خانواده

 منفعت هايى كه براى خوب جويدن غذا بيان شد، مربوط به دندانهاى زيبا، محكم و سالم است دندان معيوب علاوه بر زيان هايى كه براى بلعيدن و كم جويدن غذا بيان شد زيان هاى ديگرى را نيز در بر دارد.
بلكه دندانهاى كثيف و چركين و پوسيده علاوه بر آنكه قدرت نرم كردن غذا را ندارند، خود ماه چركى خطرناكى است كه باعث امراض ديگرى خواهد بود.
اين مطالبى است كه دكتر ((اتر - ماير)) طى اعلاميه خود براى انجمن تتبعات بيماريهاى پيرى فرستاده است .
((عقيده شخصى من اينست كه دندانهاى فاسد خطرى مهيب و كشنده دارد. عفونتهاى چركى و دندانهاى پوسيده و خراب كه در عين حال بى درد است در تمام بدن منتشر شده و سبب بيماريهاى سخت و غير مترقبه در قلب و مفاصل مى شود))(82)
بهداشت دندان
براى آنكه اين مرواريدهاى گرانبها از دست نروند بايد طريقه نگهدارى آنان را فهميد. مهمترين عاملى كه مى تواند در نابودى آنها بسيار موثر باشد، شستشو و مسواك نكردن و خلال نكردن است البته عوامل ديگرى هم در اين مورد دخالت دارند كه به آنها اشاره مى شود.
((در حال عادى عده بى شمارى ميكروب در دهان زندگى مى كنند، چه گرماى محيط دهان و رطوبت آن درست مانند گرم خانه اى براى زنده ماندن ميكروبها گوناگون ، مساعد مى باشد، خورده هاى غذا كه هميشه كم يا بيش ‍ در ميان دندانها مى ماند براى تغذيه ميكروبها به كار ميرود از اين رو دهان را بايد محيط ناپاكى دانست ))(83)
سنگ دندان
شايد شما هم به بعضى از دوستان بر خورد كرده باشيد كه در وقت سخن گفتن يا تبسم كردن جرم سياه رنگى ، اطراف دندانهاى آنها را احاطه كرده ، اين جرم سياه رنگ علاوه بر آنكه زيبايى و قشنگى را از دندانها مى گيرد امراض ديگرى را نيز به دنبال دارد، اين جرم سياه رنگ به اصطلاح پزشكان سنگ دندان ناميده مى شود، و بعضى از دانشمندان ((تكلس )) دندان يا ((كلس )) دندان مى گويند.
علت اصلى به وجود آمدن سنگ دندان ، پاك نكردن دهان و دندان است ، زيرا ريزه هاى غذا در دهان مى ماند و به كمك رطوبت و هواى خارجى كم كم انباشته مى شود و لثه ها نيز پايه هاى بسيار مساعدى براى نگهدارى اين ذرات مى باشند كم كم به قدرى سفت و محكم ميشوند كه بجز با مراجعه به دندان پزشك با وسيله ديگرى نمى توان آنها را از بين برد.
((دندانها به واسطه عدم مواظبت تميز نبوده و سنگ هايى در اطراف آنها توليد مى گردد كه جز با مراجعه به طبيب دندان تميز نمى شود. و با يك مرتبه تميز كردن آنها مراقبت روزانه كافى است .
((تكلس )) (سنگ گرفتن اطراف دندانها) مخصوصا دندانهاى فك پايين آسانترين وسيله اى است كه ناخوشى دندان و خرابى آن را دعوت كند.
كلس هاى مزبور به مرور زمان در دهان قوت يافته و رفته رفته تمام نصف قسم پائين دندان را پيچيده و ميناى دندان را مانع از مواجهه هوا و نشو و نما گرديده و با خرابى مينا عاج و يا پلپ دندان در مبارزه با ميكروبهاى موجود دهان استقامت نكرده و بزودى پوسيده خواهد شد و علاوه بر آنكه وسيله اى براى نفوذ ميكروبها در پاى دندان شده و بعد از آن هم دهان فاقد صحت و نظافت مى گردد، لثه ها ملتهب شده و بوى بد هميشه از دهان متصاعد و بالاخره پيوره را توليد خواهد كرد.(84)
كرم خوردگى
شكسته شدن ميناى دندان ، و نفوذ ميكرب در جاى شكسته را كرم خوردگى مى نامند. كه در واقع مى توان پوسيدگى دندان ناميد.
