر بالله عباسی در سی ام رمضان سال ۶۲۲ هـ .ق احمد بن مستضیء ناصر بالله درگذشت....


ادامه ...
0123456789101112131415

انتشارات مؤسسه جهانی سبطين عليهما السلام
  1. دستاوردهای مؤسسه
  2. سخنرانی
  3. مداحی
  4. کلیپ های تولیدی مؤسسه

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page