با بررسی ودقت درتعابیر و بیان آیات قرآن کریم متوجه می شویم که خداوند متعال میان دو کلمه زوجه و امرأة که در ظاهر مترادف معنوی هستند ، فرق قائل شده است .  
با استقرا و جستجو در آیات قرآن کریم پیرامون دو کلمه مورد نظر ، به این نتیجه رسیدیم که لفظ زوج به زنی که میان او و همسرش زوجیت کامل برقرار باشد ، گفته می شود . به این معنی که میان ایشان انسجام وتوافق و نزدیکی و هماهنگی تمام و کامل در تمام شوون از قبیل اعتقادات و دین و حتی مسایل روحی و عاطفی و جنسی و ... برقرار باشد . به این وسیله هر یک از مرد و زن موجب تکامل طرف دیگر می شوند و هر یک می تواند نیازها و نقصهای طرف مقابل را برطرف نماید . اما اگر این توافق و انسجام کامل نباشد بین ایشان زوجیت تحقق نمی یابد و قرآن کریم برای این زن بجای "زوج "، کلمه "امرأة "استعمال می کند .
برای مثال خداوند در  آیه 21 سوره روم می فرماید :
"وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ"
و يكى از آيات او اين است كه براى شمااز خود شما همسرانى خلق كرد تا به سوى آنان ميل كنيد و آرامش گيريد و بين شما مودت و رحمت قرار داد و در همين آيتها هست براى مردمى كه تفكر می کنند
شاهد کلام در "انفسکم" و "لتسکنوا الیها" است که نشان شدت ارتباط میان زوجین می باشد . انفسکم به معنی "خود شما" ست که یعنی زوجین نفس یکدیگرند.  
و در آیه 74 سوره فرقان می فرماید :
"وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا".

و كسانى‏ اند كه میگويند: «پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده كه مايه روشنىِ چشمان [ما] باشد، و ما را پيشواى پرهيزگاران گردان.»

با توجه به این مهم ،قرآن کریم در آیه 35 سوره بقره ، حوا را زوج آدم معرفی می فرماید :
"وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ"
«اى آدم! تو با همسرت در بهشت سكونت كن و از (نعمتهاى) آن، از هر جا مى‏ خواهيد، گوارا بخوريد
اما اگر این انسجام مذکور به سببی از اسباب و مانعی محقق نشود ، قرآن کریم ، زن را "امراه" نامگذاری می کند و دیگر وی را زوج  نمی نامد.
این عدم هماهنگی و اختلاف و عدم انسجام میان زن و مرد ممکن است بخاطر عدم انسجام و هماهنگی در ایمان باشد ، مانند زن های دو پیامبر بزرگ خداوند یعنی نوح و لوط که خداوند در قرآن کریم به ایشان مثال می زند .
"ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ كَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا". سوره تحریم آیه 10
خداوند براى كسانى كه كافر شده ‏اند به همسر نوح و همسر لوط مثَل زده است، آن دو تحت سرپرستى دو بنده از بندگان صالح ما بودند، ولى به آن دو خيانت كردند
این دو زن با اینکه همسر پیامبران خدا بودند ولی به سبب کفر و عدم انسجام وهماهنگی در ایمان با همسرانشان ، دیگر خداوند از انها با لفظ "زوج "نوح و یا لوط ، یاد نمی کند و ایشان ازواج پیامبران خدا نیستند  و می فرماید : إمرأة نوح و إمرأة لوط .
قرآن کریم در سوره یوسف آیه 30 به قضیه خیانت همسر عزیز مصر اشاره می کند و به همین دلیل او را امرأة العزیز می نامد .
وَ قالَ نِسْوَةٌ فِي الْمَدينَةِ امْرَأَه الْعَزيزِ تُراوِدُ فَتاها عَنْ نَفْسِهِ قَدْ شَغَفَها حُبًّا إِنَّا لَنَراها في‏ ضَلالٍ مُبينٍ (يوسف 30)
(اين جريان در شهر منعكس شد) گروهى از زنان شهر گفتند: «همسر عزيز، جوانش [غلامش‏] را بسوى خود دعوت مى‏ كند! عشق اين جوان، در اعماق قلبش نفوذ كرده، ما او را در گمراهى آشكارى مى ‏بينيم!»
عکس این قضیه نیز صادق است . یعنی اگر مرد کافر باشد و همسرش مؤمنه ، این عدم انسجام و هماهنگی میان ایشان موجب می شود که خداوند او را با لفظ" زوج " یاد نکند و او را " امرأة " می خواند .
 قرآن در سوره تحریم آیه 11 می فرماید :
: "وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِينَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ"
و خداوند براى مؤمنان، به همسر فرعون مثَل زده است، در آن هنگام كه گفت: «پروردگارا! خانه ‏اى براى من نزد خودت در بهشت بساز، و مرا از فرعون و كار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهايى بخش!»
این نکته قابل دقت است که اگر هر دو طرف نیز بی ایمان و کافر باشند به دلیل اینکه زوجیت موجب کمال ایشان نمی شود ، لفظ زوج را برای زن انتخاب نمی کند .
وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ (مسد 4)
و (نيز) همسرش، در حالى كه هيزم‏كش (دوزخ) است‏
البته همانطوركه در ابتدای مقال نیز متذکر شدیم ، این عدم انسجام فقط شامل اختلاف در ایمان و کفر نمی باشد و ممکن است که وجود نقص در هر یک از طرفین موجب شود که خداوند زن را بجای زوج ، امرأة بخواند.
یکی از نقصهایی که ممکن است در زن باشد نازایی و عدم قدرت بر تولید نسل و در نتیجه عدم قدرت بر کمال بخشیدن به زوجیت و ارتفاع نقص همسرش می باشد .
با توجه به آیات متعدد قرآن کریم این مطلب به وضوح اشکار می شود.

فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ في‏ صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَها وَ قالَتْ عَجُوزٌ عَقيمٌ (سوره ذاریات ایه29)
در اين هنگام همسرش جلو آمد در حالى كه (از خوشحالى و تعجّب) فرياد میكشيد به صورت خود زد و گفت: « (آيا پسرى خواهم آورد در حالى كه) پير زنى نازا هستم؟!»

قالَ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لي‏ غُلامٌ وَ قَدْ بَلَغَنِيَ الْكِبَرُ وَ امْرَأَتي‏ عاقِرٌ قالَ كَذلِكَ اللَّهُ يَفْعَلُ ما يَشاءُ سوره آل عمران آیه 40
او عرض كرد: «پروردگارا! چگونه ممكن است فرزندى براى من باشد، در حالى كه پيرى به سراغ من آمده، و همسرم نازاست؟!» فرمود: «بدين گونه خداوند هر كارى را بخواهد انجام میدهد.»

وَ إِنِّي خِفْتُ الْمَوالِيَ مِنْ وَرائي‏ وَ كانَتِ امْرَأَتي‏ عاقِراً فَهَبْ لي‏ مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا (سوره مریم آیه 5)
و من از بستگانم بعد از خودم بيمناكم (كه حق پاسدارى از آيين تو را نگاه ندارند)! و (از طرفى) همسرم نازا و عقيم است تو از نزد خود جانشينى به من ببخش
نکته جالب توجه
در داستان حضرت زکریا با اینکه همسر او زنی مؤمنه است و از جهت ایمان هماهنگی و انسجام تام برقرار می باشد ولی با توجه به نازایی و عدم قدرت برایجاد و تحقق زوجیت به معنی تام و کامل آن ، لفظ " امرأة " برای او انتخاب شده است.
اما نکته مهم و قابل تأمل و دقیق در اینجاست که هنگامی که خداوند دعای زکریا را مستجاب نموده و وعده پسری را به وی می دهد و مانع از تولید نسل و بارداری همسر زکریا برطرف می شود ، دیگر کلمه " امرأة " جا ندارد و خداوند از همسر زکریا به زوج یاد می کند.

"وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْدًا وَأَنتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ * فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ".سوره انبیا آیه 90
ما هم دعاى او را پذيرفتيم، و يحيى را به او بخشيديم و همسرش را (كه نازا بود) برايش آماده (باردارى) كرديم
مخلص کلام اینکه همسر زکریا پیش از بارداری در قرآن " امرأة" نامیده می شد ولی بعد از بارداری " زوج" حضرت زکریا نامیده می شود.

نتیجه گیری
خداوند در مورد ازواج نبی مکرم اسلام در سوره احزاب آیه 6 می فرماید :
"النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ".
پيامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او مادران آنها [مؤمنان‏] محسوب مى‏شوند.
با بیانی که ذکر شد و با توجه به این موضوع که بعضی از همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله قادر به تولید نسل و بارداری و ایجاد نسل از پیامبر نبودند و زوجیت کامل و تام در مورد آنها صدق نمی کند ؛ بنابراین آنها ازواج نبی نیستند و مثل عایشه و حفصه "امرأة" محمد صلی الله علیه و آله می باشند .
با دقت و تأمل در آیه ای که در مورد امهات المؤمنین نازل شده می توان گفت که بالتخصص عایشه و حفصه از این موضوع خارج هستند ؛ زیرا خداوند لقب ام المؤمنین را برای ازواج پیامبر در نظر گرفته است و این دو زن که زوج النبی نمی باشند پس ام المؤمنین هم نیستند.

نوشتن دیدگاه