دانشمندان علت پوسيدگى را چند چيز مى شمارند.
1 - فقر غذايى و نداشتن كلسيم كافى
2 - خوردن و آشاميدن چيز گرم و داغ بعد از طرف خوراك و يا آشاميدنيهاى سرد يا بر عكس
3 - خوردن و آشاميدن شيرينى ها بدون رعايت جهات بهداشتى
4 - شكستن چيزهاى سخت با دندان
5 - عدم نظافت و تميز نكردن دندان به وسيله مسوال و خلال .
از ميان اين علل ، موثر از همه براى فساد و پوسيدگى ، كثافت دهان و دندان است . زيرا با ماندن يك ريزه گوشت در لاى دندان عفونت و بوى گند ايجاد مى شود. و از همان نقطه كم كم پوسيدگى و نفوذ ميكرب به داخل شروع مى گردد. و وقتى پوسيدگى زياد شد دندان درد شروع مى شود.
((دندانه در نتيجه كثافت دهان و مصرف دخانيات و امراض مزمن عفونى ، خراب مى شوند، كه كرم خوردگى دندانها در درجه اول با تركيدن و ضايع شدن مينا توليد و پس از خرابى و از ميان رفتن مينا، مواد مؤ ثر، داخل جرم دندان شده و پلپ دندان به مناسبت عدم استحكام از هر عارضه بزرگ و كوچكى صدمه ديده و از بين مى رود، و رفته رفته حفره در دندان توليد و محلى براى اجتماع ميكربها موجود گرديده و بقاياى خوراك در آن حفره ها مانده و تعفن كرده و دندان در آنوقت متاءثر از شيرينى و ترشى و سرد و گرم مى گردد.))(85)
پيوره
پيوره مربوط به لثه هاى دندان است در اين هنگام لثه ها قرمز رنگ و توام با التهاب و سوزش مى باشند و پاى دندان در محل لثه ها چركهايى موجود مى شود كه تعفن آن بخارج از دهان سرايت مى نمايد.
((پيوره يكى از امراض مزمن در دهان مى باشد اسباب مولده اش عدم نظافت و وجود سنگهاى متكلسه اطراف دندان و تميز نبودن دهان مى باشد كه با زيادى كثافت و توالد و تناسل ميكربها انساج از بين رفته ، و لثه ها شروع به التهاب كرده و به رنگ قرمز در مى آيند كه اين التهابات در اطراف دندانهاى جلو پائين و بالا واقع و در پاى دندان توليد چركى مى كند، كه با فشار دادن لثه ها با دست از بيخ دندانها چرك فوران مى نمايد و يك تعفن غير قابل تحملى در دهان توليد خواهد شد، اين مرض از امراضى است كه معالجه آن قدرى صعب و بسيارى از اوقات با پيشرفت غير قابل علاج و ناچار از كشيدن بعضى دندانها و خلاص كردن دهان از اين خستگى مزمن ، كه مانع از هر گونه راحتى و غذا خورى است مى باشد.))(86)
خلال و مسواك  
با توجه به اينكه عامل مهم اين امراض عدم نظافت دندان با مسواك و خلال است مقررات اسلام در اين قسمت ، بسيار جالب توجه است .
پيامبر اكرم (ص ) مى فرمايد:
ان الاسنان و هى جوهرة صافية يتلوث بصحبة مضغ الطعام فيغيربها رائحة الفم و يتولد منها الفساد فى الدماغ . فاذا استاك زال عنها الفساد و عادت الى اصلها.(87)
دندانها كه صاف و زيبايند واسطه جويدن غذا كثيف و آلوده مى شوند و كم كم بوى دهان تغيير مى يابد و ايجاد فساد در قواى دماغيه مى نمايد. وقتى كه انسان مسواك نمايد فساد از بين مى رود، و دندان دو مرتبه تميز و پاكيزه مى گردد.
و نيز مى فرمايد:
تخللوا فانها من النظافة ، و النظافة من الايمان ، و الايمان مع صاحبه فى الجنة (88)
دندانهاى خود را خلال كنيد، زيرا خلال كردن جزء نظافت است و نظافت از ايمان است و شخص با ايمان داخل بهشت مى شود.
