باسمِهِ تَبَارَكَ وَتعالى
وَالصَلاةُ عَلَى نَبِيِّه وَآلِهِ وَاللعنُ عَلَى أعدائِهِ
وَأعْدائِهِمْ إلى يَومِ لِقائهِ
 
سورة المؤمن ، مشتمل بر 85 آيه، مكّى
[معرفى سوره[1]]
 
[1] .  سوره غافر مؤمن چهلمين سوره قرآن كريم است در ترتيب مصحف فعلى و از لحاظ
ترتيب نزول، شصتمين سوره‏اى است كه بعد از سوره زمر و قبل از سوره فصّلت در مكه معظمه بر پيامبر گرامى اسلام صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نازل شده است و مشتمل بر 85 آيه، 1199 كلمه و 4960 حرف مى‏باشد .
          مأخذ نام «غافر» براى اين سوره به مناسبت اينكه خداوند در آيه سوم آن «غافر الذنب» ناميده شده و نام ديگر آن «مؤمن» است، زيرا در آيات 28 تا 33 به داستان مؤمن آل فرعون اشاره شده است. نام ديگر آن را «طَول» ذكر كرده‏اند، زيرا در آيه سوم، خداوند ذى الطّول [= توانمند] ناميده شده است. نام «حم اولى» نيز بر سوره اطلاق شده است چون جزو سوره‏هاى حواميم مى‏باشد و اولين آن سوره‏هاست كه هفت سوره مى‏باشند . از نظر حجم از سوره‏هاى «مثانى» است و دقيقاً نيم جزء قرآن مى‏باشد .
          اين سوره پيرامون بلندپروازى‏هاى كفار و جدالشان به باطل به منظور از بين بردن حقى كه بر آنان نازل شده است سخن مى‏گويد و لذا آيات آن يكى پس از ديگرى متعرض جدال آنان شده و سخنان باطلشان را با حجت‏هايى كه گوياى وحدانيت خدا در ربوبيت و الوهيت است به كلى مردود مى‏سازد و رسول گرامى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله را امر به صبر نموده و آن جناب و همه مؤمنين را وعده نصرت مى‏دهد . به طور كلى محتواى سوره مجموعه‏اى است از قهر و لطف ، انذار و بشارت ، مبارزه منطقى و كوبنده با جباران و مستكبران و لطف و مرحمت به مؤمنان حق‏طلب و معركه‏اى است بين ايمان و طغيان ، هدايت و ضلالت .
          بخش آغازين سوره (آيات 1 ـ 4) توجهى است به خداوند و قسمتى از اسماى حُسناى او مخصوصاً آنچه خوف و رجا را در دل‏ها برمى‏انگيزد، مانند « غافِرِ الذَّنْبِ وَقابِلِ التَّوْبِ شَديدِ الْعِقابِ » و يكتايى خداوند را گوشزد مى‏نمايد و بازگشت همه را به سوى خداوند مى‏داند. به دنبال اين مطالب، تهديدهايى را نسبت به كافران جبار پيرامون عذاب‏هاى اين جهان همانند آنچه اقوام سركش پيشين به آن گرفتار شدند را بيان مى‏دارد و به عذاب‏هاى قيامت با ذكر خصوصيات و جزئيات آن مى‏پردازد و همه را به پرهيزگارى فرا مى‏خواند و دستور مى‏دهد كه خدا را از سر اخلاص و پاكى بخوانيد، زيرا خداوند صاحب عرش و كرسى و بالا برنده درجات است و مالكيت جهان هستى از آن اوست [آيات 5 ـ 22].
          در ادامه سوره از آيه 23 تا آيه 55 كه بخش اعظم سوره را تشكيل مى‏دهد، پس از مطرح كردن داستان موسى و فرعون، سخن را به مؤمن آل فرعون سوق مى‏دهد كه تنها در همين سوره مطرح شده است، داستان همان مرد با ايمان و بسيار هوشيار مدبرى كه در زمره شخصيت‏هاى فرعونى بود ولى در باطن به موسى ايمان آورده و سنگر مطمئنى براى دفاع از موسى و آئينش بود. مؤمن آل فرعون در لحظات حساس كه موسى در خطر مرگ قرار گرفت با روشى بسيار زيركانه و لطيف او را از مرگ نجات داد و با براهين و استدلالات قوى و آشكار، توانست به يارى موسى و دين او بشتابد .
 در پى مباحث گذشته باز مطلب را به صحنه‏هاى قيامت مى‏كشاند و استدلالاتى را بر اثبات آن بيان مى‏دارد و يادآور مى‏شود كه در عرصه قيامت مؤمن و كافر يكسان نيستند و شكى نيست كه قيامت آمدنى است و مسئله توحيد و شرك را كه مهم‏ترين مسئله زندگى انسان است به ميان آورده و قسمتى از نشانه‏هاى توحيد و دلايل بطلان شرك را مطرح مى‏كند [آيات 56 ـ 77]. در بخش پايانى سوره، در هشت آيه ضمن دعوت پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به صبر و شكيبايى، خلاصه‏اى از آنچه در آيات قبلى سوره گذشت، از مسائل مربوط به مبدأ و معاد و عبرت گرفتن از سرنوشت پيشينيان را بيان مى‏دارد و با ذكر گوشه‏اى از نعمت‏هاى الهى، همانند نعمت چهارپايان و ذكر اين نكته كه در هنگام رسيدن عذاب و مشاهده آن ديگر ايمان آوردن سودى نمى‏بخشد، سوره را پايان مى‏دهد [آيات 78 ـ 85].