اينکه شيعه بعد از اتمام سورهی مبارکهی حمد، در نماز، گفتن «الحمد لله ربّ العالمين» را مستحبّ میداند، ارتباطی به تشکّر بخاطر وجود امام عصر (ع) ندارد ، چنانچه «آمين» گفتنِ اهل سنّت نيز مربوط به آمدنش نيست.
بلکه گفتن «آمين» توسّط اهل سنّت ، پس از «و لا الضّالّين» ، بر اساس بدعتی است که در زمان خلفاء گذاشته شده و رواج يافته است.
و با توجّه به اينکه «آمين» کلمهای است غير قرآن و دعا و ذکر (و حتی بعضی گفتهاند غيرعربی است) ، و گفتنِ چنين کلمهای (که نه قرآن است و نه دعا و نه ذکر) در نماز، سبب بطلان آن میشود، اهل بيت (عليهم السلام) از گفتن آن در نماز، نهی فرمودهاند، و آن را حرام و موجب بطلان نماز دانستهاند.
گفتن «الحمد لله ربّ العالمين» پس از حمد، در نماز، بر اساس توصيهی ائمّه (ع) از مستحبّات نماز بحساب میآيد.
اما از جهت معنی :
«آمين» ـ بدون تشديد ميم ـ ، به معنای «اِسْتَجِبْ» : ـ برآورده بفرما ـ میباشد ،
بنابراين، معنای آن اقتضا میکند که پس از دعا و طلب حاجت به درگاه خدا گفته شود. يعنی قاعدتاً بايد اوّل دعا کرد، و سپس با گفتن «آمين»، استجابت آن دعا را از خداوند خواست.
از اينجا فهميده میشود مناسبت آن با گفتنش در پايان سورهی حمد؛ زيرا نيمهی دوّم اين سوره، دعا و درخواست است؛ چون از خداوند میخواهيم که ما را به راه مستقيم (که همان راه مُنعَمٌ عليهم است ، و نه راه مغضوب عليهم و نه گمراهان) هدايت و راهنمايی فرمايد. لذا اهل سنّت، پس از اين دعا ، با گفتن «آمين»، مجدّداً درخواست استجابتِ همان دعا را از خداوند میکنند.
و چنانچه میدانيم، «الحمد لله ربّ العالمين» بهترين و بالاترين تشکّر و سپاسگزاریِ زبانی از خداوند است.
بنابراين قاعدتاً جايی گفته میشود که نعمتی از طرف خداوند به بنده برسد، آنگاه بنده با اين جمله، تشکّر و سپاس خود را بخاطر آن نعمت ، به درگاه خداوند، عرضه کند.
لذا شيعه ، پس از درخواست هدايت و راهنمايی به صراطِ مستقيمِ ولايت ، چون خود را دارای درجاتی از اين نعمت عظمی میيابد، زبان به شکر و سپاس از خداوند متعال میگشايد، و او را بخاطر اِنعام و اِحسانش حمد و ستايش میکند. يعنی در واقع ، هم بر آنچه از «هدايت به صراط مستقيم» به او عطا شده تشکّر میکند، و هم درجات بالاترِ اين نعمت هدايت را درخواست میکند.
و الحمد لله ربّ العالمين