(خلال ، چوب باريكى است ، كه به وسيله آن ذرات غذا را از لابلاى دندانها بيرون مى كنند) امام حسين (ع ) چنين ميفرمود:
كان اميرالمومنين يامرنا. اذا تخللنا ان لا نشرب الماء حتى نمضمض ‍ ثلاثا(89)
پدر ما بما دستور مى داد بعد از خلال دندان ها، سه مرتبه آب را در دهان بگردانيم و بريزيم (مضمضه كنيم ) سپس آب بياشاميم .
اسلام تا به اين اندازه در بهداشت و نظافت دقت نموده كه دستور مى دهد نبايد ريزه هايى كه در لابلاى دندانها مانده به همراه آب خورده شود، چون آنها در اثر ماندن در محيط گرم و مرطوب دهان ممكن است تواءم با ميكروبهايى شده باشند و به وسيله آشاميدن آب ، داخل جهاز هاضمه گردند و موجب بيمارى شوند.
پيامبر گرامى اسلام براى وادار كردن همه مردم به نظافت دندان و دهان مى فرمودند:
ان من حق الضيف ان يعدله خلالا(90)
يكى از حقوق كه مهمان به گردن ميزبان دارد اينست كه ميزبان براى او چوب خلال را در وقت غذا خوردن آماده كند.
توجه اسلام به جزئيات بهداشتى تا اين حد بوده كه به ما اجازه نداده با هر چيز يا با هر چوبى خلال كنيم . در يك روايت آمده كه خلال كردن با هر چيزى موجب فقر است .(91)
بعضى بمحض اينكه غذا خوردند از هر سيخ و خاشاكى كه كنار دستشان باشد استفاده مى كنند حتى گاهى ديده مى شود براى اين كار از نوك سوزن هم مدد مى گيرند. اسلام به چنين مردمان غير منظمى مى گويد اين كار شما سبب فقر است .
امام هشتم (ع ) در روايت ديگر مى گويد:
لا تخللو بعود الرمان و لا بقضيب الريحان فانهما يحركان عرق الجذام (92)
با چوب درخت انار و شاخه هاى ريحان خلال نكنيد زيرا اين هر دو سبب تحريك رگ جذام اند.
ارتباط خلال نمودن با اين چوبها و بيمارى جذام با پيشرفت بيشتر علم در زمانهاى آينده روشن خواهد شد.
تاءكيد بيشتر
پيشوايان بزرگ اسلام در مورد مسواك ، بيش از خلال اهميت داده اند پيامبر مى فرمودند:
لو لا ان اشق على امتى لامرتهم بالسواك مع كل صلوة (93)
اگر براى مردم دشوار نبود در هر نماز، مسواك كردن را واجب ميكردم و نيز آنحضرت فرمودند:
ركعتين بسواك احب الى الله عزوجل من سبعين ركعة بغير سواك (94)
دو ركعت نماز كه بعد از شستن و مسواك نمودن دندان خوانده شود از هفتاد ركعت بدون مسواك بهتر است .
و امام صادق (ع ) مى فرمايد:
((فى السواك اثنتى عشرة خصلة ، هو من السنة و مطهرة للفم و مجلاة للبصر و يرضى الرحمن . و يبض الاسنان و يذهب بالحفر. و يشد اللثة و يشتهى الطعام و يذهب بالبلغم و يزيد فى الحفظ و يضاعف الحسنات و تفرح به الملائكه ))(95)
براى مسواك كردن نمودن دوازده فايده است : 1 - مسواك كردن پيروى از سنت پيامبر است . 2 - دهان را پاك مى نمايد. 3 - سبب ازدياد نور چشم است . 4 - باعث خشنودى خدا است . 5 - باعث سفيد و زيبايى دندان است . 6 - از كرم خوردگى دندان جلوگيرى مى كند. 7 - لثه را محكم مى سازد. 8 - اشتها را زياد مى نمايد. 9 - بلغم را از بين مى برد. 10 - حافظه را تقويت مى نمايد. 11 - حسنات انسان را در پيشگاه خدا زياد مى كند. 12 - فرشتگان نيز خرسند مى شوند.(96)
چنانكه قبلا اشاره نموديم شايد منشاء هشتاد درصد بيماريهاى لثه و دندان ، مسواك نكردن و شستشو ندادن دندان است . به اين حقيقت مسلم ، نبى گرامى اسلام (ص ) اشاره فرموده است :
((من استعمل الخضبتين امن من عذاب الكلبتين ))(97)
هر كس خلال و مسواك نمايد از ناراحتى كشيدن دندان (گار انبر پزشك ) در امان خواهد ماند.
