اللهُ يَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَيُمْسِکُ الَّتیِ قَضَی عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَ يُرْسِلُ الْأُخْرَی إِلَی أَجَلٍ مُّسَمًّی إِنَّ فِی ذَلِکَ لَأَيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَکَّروُنَ
خداست که وقت مرگ، ارواح را از بدن می‌گیرد و در خواب نیز روح را قبض می‌کند، اگر وقت مرگ رسیده باشد، باز نمی‌ گرداند و اگر (وقت مرگ) نرسیده باشد ارواح را به بدن باز می‌گرداند. در این امر نشانه‌های روشنی وجود دارد، برای كسانی كه تفكّر می‌كنند. (سوره‌ی مبارکه زمر، آیه‌ شریفه 42)

حسن بن عبد الرحمن از حضرت موسى بن جعفر علیهما السّلام روایت كرده كه فرمود: خوابها در آغاز خلقت نبود (و مردم خواب نمی دیدند) و بعدها پیدا شد، گوید: من عرض كردم علت پیدایشش چه بود؟
فرمود: خداوند عزوجل پیامبرى را به سوى مردم زمانش فرستاد و او ایشان را به پرستش و فرمانبردارى خدا دعوت فرمود، مردم گفتند: اگر ما چنین كنیم پاداشمان چیست؟ زیرا كه بخدا سوگند نه تو مالت بیش از ما است و نه فامیلت عزیزتر از فامیل مایند؟ آن پیغمبر فرمود: اگر اطاعت مرا بكنید خداوند شما را به بهشت میبرد، و اگر نافرمانیم كنید خداوند به دوزختان برد، گفتند: بهشت و جهنم چیست؟ آن پیغمبر براى آنها آن دو را توصیف كرد، گفتند: چه وقت ما به آنجا خواهیم رفت؟ فرمود: هر گاه بمیرید، گفتند: ما مرده‏ هامان را دیده‏ ایم كه استخوان پوسیده و خاك میشوند، و به دنبال این سخن بر تكذیب و خوار شمردنشان از آن پیغمبر بزرگوار الهى افزوده گشت، پس خداى عزوجل خواب ها را در ایشان پدید آورد، پس به نزد آن پیغمبر آمدند و آنچه را در خواب دیده بودند به او گزارش داده و تعجب خود را از این جریان اظهار كردند.
آن پیغمبر به ایشان فرمود: همانا خداى عز و جل خواست تا بدین وسیله براى شما حجت آورد، ارواح شما نیز این چنین است كه چون مردید اگر چه بدنهاتان پوسیده شود ولى جانهاتان در عقاب به سر میبرند تا دوباره بدنها زنده شود.

متن عربی روایت :
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ علیه السلام قَالَ: إِنَّ الْأَحْلَامَ‏ لَمْ تَكُنْ فِیمَا مَضَى فِی أَوَّلِ الْخَلْقِ وَ إِنَّمَا حَدَثَتْ فَقُلْتُ وَ مَا الْعِلَّةُ فِی ذَلِكَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ بَعَثَ رَسُولًا إِلَى أَهْلِ زَمَانِهِ فَدَعَاهُمْ إِلَى عِبَادَةِ اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ فَقَالُوا إِنْ فَعَلْنَا ذَلِكَ فَمَا لَنَا فَوَ اللَّهِ مَا أَنْتَ بِأَكْثَرِنَا مَالًا وَ لَا بِأَعَزِّنَا عَشِیرَةً فَقَالَ إِنْ أَطَعْتُمُونِی أَدْخَلَكُمُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ إِنْ عَصَيْتُمُونِی أَدْخَلَكُمُ اللَّهُ النَّارَ فَقَالُوا وَ مَا الْجَنَّةُ وَ النَّارُ فَوَصَفَ لَهُمْ ذَلِكَ فَقَالُوا مَتَى نَصِیرُ إِلَى ذَلِكَ فَقَالَ إِذَا مِتُّمْ‏ فَقَالُوا لَقَدْ رَأَيْنَا أَمْوَاتَنَا صَارُوا عِظَاماً وَ رُفَاتاً فَازْدَادُوا لَهُ تَكْذِیباً وَ بِهِ اسْتِخْفَافاً فَأَحْدَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِمُ الْأَحْلَامَ‏ فَأَتَوْهُ فَأَخْبَرُوهُ بِمَا رَأَوْا وَ مَا أَنْكَرُوا مِنْ ذَلِكَ‏ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَرَادَ أَنْ يَحْتَجَّ عَلَيْكُمْ بِهَذَا هَكَذَا تَكُونُ أَرْوَاحُكُمْ‏ إِذَا مِتُّمْ وَ إِنْ بُلِيَتْ أَبْدَانُكُمْ تَصِیرُ الْأَرْوَاحُ إِلَى عِقَابٍ حَتَّى تُبْعَثَ الْأَبْدَانُ.

منبع : الكافی (ط - الإسلامیة)، ج‏8، ص: 90

امام باقر(علیه السّلام) می‌فرمایند:
هرکس می‌خوابد، نفس او به آسمان صعود می‌کند و روح در بدنش می‌ماند. در میان این دو، ارتباطی همچون پرتو آفتاب است. هرگاه خداوند فرمان قبض روح آدمی را صادر کرد، روح دعوت نفس را اجابت کرده و به سوی خداوند پرواز می‌کند. هنگامی که خداوند اجازه‌ بازگشت روح را به تن می‌دهد، نفس دعوت روح را اجابت کرده و به تن باز می‌گردد. این است معنی سخن خداوند سبحان که می‌فرماید: اللهُ يَتَوَفَّی الاَنفُسَ حِینَ مَوتَهَا. روح در این روایت به معنای روح حیوانی و کارکرد دستگاه‌های اصلی بدن است و نفس به معنای روح انسانی( یا روح اعظم) است.

متن عربی روایت :
عن ابی جعفر (علیهما السلام) قال ما من احد ینام الا عرجت نفسه الى السماء و بقیت روحه فی بدنه و صار بینهما سبب کشعاع الشمس فان اذن الله فی قبض الارواح اجابت الروح النفس و اذا اذن الله فی رد الروح اجابت النفس الروح».

منبع : طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج 8؛ ص 781، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

نوشتن دیدگاه