گويند: چطور پذيرفته شود، پيامبر (ص) قرآن را كه حاصل رسالت خويش است، بدون ترتيب رها سازد تا هريك از اصحاب به ترتيب دلخواه خود آن را مرتب كند و بدين وسيله زمينه‌ى ايجاد اختلاف در قرآن را فراهم سازد. اين امر از هيچ عاقلى سر نمى‌زند؛ چه رسد به پيامبر اسلام (ص) كه عقل كل بوده است.
پاسخ اين است كه:
اولا، به فرض آن كه مقتضاى خردمندى رسول خدا (ص) چنان باشد كه ذكر شد؛ آيا در حالى كه نزول وحى تا آخرين روزهاى حيات آن حضرت ادامه داشت، تعيين هرگونه ترتيبى جز ترتيب نزول، براى قرآن امكان‌پذير بود؟ براى مثال چگونه امكان داشت، سوره‌ى مائده يا توبه يا نصر را كه حسب اختلاف روايات آخرين سوره‌ى نازله است؛ جز پس از انقطاع كامل وحى در مصحفى مثل مصحف كنونى جاى داد؛ مگر اين كه تصور شود مصاحف در عهد رسول خدا (ص) طورى بودند كه چنين جاى گذارى در آنها ممكن بود يا جاى سوره‌هاى باقيمانده از پيش با اشاره پيامبر (ص) خالى نگه‌داشته مى‌شد كه اين صرف ادعاست و اثبات آن به دليل نياز دارد؛ بنابراين صرف اقتضاى خردمندى پيامبر (ص) وجود ترتيب معينى را در قرآن ايجاب نمى‌كند؛ بلكه بايد چنان اقتضايى امكان تحقق داشته باشد.
البته ممكن است گفته شود، در روزهاى پايانى عمر شريف پيامبر (ص) وحى قرآن اتمام پذيرفت و در همان روزها امكان داشت كه ترتيب قرآن را مشخص بفرمايد؛ بنابراين آن اقتضاى مورد بحث، امكان تحقق نيز داشته است.
اين سخن نيز پذيرفتنى نيست؛ چون به هر حال اين، واقعه‌ى مهمى است و نظير هر واقعه‌ى مهمى كه دواعى فراوانى براى نقل آن وجود دارد، لازم بود، خبر آن به ما مى‌رسيد؛ در حالى كه چنين نشده است و هيچ‌يك از صحابه يا تابعان نقل نكرده‌اند كه آن بزرگوار در روزهاى پايانى عمر خويش به چنان اقدامى اهتمام ورزيده است.
ثانيا، چرا به موجب آن اقتضا گفته شود، پيامبر (ص) ترتيب مصحف كنونى را كه به درخواست عمر بن خطاب تأليف شد، تأييد فرموده است و نگوييم آن بزرگوار ترتيب مصحف علىّ بن ابى طالب (ع) را كه به فرمان او تأليف شد، تأييد كرده است؛ به ويژه آن كه تعيين ترتيبى كه در اين مصحف معمول گرديده، قبل از خاتمه‌ى وحى قرآن نيز ممكن بوده است.
ثالثا، تعيين و توقيف ترتيب قرآن توسط پيامبر (ص) هرگز مستلزم رعايت آن از سوى كاتبان مصحف عثمانى نيست؛ لذا-همان‌طوركه در روايات آمده است-بسا پيامبر (ص) ترتيب نزول را در تأليف مصاحف توصيه فرموده باشد؛ لكن آنان نظير ديگر اجتهاداتى كه در برابر نص به عمل آوردند، در اين خصوص نيز چنين كرده باشند.

نوشتن دیدگاه