چگونه مسواك كنيم ؟
بعضى خيال مى كنند مسواك را مى بايست بطور افقى روى دندانها كشيد در صورتى كه كاملا بر خلاف است .
((مسواك را از جانب گوشت دندان بطرف تاج آن ببريد يعنى : جهت و امتداد كشيدن مسواك در دندانهاى زيرين از پائين به بالا و در دندانهاى زبرين از بالا به پائين خواهد بود عكس اين حركت خطرناك است چه خورده هاى غذا در اين دندانها مى ماند و سبب عفونت مى شود. مسواك را بايد چند باز از جلو دندانها به عقب و عكس از عقب دهان به جلو كشيد به طوريكه تمام دندانها مسواك كشيده شود و آن سطحى كه به سوى دهان است نيز بايد مسواك كشيد.))(98)
((استاكوا عرضا و لا تستاكوا طولا))(99)
دندآنهارا از طرف عرض (عمودى ) مسواك نمائيد به از جهت طول (افقى ).
چوب مسواك  
مسواك بايد نرم و خوشبو و ضمنا با استقامت و با دوام باشد. در كشورهاى متمدن ، انواع و اقسام ساخته شده و در همه جا ديده مى شود.
اسلام در مورد چوب مسواك بهترين مسواكها را معرفى مى كند. يعنى مسواكى كه كاملا طبيعى است و مزاياى يك مسواك خوب را در بر دارد.
عن الرضا(ع ):
ان اجود ما استكت به ليف الا راك فانه يجلو الاسنان و يطيب النكهة و يشد اللثة و يسمنها. و هو نافع من الحفر اذا كان باعتدال (100)
امام هشتم (ع ) مى فرمايد:
بهترين چوبهاى مسواك چوب درخت اراك (101) است ، زيرا اين چوب دندانها را جلا مى دهد و دهان را خوشبو مى كند و لثه ها را محكم كرده و نيز از كرم خوردگى جلوگيرى مى نمايد. و اين فوائد در صورتى است كه مسواك كردن با اعتدال و ميانه روى همراه باشد.
زياد هم مسواك نكنيم !
همانطوريكه در هر كار بايد اعتدال را مراعات كنيم درباره مسواك كردن نيز بايد از اين قاعده و دستور پيروى نمائيم . زياده روى در مسواك و دائما مزاحم لثه و دندان شدن ، كار صحيحى نيست .
عن الرضا(ع ):
((الاكثار منه يرق الاسنان ، و يزعزعها و يضعف اصولها.))(102)
امام هشتم مى فرمود: زياده روى در مسواك كردن باعث صدمه ميناى دندان و سست شدن ريشه هاى آن است .
شيرينى ها و فساد دندان
خوردن چيزهاى چسبنده و شيرين ، دشمنى فوق العاده با ميناى دندان دارد زيرا دندان داراى حفره ها و به اصطلاح دست اندازهايى است ، و ماندن شيرينى در آن حفره ها سبب پوسيدگى دندان مى شود ولى از آنجا كه نمى توان شيرينى را ترك گفت زيرا مواد قندى يكى از مواد لازم براى بدن ما است بايد تدبيرى به كار برد تا هم از شيرينى استفاده نمائيم و هم دندان فاسد نشود.
براى نجات از فساد كه از ناحيه خوردن شيرينى به وجود مى آيد امام هشتم دستورى فرموده اند كه در ذيل مى خوانيد.
آن حضرت در رساله المذهبه مى فرمايد:
((من اراد ان لا يفسد اسنانه فلا ياكال حلوا الا بعد كسرة خبز))(103)
هر كسى مايل است دندانهايش سالم بماند شيرينى را بعد از خوردن مقدارى نان صرف كند. زيرا نان در دهان خمير مى شود. و اين خمير گودالها و حفره هاى مينا را پر مى كند و به اين صورت شيرينى هيچ گونه تاءثير سوئى بر روى دندان نخواهد گذاشت .
