يكي از گناهانی که به وسیله زبان صورت می گیرد دروغ است.
دروغ یعنی بیان کردن چیزی که خلاف واقع است و یکی از بزرگترین گناهان می باشد .
حضرت امام حسن عسکری(ع) یازدهمین پیشوای شیعیان درباره دروغ مي فرمايند: تمام پلیدیها در خانه ای نهاده شده و کلید آن دروغ است[1].
به راستی همینگونه است و دروغ گناهی است که باعث بروز دیگر گناهان می شود. چه بسا انسان دروغی گفته و برای مخفی کردن آن دروغ به ناچار خود را به گناهان دیگری مانند تهمت و غیبت میکند.
آثار دروغگویی در زندگی انسان
دروغ آثار سوئي را در زندگی فردی و اجتماعی انسان بر جای می گذارد و چه بسا باعث از هم پاشیده شدن زندگی انسان دروغگو شود.
یکی از آن آثار سوء سلب اعتماد اطرافیان نسبت به آن شخص است. امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) دروغگو را با انسان مرده مقایسه کرده اند و فرمودند:دروغگو و مرده هر دو یکسانند؛ زیرا از برتری های زنده بر مرده آن است که به او اعتماد میشود. پس وقتی به سخن دروغگو اطمینان نشود، زنده بودن او بی فایده است و او همانند مرده میشود[2].
آسیب دیگری که دروغ به دنبال دارد بی آبرو شدن دروغگو در جامعه می باشد. معمولا دروغ بعد از مدتی آشکار میشود و انسان را در بین مردم رسوا می کند و سبب می شود که دیگر،مردم برای حرف ها و سخنان دروغگو اهمیتی قائل نشوند. به همین خاطر است که امیرالمؤمین علی (علیه السلام)بدی دروغگویی را در کلامی اینگونه برای ما بیان کرده اند و فرموده اند: دروغگویی عیبی رسوا کننده است[3].
در روایتی دیگر حضرت امام صادق (علیه السلام) ارزش هر انسانی را به راستگو بودن او می دانند و می فرمایند: حضرت عیسی بن مریم علیهماالسلام فرمود: من کثر کذبه ذهب بهاؤه[4].کسی که دروغ گفتنش زیاد شود ارزشش از بین می رود.
سه آسیب دیگری که دروغ می تواند به همراه داشته باشد را در کلام گهربار امیرالمومنین علی (علیه السلام) اینگونه بیان می کنند: دروغگو با دروغ خودش سه چیز به دست میآورد : ۱-خشم الهی بر او ۲- اهانت به خودش از طرف مردم ۳- سرزنش و نکوهش فرشتگان نسبت به او[5].
دروغ گفتن حتی برای شوخی کردن و خنداندن دوستان هم حرام است و باعث ناراحتی و خشم خداوند می شود. پیامبر اکرم (ص) سه مرتبه فرمودند: وای برکسی که دروغ می گوید تا دیگران را بخنداند[6].
امام صادق علیه السلام برای شناختن افراد دروغگو یک کلید واژه قرار داده اند. ایشان می فرمایند: نشانه افراد دروغگو این است که از آسمان ها و زمین ، شرق و غرب عالم برای تو خبر می آورد ولی اگر از حلال و حرام خدا از او سوال کنی حرفی برای گفتن ندارد[7].
در احادیث و روایات آسیب های دیگری هم برای این گناه بزرگ شده است که دیگر مجالی برای بیان آن ها نیست.
البته دروغ گفتن در چند مورد اشکال ندارد و مورد رضایت خداوند می باشد که این خود نشانگر اهمیت بالای این موارد است. از جمله آن موارد می توان به دفع شر ظالمان و اصلاح بين مردماشاره کرد؛ امام صادق(ع) فرمود: « خداوند دروغ گفتن را در مورد اصلاح بين مردم دوست دارد[8].و همچنین در جای دیگر می فرمایند:کذب بد است مگر در دو مورد: با دروغ شر ظالمى را از خود يا از ديگران دفع کند، يا با دروغ بين دو نفر اصلاح ايجاد کند[9].
منابع :
[1]- بحار الانوار ، ج69، ص263
[2]- غررالحكم : 2104 ، 1849 .
[3]- عیون الحکم و المواعظ ،علی بن محمد لیثی، ص 25
[4]- کافی ، ج2 ،ص 341
[5]- عیون الحکم و المواعظ ،علی بن محمد لیثی، ص550
[6]- کنز العمال ، ج 3، ص 621
[7]- کافی ،ج2، ص 338
[8]- بحار الانوار ، ج74،ص47
[9]- همان، ج 69، ص 263
