توصيه ۱۱ فقيه شيعه درباره مسجد غدير خم

(زمان خواندن: 6 - 11 دقیقه)

                         

فقهای شیعه در طول تاریخ روایات، توصیه‌ها و خاطرات مختلفی از مسجد غدیر نگاشته‌اند كه می‌توان بخش‌هایی از این نوشته‌ها را در كتاب‌های آنها یافت. ۱۱ مورد از نظرات فقهای شیعه درباره مسجد غدیر در غدیر خم را در ادامه خواهید خواند. این نوشته‌های اغلب به اهمیت مسجد غدیر و فضیلت خواندن نماز و دعا در آن پرداخته‌اند.

۱- شیخ طوسى (متوفاى  ۴۶۰  ه‍. ق.) مى‌گوید: «هنگامى كه انسان از مكه به سوى مدینه حركت مى‌كند وقتى به مسجد غدیر رسید، داخل مسجد شود و دو ركعت نماز بخواند.»

۲- شهید اول (شهادت:  ۷۸۶  ه‍. ق.): «از جمله مساجد شریف، مسجد غدیر است كه در نزدیكى جحفه مى‌باشد، و دیوارهاى آن تا به امروز باقى است، و آن مسجد مشهور و آشكار است، و غالباً راه حجاج از آن طرف مى‌گذشت.» و همچنین در كتاب «دروس» مى‌نویسد: «وقتى زائر خانۀ خدا به سوى مدینه حركت مى‌كند و به مسجد غدیر مى‌رسد، داخل مسجد شود و در آن نماز گزارد و بسیار دعا كند. این مسجد، همان مكانى است كه رسول اللّٰه(ص) على امیرالمؤمنین را به جانشینى خود منصوب كرد. و دیوارهاى مسجد تا امروز باقى است.»

۳- ابن ادریس (متوفاى  ۵۹۸  ه‍. ق.) مى‌نویسد: «هنگامى كه انسان جهت زیارت پیامبر صلوات‌الله‌علیه از مكه به سوى مدینه حركت مى‌كند، همین كه به «مسجد غدیر» رسید، داخل آن شود و دو ركعت نماز بجا آورد. »

۴- یحیى بن سعید (متوفاى  ۶۹۰  ه‍. ق.) گوید: «هنگامى كه حاجیان از مكه به سوى مدینه به جهت زیارت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله حركت مى‌كنند، وقتى به مسجد غدیر رسیدند، داخل آن شده و در آنجا نماز بگزارند.»

۵- علامۀ حلّى (متوفاى ۷۲۶ ه‍. ق.): «مسجد غدیر مكانى است شریف كه در آنجا پیامبر(ص) على (ع) را به عنوان امامِ مردم به جانشینى خود منصوب كرد، و شرافت او را براى همگان روشن ساخت و مقام و منزلت و قرب وى را در پیشگاه الهى بیان داشت، و در حجةالوداع از تمامى مسلمانان براى آن حضرت بیعت گرفت. پس نماز و دعاى فراوان در آن مسجد مستحب است.»

۶- ابن حمزه (متوفاى قرن ششم ه‍. ق.): «هرگاه كسى تصمیم به حج و زیارت خانۀ خدا دارد، ابتدا به مدینه رود و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را زیارت كند، سپس در طریق مدینه به مكه وقتى به «مسجد غدیر» رسید، دو ركعت نماز در آن بخواند. »

۷- مرحوم حر عاملى (متوفاى  ۱۱۰۴  ه‍. ق.) مى‌نویسد: «مستحب است خواندن نماز در مسجد غدیر خم، از امام كاظم (ع) روایت شده است: در آن مسجد نماز بخوان، همانا نماز در آن فضیلت بسیار دارد و پدرم بدان امر مى‌كرد.»