يكى از هوسهاى مضرى كه زيان فوق العاده به سلامت و استحكام دندان وارد مى سازد هوس خوردن شيرينى است كه راه را بر روى بيماريهاى دندان مى گشايد. جنون مصرف امروز در كشورهاى متمدن جهان زياد شده است و يكى از علل عمده امراض دندان است .
در آمريكا شربتهاى شيرين و قندى به نامهاى مختلف چون اقيانوسها جريان دارد و هر روز آشاميده مى شود و قبل از اينكه اين گونه شربتهاى قندى وارد معده شود شيرينى آن بر روى ميناى دندان مى ماند و رفته رفته دندان را فاسد مى كند. جويدن آدامس هم علاوه بر اينكه هم خطر براى سلامتى دندان در بر دارد براى معده مضر است و هر كسى بايد حتى الامكان تا مى تواند از مصر اين مواد زيان بخش براى حفظ سلامت ، خود دارى نمايد.
اگر شما از شيرينى ميوه ها و آب ميوه ها كه بروى دندان شما مى ماند مى ترسيد و به اين وسيله از نوشيدن آب ميوه و ليمو ترش خود دارى مى كنيد مى توانيد براى بر طرف كردن اثر آب ميوه از روى ميناى دندانها پس از مصرف آن دهان را با آب ساده بشوئيد))(104)
آنچه در اين باره از امام رضا(ع ) نوشتيم ، جويدن كمى نان قبل از خوردن شيرينى بود و آنچه دكتر ((هاوزر)) دستور ميدهد، شستن دندان با آب بعد از خوردن شيرينى است البته بين اين دو دستور فرق بسيار است ، زيرا بعد از خوردن شيرينى و نفوذ آنها در حفرهاى دندان ، آب خالص مشكل است بتواند آنها را كاملا زايل سازد، و جلو نفوذ شيرينى ها را بگيرد در صورتيكه اگر خمير نان ، روى حفره ها را قبل از خوردن شيرينى بگيرد، شيرينى ها هيچگونه اثر سوئى روى دندان نخواهد گذاشت .
پاورقی:
82-  گذرنامه براى زندگى نوين ص 177
83-  آماس گوشت دندان ص 2
84-  حفط الصحه دندان ص 4
85-  حفظ الصحه دندان ص 9
86-  حفظ الصحه دندان - ص 19
87-  سفينه ج 1 ص 675
88-  طب النبى - بحارالانوار ج 62 ص 291
89-  سفينه ج 1 ص 425
90-  سفينه ج 1 ص 425
91-  سفينه ج 1 ص 675
92-  سفينه ج 1 ص 425
93-  سفينه ج 1 ص 674
94-  سفينه ج 1 ص 675
95-  سفينه ج 1 ص 675
96-  بديهى است كسى كه مرتبا مسواك مى كند از سلامت بيشترى بر خوردار خواهد بود و چنين كسى توفيق بيشترى بر انجام فرائض مذهبى دارد.
97-  طب النبى بحارالانوار ج 62 ص 291
98-  حفظ الصحة دندان ص 2
99-  سفينة البحار ج 1 ص 675 ((سوك )) و بحارالانوار ج 76 ص 139.
100-  طب الرضا - بحارالانوار ج 62 ص 317
101-  ((اراك )) نام درختى است كه چوبهاى نسبتا نرم دارد. مخصوصا وقتى مرطوب باشد وسط چوبهاى آن ريشه هاى زياد و منظمى دارد و روى آن ريشه ها را كه شبيه به مسواكهاى پلاستيكى است پوست نسبتا نازكى از بيرون پوشيده ، مقدارى از آن پوست را بر مى دارند ريشه ها نمايان مى گردد سپس با آنها مسواك مى كنند.
اين درخت در سرزمين حجاز وجود دارد و چوبهاى آن همانا است . كه حاجيان از مكه به نام مسواك مى آورند.
102-  سفينه ج 1 ص 675
103-  طب الرضا(ع )، بحارالانوار ج 62 ص 325
104-  گذرنامه براى زندگى نوين ص 175

نوشتن دیدگاه