السلام عليك (28)
كلمه سلام به معناى امنيت و سلامت است و يكى از بهترين نوع تحيت مى باشد كه در دستورات اجتماعى اسلام از اهميت و سفارش اكيد برخوردار است تا مؤ منين به جهت احترام كردن و در امنيت قرار دادن جان و مال و آبروى خويش ، از تعرض و تجاوز به يكديگر، در ملاقاتشان در هر مرتبه و درجه اجتماعى كه قرار دارند اين كلمه را القاء كنند و در نتيجه بين دلها الفتى برقرار شود.(29) از اين جهت خداوند متعال به پيامبرش امر مى كند كه : و اذا جاءك الذين يؤ منون باياتنا فقل سلام عليكم (30) (و هنگامى كه مؤ منان به آيات ما نزد تو آمدند پس بگو سلام بر شما)، و نيز به مؤ منين امر مى نمايد كه : فاذا دخلتم بيوتا فسلموا على انفسكم تحية من عند الله :(31) (پس هنگامى كه به خانه ها وارد شديد بر خودتان سلام كنيد كه آن تحيتى از جانب خداوند است ). چنانچه ملاحظه مى فرماييد مراد از خودتان در آيه شريفه اهل خانه است و چون خاصيت سلام ايجاد الفت و محبت است و لازمه آن اتحاد و تساوى است ، خداوند متعال سلام بر اهل را به منزله سلام بر خود انسان قرار داده است لذا تحيت اهل بهشت به يكديگر نيز سلام است ، و تحيتهم فيها سلام (32)، (و تحيت اهل بهشت در آنجا سلام است )، و تحيت خداوند به مؤ منين نيز در روز قيامت اسلام است ، تحيتهم يوم يلقونه سلام (33)، (تحيت ايشان از طرف خداوند روزى كه او را ملاقات مى كنند سلام است ).
سلام اگر به طور مطلق و بدون قيد به كار رود به معناى سلامت از هر آفت و عيب و نقصى است و مى توان گفت كه در قرآن كريم نيز به همين معنا به عنوان يكى از اسماء ذاتيه الهى به كار رفته است : هو الله الذى لا اله الا هو الملك القدوس السلام ... (34)، (او خدايى است كه جز او معبودى نيست ، حاكم و مالكى كه از هر عيب منزه و - همه از ناحيه او در سلامتندسالم از هر نقصى است ).
سلام مصدر باب تفعيل است و چون اين باب گاهى به معناى متعدى به كار مى رود لذا سلام در رابطه با خداوند يكى از صفات فعليه او نيز به حساب مى آيد، يعنى عالم هر چه دارد به تسليم الهى است و در رابطه با اين معانى در دعا نيز مى خوانيم : اللهم انت السلام و منك السلام و لك السلام و اليك يعود السلام (35): (بارالها! تو سلامى و از توست سلام و بر توست سلام و به تو برمى گردد سلام ).
بنابراين سلام در اين زيارت و زيارتهاى ديگر بر حضرات ائمه عليهم السلام مى تواند دو گونه اراده شده باشد: اول : سلام بر خداوند بر آنان . دوم : سلام زائر بر آنان .
1- اگر سلام خداوند منظور باشد. استعمال آن دو گونه است :
الف : سلام به معناى سالم بودن از گناهان و عيوب ، يعنى خداوند شما را از تمامى گناهان و عيوب و نقصها مبرا كرده است ، و خداوند در قرآن كريم نيز به همين معنا به رسولان خود سلام داده است : سلام على نوح فى العالمين ،(36) سلام على ابراهيم ،(37) سلام على موسى و هرون (38)، سلام على ال ياسين (39) سلام على المرسلين (40)، و بر حضرت يحيى نيز نسبت به عوالم سه گانه (دنيا، برزخ و قيامت ) سلام داده است (41) و سلام حضرت عيسى عليه السلام را بر خود (نسبت به آن سه عالم ) نقل مى كند(42) بلكه خداوند به اهل بهشت نيز سلام مى دهد، سلام قولا من رب رحيم (43) (سلام گفته اى از پروردگار مهربان است ) و ملائكه نيز به بهشتيان سلام مى كنند، سلام عليكم بما صبرتم (44): (سلام بر شما باد به جهت آنچه كه صبر نموديد).