۸- شیخ یوسف بحرانى (متوفاى  ۱۱۸۶  ه‍. ق.) مى‌نویسد: «كسى كه قصد مدینه مشرفه را كرده مستحب است از مسجد غدیر گذر كند، داخل مسجد شود و در آن نماز گزارد و زیاد دعا كند چرا كه آن مسجد همان مكانى است كه پیامبر اكرم(ص) به امامت و خلافت امیرمؤمنان (ع) بعد از خود تصریح كرده است. گرچه پیش از آن روز (غدیر) ادله و نصوص بر امامت آن حضرت از جانب پیامبر اكرم(ص) بسیار نقل شده است، جز اینكه تكلیف الهى و ضرورت شرعى (در اعلان ولایت امیر مؤمنان) در آن مكان حتمى شد. و آن همه نصوص و دلایل (كه پیامبر(ص) قبل از غدیر خم در مجالس و محافل مى‌فرمود، همه آنها) مقدمه‌اى بود جهت آمادگىِ مردم براى چنین روزى و قبول خلافت آن حضرت. »

۹- مرحوم كاشف الغطا (متوفاى  ۱۲۲۸  ه‍. ق.): «امام موسى بن جعفر (ع) فرمود: «صلّ فیه فانّ فیه فضلاً و كان أبى یأمر بذلك» و امام صادق (ع) فرمود: نماز در مسجد غدیر مستحب است؛ زیرا پیامبر اكرم(ص) در آن مكان امیرمؤمنان را به جانشینى خود معرفى كرد و حق را ظاهر ساخت. و سمت چپ مسجد افضل است چون وقتى امام صادق (ع) نگاه به سمت چپ مسجد كرد فرمود: این جاى پاى رسول خدا(ص) است. »

۱۰- مرحوم صاحب جواهر (متوفاى  ۱۲۶۶  ه‍. ق.) مى‌نویسد: «كسى كه از مكه به مدینه بازمى‌گردد، مستحب است در مسجد غدیر خم نماز بخواند و زیاد دعا نماید، و آنجا همان محلى است كه رسول خدا(ص) امیرمؤمنان (ع) را به جانشینى خود معرفى كرد.» در میان نویسندگان عامه نیز صاحب خلاصةالوفاء باخبار دارالمصطفى آورده است كه: «… مسجد بعد الجحفة و أظنّه مسجد غدیر خم. قال الاسدى و على ثلاثة أمیال من الجحفة یسرة عن الطریق حذاء العین مسجد لرسول اللّٰه - صلى اللّٰه علیه و [آله] و سلم - و یلیها الفیضة و هى غدیر خم و هى على أربعة أمیال من الجحفة.»

از جمله مساجدى كه پیامبر(ص) در آن نماز خواند، مسجدى است بعد از جحفه و به گمان من همان مسجد غدیر خم است…»

۱۱- مرحوم سید محسن امین مى‌گوید: «وهو قریب من الجحفة المسماة فى هذا الزمان رابغ بین مكة و المدینه فى منتصف الطریق تقریباً و هو عامر مشهور، و قد جدد عمارته بعض ملوك الهند من الشیعه فى عصر الشیخ مرتضى الانصارى.»   «و مسجد غدیر خم در نزدیكى جحفه كه در این زمان آن را رابغ میان مكه و مدینه تقریباً در وسط راه قرار داد. و این مسجد عامر و مشهور است، و بناى آنرا بعضى از پادشاهان هند از شیعیان در زمان شیخ مرتضى انصارى انجام داده است.»

