23     «قُلْ هُوَ الَّذِى أَنْشَأَكُمْ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلاً ما
          تَشْكُرُونَ»

ترجمه:
23. بفرما به اين كفار و مشركين: خداوند متعال آن خدايى است كه شما را ايجاد
فرمود و از كَتْمِ عدم به عرصؤ وجود آورد و براى شما جعل فرمود گوش شنوا و چشم
بينا و قلب درك كننده. بسيار كم از شما شكرگزارى مى‏كنيد[1].
 
تفسير:
اقول: اعضا و جوارح انسانى بسيار است، در داخل و خارج و تمام مقتضى شكر
هست. خداوند وجه اقتصار بر اين سه عضو سمع و بصر و فؤد نموده. اين است كه
غرض اولى در ايجاد بشر به اين سه اعضا حاصل مى‏شود، اما غرض از ايجاد را
مى‏فرمايد: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الاْءِنْسَ إِلاّ لِيَعْبُدُونِ»[2] و عبادت فرع معرفت است، و لذا
لازم شد ارسال رُسُل و انزال كتب و جعل احكام براى هدايت و ارشاد و دلالت بندگان
به معارف الهيه و بندگى و عبادت خداى متعال. و به دست آوردن اين معارف الهيه
و طرق عبادات او موقوف بر اين سه عضو است، زيرا اگر سمع نبود، نمى‏توانستند اخذ
كنند، چنانچه مى‏فرمايد: «فإِنَّكَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى وَ لا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعاءَ إِذا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ *
وَ ما أَنْتَ بِهادِى الْعُمْىِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ»[3] آدم كر نمى‏شنود و نيز مى‏فرمايد: «أَفَأَنْتَ تُسْمِعُ
الصُّمَّ أَوْ تَهْدِى الْعُمْىَ وَمَنْ كانَ فِى ضَلالٍ مُبِينٍ»[4]. و اگر بصر نبود، معجزات و دلايل
نبوت را مشاهده نمى‏كردند و هدايت نمى‏شدند. و اگر فؤد نبود، عقل نداشتند كه درك
كنند، لذا خداوند حجت را از هر جهتى بر بندگان تمام نموده كه مى‏فرمايد: «قُلْ هُوَ
الَّذِى أَنْشَأَكُمْ» كه شما را ايجاد فرمود با تمام قوا و تمام اسباب هدايت را در دسترس
شما قرار داد.
«وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ» كه نگوييد ما كر بوديم و دعوت تو را نشنيديم
«وَ الْأَبْصارَ» كه نگوييد ما رسولان تو را نديديم و نشناختيم و معجزات آن‏ها را
مشاهده نكرديم «وَ الْأَفْئِدَةَ» كه نگوييد عقل و شعور و ادراك نداشتيم، و بدبختى با
اينكه سمع و بصر و فؤد داشتند، گوش قلب خود را كر كردند و چشم قلب را كور
كردند و روى عقل خود را پوشانيدند كه مى‏فرمايد: «صُمٌّ بُكْمٌ عُمْىٌ فَهُمْ لا يَعْقِلُونَ»[5].
«قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ» كه در مقام معرفت و عبادت بر نمى‏آييد و به كفر
و ضلالت خود ادامه مى‏دهيد.
 
سؤل:
چرا در آيات، سمع را مفرد فرمود و بصر و فؤد را جمع؟
 
جواب:
سمع شنيدن است و آلت آن اُذن و لذا اُذن را جمع ذكر فرموده: «لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ
كَثِيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا
يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ»[6]. و اما ابصار مراد اعين
است و افئدة مراد قلوب است كه آلت ديدن و آلت تعقل و ادراك و فهميدن است.
*    *   *
 

[1].  ترجمه ديگر: بگو: «اوست آن كس كه شما را پديد آورده و براى شما گوش و ديدگان و دل‏ها
آفريده است. چه كم سپاسگزاريد».
 
[2].  و جنّ و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند. سوره ذاريات: آيؤ 56.
 
[3].  و در حقيقت، تو مردگان را شنوا نمى‏گردانى، و اين دعوت را به كران ـ آنگاه كه به ادبار پشت مى‏گردانند ـ نمى‏توانى بشنوانى و تو كوران را از گمراهى‏شان به راه نمى‏آورى. سوره روم: آيات 52 ـ 53.
 
[4].  پس آيا تو مى‏توانى كران را شنوا كنى، يا نابينايان و كسى را كه همواره در گمراهى آشكارى است راه نمايى؟ سوره زخرف: آيؤ 40.
 
[5].  آرى، كرند، لالند، كورند. و در نمى‏يابند. سوره بقره: آيؤ 171.
 
[6].  و در حقيقت، بسيارى از جنّيان و آدميان را براى دوزخ آفريده‏ايم. چرا كه دل‏هايى دارند كه با آن حقايق را دريافت نمى‏كنند، و چشمانى دارند كه با آن‏ها نمى‏بينند، و گوش‏هايى دارند كه با آن‏ها نمى‏شنوند. آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‏ترند. آرى، آن‏ها همان غافل ماندگانند. سوره اعراف: آيؤ 179.

نوشتن دیدگاه