مۆمن باید بیم و امیدش به خدا در یك سطح باشد اگر ترسش از عذاب‌های الهی بیش از حد باشد از رحمت خداوند مأیوس می‌شود و به اصطلاح عوام می‌گوید آب كه از سر گذشت چه یك وجب و چه صد وجب. و از طرفی اگر امیدش به فضل و رحمت الهی بیش از اندازه باشد، امن از مكر الهی پیدا می‌كند و از جانب دیگر سقوط می‌كند و انگیزه‌ای برای انجام اعمال نیك و پسندیده پیدا نمی‌كند در حالی‌كه خداوند كریم‌تر از آن است كه بنده ضعیف و ذلیل را عذاب كند.
در نتیجه به هر عمل ناشایستی تن داده و باز دم از فضل و كرم و لطف و رحمت خدا می‌زند در همین راستا حضرت پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: «اگر اندازه رحمت خدا را می‌دانستید هر آیینه بر آن تكیه می‌كردید و جز اعمال اندكی انجام نمی‌دادید و اگر میزان غضب و خشم خدا را می‌دانستید گمان می‌كردید كه دیگر نجات نخواهید یافت.»[۱]
ولی بنابر فرمایش امام صادق(علیه السلام): «هیچ بنده مومنی نیست مگر آن كه در قلبش دو نور وجود دارد نور خوف (از عذاب الهی) و نور امید (به رحمت پروردگار) كه اگر هر یك را با دیگر بسنجد از آن زیادتر نخواهد بود»[۲] یعنی هر دو به یک میزان خواهند بود پس شما دوست عزیز هم به همان میزان كه از عذاب الهی بیمناك هستید به فضل و رحمت پروردگار هم امیدوار باشید تا انگیزه خود را برای انجام اعمال خوب و پسندیده از دست ندهید و به گناه كبیره یأس از رحمت پروردگار گرفتار نشوید.
فشار قبر
انسان عوالم مختلفی را پشت سر نهاده و عوالم دیگری را در پیش‌رو دارد، انسان با مرگ از عالم دنیا به عالم آخرت منتقل می‌شود كه عالم آخرت هم ابتدایش عالم برزخ و انتهایش كه بعد از برپایی قیامت كبری است بهشت یا دوزخ می‌باشد. یكی از ویژگی‌های عالم برزخ فشار قبر می‌باشد. فشار قبر نسبت به افراد متفاوت است بعضی از افراد فشار قبر ندارند و آن‌ها كه دارند فشارشان از نظر شدت و ضعف یكسان نیست و بستگی به اعمال آن‌ها دارد.
عواملی كه موجب فشار قبر می‌شود:
۱ـ بداخلاقی
۲ـ سخن‌چینی، مراعات نكردن طهارت و نجاست و پرهیز نكردن از بول.[۳]
۳ـ یاری نكردن مظلوم. در كتاب ثواب الاعمال آمده است كه یكی از علمای بنی‌اسرائیل از دنیا رفت و فشار قبر بر او وارد شد چرا كه او یك بار نماز را (عمداً) بی وضو خوانده بود و از كنار مظلومی گذشته بود و او را یاری نكرده بود.[۴]
۴ـ ضایع نمودن نعمت‌های الهی: حضرت پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «فشار قبر برای مومن كفاره تباه نمودن نعمت‌ها از ناحیه اوست.»[۵]
عواملی كه باعث كاهش یا رفع فشار قبر می‌شود:[۶]
۱ـ نماز شب و كامل نمودن ركوع : امام رضا (علیه السلام) فرمود: «كسی كه نماز شب بخواند و در قنوت نماز «وتر» هفتاد بار استغفار كند از عذاب قبر پناه داده می‌شود.» و امام باقر(علیه السلام) فرمود: «هر كس ركوع نمازش را كامل انجام دهد وحشت قبر به او نمی‌رسد.»[۷]
۲ـ صدقه و نماز مخصوص[۸].
۳ـ نماز وحشت: این نماز بسیاری از مردگان را از عذاب قبر و فشار قبر نجات داده است كه حكایات عجیبی در داستان‌های شگفت شهید دستغیب در این باره موجود است كه می‌توان به آن مراجعه نمود. [۹]
۴ـ حج نمودن: دو روایت است كه هر كس چهار مرتبه حج به جا آورد عذاب قبر از او برداشته می‌شود. [۱۰]
۵ـ خواندن بعضی از سوره‌های قرآن: امیرالمؤمنین امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: «هر كس در هر جمعه سوره نساء را تلاوت كند از فشار قبر امان می‌یابد.»[۱۱] سوره‌های زخرف، یاسین، تكاثر و تبارك، نیز در این مورد سفارش شده اند.
۶- این كه مرگ انسان در روز جمعه باشد.
۷- نهادن دو چوب تر در كفن میت هنگام دفن.
۸- ریختن آب روی قبر.
امیرالمؤمنین امام علی علیه السّلام فرمود:
برای پدرت و معلّمت از جایت برخیز اگر چه امیر باشی.
پی نوشت ها:
[۱] - میزان الحكمه ۱۰ جلدی، ج ۳، ص ۱۷۸.
[۲] - بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۲۵۹.
[۳] - همان، ج ۷۵، ص ۲۶۵.
[۴] - ثواب الاعمال، ص ۱۱۱.
[۵] - بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۲۱.
[۶] - با استفاده از كتاب «عالم برزخ در چند قدمی ما» محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات نبوی.
[۷] - همان، ج ۸۵، ص ۱۰۷.
[۸] - بحارالانوار، ج ۹۱، ص ۲۱۹.
[۹] - حاشیة مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.
[۱۰] - من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۲۱۷، روایت ۲۲۰۹، باب ۲.
[۱۱] - وسایل الشیعه، ج ۷، باب ۵۴، ص ۴۰۹، روایت ۹۷۱۴.
منبع : تبیان