از زمان واقعۀ غدیر، آن جا به عنوان مکانی متبرک در تاریخ ثبت شد و چون بر سر راه حجاج بود هیچ گاه از خاطره ها محو نشد. در مکانی که پیامبر صلی الله علیه و آله  توقف نمود و نماز خواند و خطابه ایراد کرد و امیرالمؤمنین علیه السلام  را به عنوان صاحب اختیار و خلیفۀ مردم تعیین کرد، مسجدی ساخته شد که محل آن بین چشمه و آبگیر بوده است و آن جا را به نام  «مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله» نام نهادند و به زیارت آن جا آمدند. بکری می گوید: «بین غدیر و چشمه، مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله است»(1)
 حموی گوید صاحب مشارق گفته است:» خم موضعی است که چشمه ای در آن می ریزد، و بین غدیر و چشمه، مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله است(2)
به تصریح تاریخ، اولین بار عمر اقدام به تخریب و از بین بردن آثار مسجد پیامبرصلی الله علیه و آله در غدیر نمود. ابن شهرآشوب در کتاب مثالب می گوید: «آثار مسجد غدیر را به دستور عمر مخفی کردند»(3) این، دلالت بر آبادی آن قبل از این تخریب دارد.
بار دیگر مسجد غدیر در زمان امیرالمؤمنین علیه السلام احیا شد، ولی پس از شهادت آن حضرت، به دستور معاویه آثار غدیرخم با خاک یکسان گردید. ابن شهرشوب در کتاب مثالب می گوید: «صاحب کتاب الأغانی (ابوالفرج اصفهانی) ذکر کرده که معاویه، سایبانی را با دویست نفر از خوارج فرستاد تا آثار غدیرخم را با خاک یکسان کنند».(4)
 در زمان های بعد باردیگر مسجد غدیر بنا شد، و از آن جا که کناره جاده ی حجاج قرار داشت محلی معروف بود و حتی تاریخ نگاران و جغرافی نویسان اهل سنت هم آن را نام برده و محل آن را تعیین کرده اند. بعد از تخریب معاویه، بازسازی آن را در زمان امام باقرعلیه السلام می بینیم که در بیان ماجرای غدیر می فرماید: «پیامبرصلی الله علیه و آله از سمت راست جاده به سمت مسجد غدیر آمد، و این را جبرئیل به آن حضرت امر کرده بود»(5)
 این تعبیر، حکایت از احیا و بازسازی مسجد غدیر بعد از معاویه و در زمان بنی امیه دارد که ظاهرا همزمان با دوره ی حکومت عُمربن عبدالعزیز بوده است. بعداز آن امام صادق علیه السلام شخصاً به غدیر آمده اند و توضیحات دقیقی از موقعیت جغرافیایی غدیر بیان فرموده اند. حسان جمّال می گوید: «امام صادق علیه السلام را از مدینه به مکه می بردم . وقتی به مسجد غدیر رسیدیم، حضرت نگاهی به سمت چپ آن کرد و فرمود: آن جا، جای پای پیامبرصلی الله علیه و آله است آن گاه که فرمود: من کنت مولاه … اللهم وال من والاه و عاد من عاداه. سپس امام صادق علیه السلام به سمت دیگر مسجد نگاهی کردند و فرمودند: آن جا خیمه ی ابوبکر و عمر و سالم مولی ابن حذیفه و ابوعبیده جراح است که پیامبرصلی الله علیه و آله را مسخره می کردند و درباره ی آنان آیه ای نازل شد. (6)
 امام کاظم علیه السلام نیز به گونه ای درباره ی مسجد غدیر سخن گفته اند که حکایت از آبادی آن در زمان حضرت دارد.
عبدالرحمان بن حجاج می گوید: «از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام دربارۀ نماز در مسجد غدیرخم به هنگام روز در حالی که  مسافر باشم سؤال کردم. فرمود: در آن جا نماز بخوان که فضیلت خاصی دارد و پدرم امام صادق علیه السلام نیز به آن امر می فرمود» (7)
بعد از آن در زمان غیبت صغری (حدود سال ۲۶۰ ه. ق) علی ابن مهزیار اهوازی را می بینیم که دربارۀ بیستمین سفری که به شوق دیدار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به حج مشرف شده، می گوید: «از مدینه به قصد مکه خارج شدم تا وارد جحفه شدم و یک روز آن جا ماندم. سپس از جحفه راهی غدیر شدم که در چهار مایلی آن است. در آن جا وقتی وارد مسجد شدم به نماز ایستادم و سپس صورت بر خاک نهادم و بسیار دعا کردم»(8) 
از کلام شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ه.ق) نیز وجود مسجد غدیر در زمان او فهمیده می شود، آن جا که می گوید: «وقتی به مسجد غدیرخم رسیدی داخل آن شو و هر چه می خواهی نماز بخوان»(9)
 شیخ طوسی (متوفای ۴۶۰ ه.ق) نیز به همین گونه سخن می گوید. او در مصباح المتهجّد می گوید: «وقتی حاجی از مکه به سوی مدینه حرکت کرد و به مسجد غدیر رسید وارد آن شود…» (10)
قاضی ابن برّاج (متوفای ۴۸۱ه.ق)، شیخ ابن ادریس (متوفای ۵۹۸ ه.ق)، شیخ ابن حمزه (متوفای ۵۶۰ ه.ق) و علامه حلی (متوفای ۷۲۶ ه.ق) نیز تصریحاتی به همین صورت دارند که درباره ی نماز در مسجد غدیر است. پس از او شهیداول (متوفای ۷۸۶ ه.ق) به بقای چهاردیواری مسجد غدیر در کتاب دُروس تصریح می کند و می گوید: «وقتی حاجی به سوی مدینه بازمی گردد و به مسجد غدیر می رسد، وارد آن جا شود و نماز بخواند و بسیار دعاکند. چهاردیواری مسجد غدیر تاکنون باقی است» (11)
بعد از ایشان هم، شیخ یوسف بحرانی از قرن دوازدهم تصریحی در این باره دارد. سیدحیدرکاظمی (متوفای ۱۲۶۵ ه.ق) در عمده الزائر می گوید: «از مساجد شریفه، مسجد غدیرخم است و این مسجد نزدیک جحفه است که امروزه به نام رابغ خوانده می شود. دیوارهای این مسجد تا امروز باقی است … راه حج غالباً از غدیر بوده ولی ناصبیان برای مخفی کردن این فضیلت، جاده را تغییر داده اند، اگر چه غدیر به جادۀ کنونی هم نزدیک است» (12)
آخرین کسی که تصریح به بقای مسجد غدیر در زمان خود نموده، محدث نوری است که در احوال استادش سیدمهدی قزوینی حلی (متوفای ۱۳۰۰ ه. ق) می گوید: «با ایشان در رفت و بازگشت حج همراه بودم و با هم در مسجد غدیر نماز خواندیم» (13)  نکته ای که در این باره جلب توجه می کند اقدامات پادشاهان شیعۀ هند در احیای مسجد غدیر است. سمهودی در این باره می گوید: «این مسجد چندین بار توسط سلاطین شیعه ی هند، تجدیدبنا و بازسازی شده است» (14) البته از آن جا که مسجد غدیر در مسیر سیل بوده گاهی آسیب های طبیعی باعث خرابی آن شده است. به عنوان نمونه سمهودی نقل کرده است: «در زمان دولت عثمانی سیل مقداری از مسجد غدیرخم را خراب کرد» (15) به هرحال، تا صد سال پیش مسجد غدیر برپا بوده، و با آن که در منطقۀ اهل سنت قرار داشته ولی رسماً محل عبادت و به عنوان مسجد غدیر معروف بوده است، تا آن که آخرین ضربه را وهابی ها زده اند. آنان دو اقدام کینه توزانه برای از بین بردن مسجد غدیر انجام داده اند: از یک سو مسجد را خراب کرده و آثار آن را از بین برده اند، و از سوی دیگر مسیر جاده را طوری تغییرداده اند که از منطقۀ غدیر فاصله ی زیادی پیداکرده است.
 