روشن است كه بهشت جاى افراد آلوده به گناه و معصيت و صاحب صفات ناپسنديده نيست لذا سلام بر اهل بهشت حاكى از اين امر است كه خداوند مبرا بودن ايشان را از هر آلودگى تضمين كرده و اين معنا درباره رسولان الهى شايسته تر است ، زيرا آنان برگزيده و انتخاب شده از طرف خداوند متعال هستند و از حكمت الهى به دور است كه اشخاص آلوده را براى هدايت و رهبرى جامعه انتخاب كند. بنابراين چون سلام با الف و لام آمده است و الف و لام براى استغراق يا جنس است معناى السلام عليك ، اين است كه امنيت مطلقه نسبت به تمام گناهان و آلودگيها و عيوب از طرف خداوند بر شماست .
ب : اينكه سلام به لحاظ متعدى بودنش به معناى تسليم است و معناى تسليم واگذار كردن امرى به كسى است و تسليم خداوند بر اهل بيت عليهم السلام با توجه به ربوبيت حق تعالى بدين گونه است كه ايشان را واسطه در فيض نسبت به جميع عوالم هستى قرار داده است . البته اين معنى چنان نيست كه خداوند متعال كنار رفته و دست روى دست گذارده و امور را به حضرات ائمه عليهم السلام واگذار نموده باشد زيرا به تصريح قرآن كريم : ان ربك فعال لما يريد (45): (همانا پروردگار تو هر چه را كه اراده كند انجام مى دهد) و همچنين : كل يوم هو فى شاءن (46) (هر روز او در كارى است ). بلكه فاعل بودن اهل بيت عليهم السلام در طول فاعليت خداوند متعال است و چون هيچ فاعلى در عالم حتى براى لحظه اى استقلال ندارد، حضرات ائمه عليهم السلام نيز نسبت به حضرت حق استقلال ندارند و اين همان منطق حق است كه : لا جبر و لا تفويض ‍ ولكن امر بين الامرين (47): (نه جبر و نه تفويض است بلكه امرى است بين آن دو امر) و واسطه فيض بودن ايشان براى جميع عوالم به لحاظ اين است كه ايشان از نظر خلقت نورى (نه از نظر خلقت جسمانى ) اول مخلوق هستند، چنانچه از جابر بن يزيد نقل شده كه گويد: امام باقر عليه السلام به من فرمود: يا جابر! ان الله اول ما خلق ، خلق محمدا و عترته الهداة المهتدين ، فكانوا اشباح نور بين يدى الله ، قلت : و ما الاشباح : قال : ظل النور... (48): (اى جابر همانا خدا اول چيزى كه خلق كرد، محمد و عترت هدايت كننده و هدايت شده او را خلق كرد پس ايشان شبحهاى نورى بودند در پيشگاه خداوند. گفتم : اشباح چيست ؟ حضرت فرمودند: سايه نور است ...).
اين اول بودن در خلقت ، اوليت اعتبارى و زمانى نيست زيرا زمان ، مقدار حركات افلاك است و خلقت ايشان قبل از خلقت افلاك بوده است و در مسئله ايجاد، امور اعتبارى معنى ندارد. پس اين اوليت ، اوليت رتبى است يعنى حقيقت حضرات ائمه كه از آن به خلقت نورى تعبير مى شود در مرتبه اى از هستى قرار دارند كه اشرف ما سوى الله مى باشند و اين اشرفيت اقتضاى وساطت ايشان در خلقت ما سوى الله را دارد. امام صادق عليه السلام فرمود: للّه للّه خلق الله المشية قبل الاشياء ثم خلق الاشياء بالمشية :(49) (خداوند مشيت را قبل از اشياء آفريد سپس اشياء را به واسطه مشيت آفريد) و در حديث از امام هادى عليه السلام آمده است كه : ان الله جعل قلوب الائمة موردا لارادته و اذا شاء شيئا شاؤ ه (50): (همانا خداوند دلهاى ائمه را محل اراده خويش قرار داد و هنگامى كه او چيزى را بخواهد ايشان آن را مى خواهند). و لذا معناى تسليم خداوند نيز اين است كه خداوند، خلقت نورى ايشان را واسطه فيض در تمام شئونات هستى قرار داده است .
2- چنانچه سلام زائر مراد باشد، آن نيز به دو معنا به كار مى رود.
اول : به معناى اقرار زائر است بر سالم بودن و مبرا بودن حضرات ائمه عليهم السلام از جميع گناهان و عيوب .
دوم : به اين معنا كه زائر خود و جميع شئون خويش را به ائمه عليهم السلام تسليم مى نمايد. پس اگر زائر به اين معانى اقرار و توجه داشته باشد حال او در وقت زيارت غير از اوقات ديگر خواهد بود و از زيارتش استفاده معنوى نموده و به خداوند متعال تقرب مى يابد.

نوشتن دیدگاه