1- معجم البلدان، ج ۲، ص ۳۸۹
2- مثالب النواصب (نسخه ی خطی)، ص ۶۳ و ۶۴
3- مثالب النواصب (نسخه ی خطی)، ص ۶۳
4- مثالب النواصب (نسخه ی خطی)، ص ۶۴
5- بحارالانوار ، ج ۳۷ ،ص ۲۰۱ ، ح ۸۶
6- کافی، ج ۴، ص ۵۵۶ ، ح ۲ . اثبات الهداه، ج ۲، ص ۱۶ ، ح ۶۷ ، ص ۲۱ ،ح۸۷ . بحارالانوار، ج ۱۰۰ ، ص ۲۲۵ ، ح ۲۱
7- کافی، ج ۴، ص ۵۵۶ ، ح ۱
8- غیبت شیخ طوسی، ص ۱۵۵ . بحارالانوار،ج ۵۲ ، ص ۵، ح ۴
9- من لا یحضره الفقیه، ، ج ۲، ص ۵۵۹
10- مصباح المتهجد، ،ص ۷۰۹
11- دروس، ج ۲، ص ۱۹ ، جواهر الکلام، ج ۲، ص ۷۵
12- عمده الزائد، ص ۵۲
13- الکنی والالقاب، ج ۳، ص ۶۳
14- مفتاح الجنات (سید محسن امین) ، ج ۲، ص ۳۶٫ معالم مکه و المدینه بین الماضی و الحاضر (شیخ یوسف رغدالعاملی)، ص ۲۵۴
15- مفتاح الجنات (سید محسن امین) ج ۲، ص ۳۶ .معالم مکه و المدینه بین الماضی و الحاضر (شیخ یوسف رغدالعاملی)، ص ۲۵۳
برگرفته از کتاب غدیر کجاست؟ تالیف محمد باقر انصاری خلاصه ص ۶۱-۵۶

منبع: حج

نوشتن دیدگاه

تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

سلام ، برای ارسال سؤال خود و یا صحبت با کارشناس سایت بر روی نام کارشناس کلیک و یا برای ارسال ایمیل به نشانی زیر کلیک کنید[email protected]

تماس با ما
Close and go back to page